Stanisława Pudło z d. Kontnik (ur. 1933, Żołynia) – podczas okupacji niemieckiej jej rodzeństwo zostało wysłane na roboty do Niemiec. Rodzina pomagała Żydom ukrywającym się w domu Stefanii Piechuty. Pani Stanisława przeżyła pacyfikację Żołyni, dokonaną w czerwcu 1943 przez Niemców w odwecie za akcje tamtejszej placówki AK. Po wojnie wyszła za mąż za Tadeusza Pudło, członka podziemia, brata Emila Pudło - komendanta placówki nr 3 Czarna, od sierpnia 1943 r. oficera dywersji Obwodu Łańcut AK. Prowadziła gospodarstwo domowe.
[00:00:10] Ur. 15 lipca 1933 r. w Żołynia, dd Kątnik. Rodzice: Aniela dd. Grzesik, Antoni. Rodzice prowadzili 5-hektarowe gospodarstwo, siedmioro dzieci. W czasie okupacji obowiązkowe dostawy zboża – niedostatki w domu, „mama płakała”. „Dopiero Gierek to zlikwidował” i ubezpieczył rolników, „niebo daj mu, Boże”. W czasie okupacji nie było innej pracy na wsi, „w mieście były Żydy”.
[00:03:30] Początek nauki – hajlujące wojsko niemieckie, żołnierze w drewnianych koszarach za tamą w Żołyni. Gestapowiec Kokot, pijak i „okrutny rzeźnik” nękał mieszkańców Żołyni – aresztował, wysyłał do więzienia, budził przerażenie. Zatrzymanie dzieci w drodze ze szkoły przez Kokota.
[00:06:14] Osierocone dzieci z sąsiedniego domu: brat Janek i siostry Julia i Aniela. Janek zastrzelony na drodze przez Niemca na oczach boh. [+]
[00:10:45] Bieda w czasie wojny i przed wojną, brak ubrań i butów. Przed wojną sąsiad Walawender zimą okręcał stopy łachmanami. Edukacja w czasie wojny – przedwojenni nauczyciele, czytanie bajek. Po wojnie nauka z przedwojennych książek znalezionych na strychu. W nowych książkach „historia zupełnie zmieniona”.
[00:13:14] W Żołyni mieszkali Żydzi i Polacy, zwyczajne stosunki, córka sąsiada Żyda Fajga bawiła się z siostrami boh. Żydówki bawiły się z polskimi chłopcami na zabawach – ojciec boh. grał na skrzypcach, brat na akordeonie. Żydówki nie pracowały w polu. [+]
[00:14:57] Obie Żydówki znalazły schronienie u sąsiadki Piechuciny (Stefania Piechuta), cała wieś o tym wiedziała, przeżyły wojnę, wyjechały do Izraela. Dokarmianie mieszkańców przez żołnierzy niemieckich – zupa dla ukrywanych Żydówek, „słówkiem nikt nie pisnął”. Poznanie historii rodziny Ulmów z Markowej po wyzwoleniu. [++]
[00:17:30] Wywiezienie Żydów do Leżajska, stamtąd do Bełżca, mieszkańcy zmuszani do użyczania furmanek. Ubodzy Żydzi z Żołyni. Pomoc całej wsi w przechowywaniu Żydówek. Mama dzieliła się z nimi chlebem i mlekiem. Piechucina sama wychowywała ośmioro dzieci, „przechowała Żydówki na pewno nie za darmo”.
[00:20:26] Samobójstwo Piechuciny po powrocie męża z robót w Niemczech. Siostra i brat boh. wywiezieni na roboty do gospodarstwa w Niemczech, wycieńczająca praca, zmarli wkrótce po powrocie. Listy siostry do ojca – znalezienie zastępstwa za siostrę boh. w Rzeszy.[+]
[00:22:45] Bieda na wsi podczas okupacji i po wojnie – likwidacja obowiązkowych dostaw nałożonych przez Hitlera dopiero przez Gierka. Partyzanci w domu Jana Kurasa. Choroba ojca, śmierć w 1948 r.
[00:25:12] Pacyfikacja Żołyni w reakcji na udaną akcję odbicia z więzienia gestapo w Żołyni członka AK z Kosiny. Szwagier boh. był komendantem okręgu AK, Pudło Emil. Przeprowadzenie akcji w nocy z Wielkiej Soboty na Wielkanoc. Świeże ślady walk w Żołyni widziane w drodze na rezurekcję. Obława niemiecka, pacyfikacji dokonały kolaborujące oddziały w czarnych mundurach „z Rosji”. Poszukiwanie partyzantów po domach, rozstrzeliwanie mężczyzn, zbiorowa mogiła na miejscowym cmentarzu (Karol Nosek).
[00:30:55] Mężczyźni ukrywający się w okolicznych stodołach, w sąsiedniej były dwie Żydówki. Strach Niemców podczas przeszukiwań w domach. W Dębinie czekano „na przyjście Rosjan”. Podczas pacyfikacji ojciec boh. ukryty w stodole, dzieci z mamą siedziały w kuchni. Najście Niemców, list od brata z robót w Niemczech. Rozmowa żołnierza niemieckiego z ojcem: „my się nie chcemy bić”, podarunki od Niemca [dobry Niemiec].
[00:35:00] Przyjście partyzantów do domu boh. – nocą, po kryjomu. Ukrywali się w stodołach i po lasach, nie pytali gospodarzy o zgodę. Święta Bożego Narodzenia i Wielkanocy wedle dawnych zwyczajów, pączki, kapusta z grzybami, pierogi, nie było ryb, świniobicie.
[00:37:32] Szybkie przejście Armii Radzieckiej przez wieś w lipcu [1944], ojciec obserwował ruchy wojsk z górki, Niemcy zabarykadowali się w kościele, zabrani do niewoli. Wojsko rosyjskie „dziadownia” we wszach, bez ubrań, broni, jedzenia. „Ameryka dała broń, katiusze, jakby nie Ameryka, na pewno by nie zwyciężyli”. Rozmowy ojca z niemieckim żołnierzem.
[00:42:02] Sąsiad Karol [Nosek] zginął w czasie pacyfikacji (obławy) Żołyni, sąsiad Kojder śmiertelnie pobity, jego dzieci zabrano po wojnie. Ukrainiec Leś, mieszkający w domu po żydowskiej rodzinie w Łańcucie. Rodzina znalazła schronienie w Markowej w domu rodziny Ulmów. Domy pożydowskie w Żołyni zostały niezamieszkane. Place sprzedane przez gminę, w miejscu synagogi stoi dom kultury. W Żołyni mieszkało wielu biednych Żydów, był „sklep na sklepie”.
[00:46:25] Partyzanci Emila Pudło karmieni przez siostry męża. Wokół „mieszkało wielu komunistów”, „za Niemców” czekali na Armię Czerwoną, rozparcelowali majątek Potockich w Łańcucie (po 3 ha na osobę), powstrzymanie „komunistów” przed grabieżą wyposażenia zamku w Łańcucie. W ogromnego majątku „ludzie za darmo robili” – obrabianie pól buraków hr. Potockiego. Żył z wyzysku. W czasie wojny na zamku stacjonowało gestapo.
[00:50:30] W czasie wojny donos sąsiadki Kuszaj do gestapo, że rodzina Pudłów zabiła świnię. Rewizja gestapo, zatrudnienie rodziny Pudłów do grania na instrumentach na zabawach hitlerowskich – mąż boh.: „Alem pojadł pomarańczów pierwszy raz w życiu u hitlerowców”. Na zabawie bawiły się polskie dziewczyny. [+]
[00:53:25] W czasie okupacji mąż boh. Tadeusz Pudło mieszkał z rodzicami i rodzeństwem (m.in. brat Emil) w Dębinie. Zamek i majątek w Łańcucie posiadał Potocki. Oddział Emila Pudło wysadzał mosty, demontował tory kolejowe.
[00:56:59] Edukacja: osiem klas w Żołyni, szkoła włókiennicza w Rakszawie. Praca w Rzeszowie przez kilka miesięcy, powrót do domu. Po ślubie prowadzenie gospodarstwa w Dębinie, odstawianie mleka.
[00:58:10] Wodecki – komendant AK w Łańcucie, mieszkał u brata w Dąbrówkach. Akcja przeciw Niemcom w Lasach Janowskich, przebieg wydarzeń po walce – zadenuncjowanie Stanisława Pudło i Pawłowskiego ukrywających się w stodole w Kuryłówce. Zasadzka gestapo, zastrzelenie partyzantów. Wodecki pochowany razem z Pudłem i Pawłowskim w mogile zbiorowej na cmentarzu w Łańcucie. [+]
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.