Pająk Zdzisław
Zdzisław Pająk (ur. 1948, Zamość) w 1980 roku założył komisję zakładową NSZZ „Solidarność” przy Rozgłośni Polskiego Radia w Bydgoszczy
był jej przewodniczącym, a następnie został wybrany na członka Zarządu Krajowej Komisji Koordynacyjnej pracowników Radia i Telewizji. Opowiada o wydarzeniach z grudnia 1970 r., strajkach na Wybrzeżu w 1980 r., kryzysie bydgoskim i wpływie, jaki miały one na jego postawę obywatelską. Przypomina wszechobecną cenzurę treści nadawanych na antenie oraz autocenzurę prewencyjną w rozgłośni. Za działalność w „S” został zwolniony z pracy w Polskim Radiu w 1982 r. Zajmował się kolportażem niezależnych publikacji, uczestniczył w akcjach protestacyjnych, współorganizował przedstawienia teatralne w kościołach. W roku 1987 wyemigrował do Republiki Federalnej Niemiec. Wrócił do Polski w 1990 r. do macierzystej rozgłośni w Bydgoszczy. Ważnym wątkiem wspomnień boh. są losy wojenne jego matki, więźniarki obozu koncentracyjnego w okolicach Drezna, oraz ojca, który wyzwalał ten obóz i tam się poznali z matką.
more...
less
[00:00:00] Autoprezentacja, historia poznania się rodziców. Dziadek i babcia mieli dom i piekarnię w Toruniu. Pięć córek, po wybuchu wojny uciekali na wozie do Warszawy do ciotki. Wiosną 1944 r. matka boh. została zatrzymana podczas łapanki.
[00:02:00] Matki nie udało się wykupić, została skierowana do więzienia, a potem do obozu w okolicach Drezna. Stały posiłek w obozie – zupa z brukwi. Opowieści matki o bombardowaniu Drezna, obserwowanym z obozu. Ojciec pochodził z woj. świętokrzyskiego, w czasie wojny działał w komunistycznej partyzantce. Gdy przyszedł front, wstąpił do wojska, ze swoim oddziałem wyzwalał obóz matki boh. Tam się poznali.
[00:04:00] Ojciec boh. był wojskowym, rodzina mieszkała w Lublinie, Zamościu, Bydgoszczy. Przeprowadzka do Torunia, do którego wrócili dziadkowie i jedna z sióstr matki. Zamieszkali w domkach niedaleko koszar wojskowych zajętych przez żołnierzy radzieckich. Wizyty boh. z matką pod aresztem w Toruniu, w którym przebywał ojciec.
[00:06:00] [1953] Zwolnienie ojca z więzienia, dostał pracę, przeprowadzka do Bydgoszczy. Rozstanie rodziców, matka wychowała sama dzieci (boh. i siostra). Nauka boh. w technikum, wydział radiowy, spory na linii nauczyciel-uczeń, nieakceptowanie hierarchii. Matura.
[00:10:00] Świadomość sytuacji na świecie, słuchanie radiowych stacji muzycznych, Radia Luxemburg, Radia Wolna Europa, audycja muzyczna RWE „Randez-vous”.
[00:12:00] Wakacje po maturze, festiwal w Opolu, staż w rozgłośni Polskiego Radia. Spotkanie z kolegą wojskowym, który skończył Oficerską Szkołę Artylerii w Toruniu, pełnił wysokie stanowiska wojskowe w Leningradzie, a w latach 80. uciekł do Niemiec Zach. Praca w radio: stażysta, technik, realizator programów muzycznych, dziennikarz. Ingerencje cenzury. Spotkanie w toruńskim klubie studenckim „Odnowa” z twórcami kultury niezależnej. Andrzej Mitan nagrywał utwory rockowe, całą audycję nagraną w „Odnowie” cofnęła wewnętrzna cenzura w radio. Cenzura w latach 70. Zakaz nadawania Wojciecha Młynarskiego, Agnieszki Osieckiej. List intelektualistów do Gierka.
[00:18:00] Szukanie utworów zastępczych, próby oszukiwania cenzury wewnętrznej i zewnętrznej, obchodzenia systemu. Początek lat 70. – propaganda i cenzura pilnowały, żeby nie było wiadomo, co się w kraju dzieje.
[00:20:00] Podczas wczasów w Gdańsku w 1972 r. boh. dowiedział się o wydarzeniach grudniowych 1970 r. Radom 1976, strajki w 1980 r. Narodziny „Solidarności”, spotkanie z Wałęsą w hali „Astorii” w Bydgoszczy. Założenie „Solidarności” w radio. Do związku zapisali się prawie wszyscy pracownicy techniczni i administracyjni, niewielu dziennikarzy. Pięciosobowa Komisja Zakładowa, boh. wybrany na przewodniczącego.
[00:24:00] Powody, dla których dziennikarze nie chcieli wstępować do „S”: oportunizm, niewiara w powodzenie, strach, nieufność do robotników, klasowość, niechęć elit, wygodnictwo. Dobra sytuacja materialna boh.: mieszkanie, status społeczny, zabezpieczenie finansowe. Wstrząs po spotkaniu w „Astorii” (trudna sytuacja w kraju, kolejki), Wałęsa nazywał rzeczy po imieniu, wyzwolił impuls do decyzji i działań prodemokratycznych – inspiracja literaturą romantyzmu.
[00:32:00] Ówczesny dyrektor rozgłośni Zdzisław Urbanek. Przestrach w PZPR. Wypadki marcowe w Bydgoszczy [sesja WRN 19 marca 1981], poparcie strajku generalnego w rozgłośni poprzez opuszczenie flag i ogłoszenie komunikatu na antenie. Dyr. Urbanek zgodził się na ogłoszenie komunikatu w eterze, Barbara Rzepa powtarzała emisję komunikatu co 3-4 minuty. Konflikt z dyrektorem, hasło: „teraz rządzi Pająk”.
[00:38:00] Wybór boh do komisji „Solidarności” Radia i Telewizji. Długie negocjacje „S” ze związkiem zawodowym dziennikarzy o dostęp do radia i tv. Boh. został delegatem na pierwszy zjazd „S” we wrześniu i październiku 1981 r. Stan wojenny – w TV tylko Wojciech Jaruzelski. Początek dyktatury, zastraszanie, spikerzy telewizyjni ubrani w mundury. Przed rozgłośnią radiową samochód opancerzony, na portierni żołnierze z karabinami.
[00:42:00] Ostrzeżenie przed zatrzymaniem, boh. nie przyszedł do rozgłośni, nie nocował w domu. Wezwanie do radia, by podpisać listę wynagrodzeń dla pracowników, przymusowe urlopy do odwołania. Materiały przywiezione przez boh. ze zjazdów „S”.
[00:46:00] Wizyta MO w domu boh., przesłuchanie na komendzie w styczniu 1982 r., bezskuteczna przymuszanie do podpisania lojalki, groźby pod adresem rodziny. Po kilku dniach komisja weryfikacyjna w pracy, pretensje redaktora naczelnego o działalność polityczną boh. Faks zakazujący strajkowania w rozgłośni.
[00:56:00] Podziemna „S”: kolportaż bibuły. Pobyt w szpitalu na obserwacji, cukrzyca, w sanatorium w Krynicy Górskiej boh. spotkał kolegów z „S”. Wpadka w mieszkaniu łącznika odbierającego ulotki. Zasadzka milicji. Ulotki zaniesione do Zbigniewa Michalskiego. Zwolnienie z radia w marcu 1982, trzymiesięczna odprawa.
[01:04:00] Propozycja pracy jako barman w barze klubu „Medyk”. Aresztowanie Michała Jagodzińskiego za posiadanie ulotek. Rozprawa w dniu śmierci Breżniewa, wyrok w zawieszeniu. Do klubu „Medyk” przychodzili tajniacy. Egzamin weryfikacyjny na prezentera dyskotek, Franciszek Walicki był szefem komisji. Marek Wardziński pożyczał płyty. W „Medyku” boh. pod stałą obserwacją, wzywany na przesłuchania.
[01:10:00] Reżyser Hieronim Herek Konieczka wystawiał sztuki w kościołach. Wezwanie boh. po spektaklu. Odezwa do władz o zwolnienie z aresztu dziennikarza Stefana Pastuszewskiego, działacza „S”. Kolejne przesłuchanie. Żona boh. pracowała w biurze projektów, za karę z działalność boh. jedno z dzieci nie dostało miejsca w przedszkolu w 1982 r. Teczki esbeckie. W latach 90. oglądanie teczek w IPN przez dziennikarzy, teczka boh.
[01:16:00] Propozycja wyjazdu za granicę, w 1985 r. koleżanka z Niemiec zaprasza go w odwiedziny, wyjazd i szybki powrót. Próba drugiego wyjazdu zagranicznego - odmowa wydania paszportów całej rodzinie, odwołanie do Czesława Kiszczaka, odmowa, próba załatwienia paszportów za pieniądze.
[01:22:00] Rozpowszechnianie na kasetach materiałów z rozpraw sądowych w Toruniu z procesu zabójców księdza Jerzego Popiełuszki. Kłopoty z otrzymaniem paszportu. Wezwanie boh. na milicję, przesłuchanie, propozycja współpracy.
[01:28:00] Wyjazd na stałe rodziny z dwójką dzieci, przejście graniczne w Świecku [1987 r.]. Celnik zabiera paszporty na godzinę, przeszukiwane samochody. Most na Odrze, emigracja.
[01:32:00] 1990, powrót do Polski. Różnice w poziomie życia w Niemczech Zachodnich i w Polsce. Wszechobecne poczucie wolności w Polsce.
more...
less