Katarzyna Ufnalewska z d. Rossowska (ur. 1934, Borysław) – córka ostatniego prezydenta Borysławia Kazimierza Rossowskiego, aresztowanego przez sowietów, prawdopodobnie rozstrzelanego w Kijowie i pochowanego na cmentarzu w Bykowni. W kwietniu 1940 roku została wraz z matką deportowana do Kazachstanu. Początkowo mieszkały w kołchozie Oktiabr, potem w posiołku Wesołyj Padoł i Semiozerce, w grudniu 1944 r. wyjechała na Ukrainę. Po repatriacji do Polski zamieszkała w Krakowie i podjęła naukę w czwartej klasie szkoły podstawowej. Potem przeprowadziła się z matką do Warszawy, następnie do Szklarskiej Poręby, gdzie ukończyła szkołę podstawową, i ponownie do stolicy. Katarzyna Ufnalewska ukończyła liceum Hoffmanowej i architekturę na Politechnice Warszawskiej. Po studiach pracowała w biurach projektowych, później w Instytucie Mechanizacji i Organizacji Budownictwa, a następnie w Instytucie Urbanistyki i Architektury. Od 2000 roku jest na emeryturze, mieszka w Konstancinie-Jeziornie.
[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1934 r. – sfałszowana data urodzenia
[00:01:10] W 1939 r. boh. miała sześć lat i pamięta epizody z sowieckiej okupacji. Ojciec przed wojną był prezydentem Borysławia, został aresztowany, gdy rodzice poszli na głosowanie. W czasie okupacji miejscowi Ukraińcy i Żydzi pomagali ojcu, a po jego aresztowaniu rodzinie, która musiała opuścić dom zajęty przez radzieckiego oficera.
[00:05:40] W kwietniu 1940 r., podczas noclegu u ciotki Hanny Świątkiewicz, matka i boh. zostały razem z jej rodziną deportowane, choć nie było ich na liście do wywózki. Matce pozwolono zajechać do domu i zabrać trochę rzeczy. Po aresztowaniu ojca dziadek, prawnik, uspokajał matkę, licząc na sowiecką praworządność.
[00:09:05] Pociąg długo stał na stacji we Lwowie – modlitwa zesłańców, wyrzucanie listów. W drodze wagony otwarto i miejscowa ludność wrzucała do nich jedzenie. Odnalezienie pod koniec podróży medalika, który boh. zerwała matce z szyi.
[00:11:50] Po przyjeździe do stacji końcowej okazało się, że matki i boh. nie ma na liście – bezskuteczne prośby matki o odesłanie z powrotem. Droga ciężarówką przez step w czasie roztopów – utknięcie auta w błocie. Przybycie do kołchozu „Oktiabr”, w którym mieszkali Kazachowie. Warunki mieszkaniowe, prace podejmowane przez zesłańców. Używanie nawozu do dezynfekcji pomieszczeń. [+]
[00:18:35] Matka zorganizowała przeniesienie do wsi Wesołyj Padoł – podróż podczas upałów. Matka sporządziła listę osób jadących w wagonie na zesłanie. Boh. była wywieziona z matką, ciotką oraz jej matką.
[00:20:30] Ojciec został aresztowany, gdy rodzice poszli na głosowanie – wspomnienie płaczu matki po powrocie do domu. Matka pisała w tej sprawie listy do Stalina. Stryj poszukiwał brata w różnych więzieniach. Prawdopodobnie ojciec był przetrzymywany w Kijowie, został rozstrzelany, jego nazwisko jest na ukraińskiej liście katyńskiej. Boh. pamięta chwile z ojcem. Zachowały się listy rodziców, ostatni matka napisała z zesłania. [+]
[00:24:52] Handel wymienny na zesłaniu – sprzedaż majtek z klapką przez babcię Hłaskową. Surowe zimy w Kazachstanie, praca matki przy wyrębie lasu, potem przy budowie kolei transsyberyjskiej – kara za samowolne wyjście w step. [+]
[00:31:28] Przejazd do Semiozerki, gdzie polskim „mężem zaufania” była Wila Ertman, którą potem aresztowano i wysłano do łagru, do Polski wróciła po 1956 r. Życie na zesłaniu – zakup kozy. Boh. i matka mieszkały z panią Ertmanową i jej synem Ryszardem oraz Haliną Jacewicz i jej synem Maćkiem.
[00:35:25] W czasie paszportyzacji Wila Ertman została wywieziona do łagru, a matkę i panią Jacewiczową aresztowano – oddanie boh. pod opiekę znajomym Rosjanom. Matkę straszono odebraniem córki i przyjęła radzieckie obywatelstwo.
[00:40:26] Wyjazd na Ukrainę z Amankaragaju w grudniu 1944 r. – tłum na stacji. W czasie podróży boh. zachorowała na tyfus. Pobyt w kołchozie Krasnopawłowka – trudności z wyjazdem Polski. Matka zaopiekowała się ukraińską sierotą Natalką, którą przywiozła do Krakowa. Wyjazd do Lwowa razem z panią Jacewiczową.
[00:47:24] Rozdzielenie z ciotką na zesłaniu i jej powrót do Polski. Ciotka po wojnie mieszkała w Gdyni – powody popełnienia samobójstwa. Boh. ukończyła architekturę i pracowała w Instytucie Urbanistyki i Architektury, gdzie zajmowała się obiektami dla służby zdrowia – przypadkowe nawiązanie kontaktu z kuzynem i wiadomość o losach ciotki.
[00:49:42] Boh. przyjechała z matką do Polski w kwietniu 1945 r. Próba wyjazdu z Semiozerki – powód pozostania w posiołku – amerykańskie dary, ubrania i leki. W Krasnopawłowce koło Charkowa nie było przedstawicieli Związku Patriotów Polskich.
[00:54:20] Boh. znalazła w papierach matki notatkę z maja 1940 – 22 października 1939 r. aresztowano męża podczas głosowania. Okoliczności deportacji z Borysławia. Postój we Lwowie. Trasa pociągu z zesłańcami – ostatnią wspomnianą stacją był Kustanaj.
[00:58:12] Po powrocie do Polski nie mówiono o okolicznościach aresztowania ojca. Boh. lepiej znała rosyjski niż polski – sytuacja w szkole Urszulanek w Krakowie. Dziadek pracował w Ministerstwie Komunikacji i miał kawalerkę w Krakowie – zajęcia matki. Postrzeganie przez boh. Niemców i Rosjan – sytuacja repatriantów po wojnie.
[01:03:20] Niemcy po wkroczeniu do Borysławia aresztowali ojca, po wejściu Rosjan został wypuszczony i wrócił do domu. Po wybuchu wojny ojciec podjął próbę wyjazdu do Rumunii – powód powrotu.
[01:05:18] Na zesłaniu mieszkano wśród Kazachów, których nazywano Kirgizami. Nastawienie miejscowej ludności do Polaków – przetrzymywanie listów przez pracownika poczty. Zimą listonosz wrzucał listy przez komin. [Prezentacja pasa z namiotu Kazachów]. Zawody w rodzinie boh.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.