Maria Uranowska z d. Mindowicz (ur. 1935, Natalin) – jej rodzice uprawiali gospodarstwo rolne, hodowali zwierzęta domowe. Matka Teofila przędła dodatkowo na wrzecionie ubrania i chodniki ze lnu i konopii. Jeszcze w czasie okupacji, w 1942 roku niemieckiejMaria rozpoczęła naukę w Szkole Podstawowej w Natalinie. Później kontynuowała ją na tajnych kompletach w Miłoszówce, gm. Józefów nad Wisłą. Podczas wojny straciła oboje rodziców (matkę zastrzelił radziecki żołnierz) i szwagra
brat Jan przez cztery lata był robotnikiem przymusowym w Niemczech. Zimą 1944/45 wieś, w tym rodzina Marii została wysiedlona i rodzina przebywała we wsi Terpentyna w gm. Dzierzkowice, pow. Kraśnik. Lata 1947-51 Maria spędziła w Domu Dziecka w Szewnej. Tam ukończyła siedmioklasową Szkołę Podstawową. Miała możliwość kontynuacji nauki, ale tęskniła za domem i rodzeństwem i postanowiła wrócić w rodzinne strony. W latach 50. pracowała na budowach, rozrabiała wapno, cement, nosiła cegły. Następnie przez cztery lata pracowała jako salowa w szpitalu w Kraśniku Fabrycznym. Przez dwa lata pracowała w cegielni w Anielinie robiąc ręcznie cegły. W roku 1960 wyszła za mąż za urodzonego w 1931 roku Tadeusza Uranowskiego, który miał niewielką gospodarkę. Zwolniła się z pracy w szpitalu i pracowała razem z mężem na roli. Byli parafianami kościoła polsko-katolickiego w Świeciechowie. Zbudowali dom w Popowie w gm. Annopol i tam zamieszkali. W roku 1958 Maria przeszła na przedwczesną emeryturę. Maria ma jednego syna Jerzego (ur. 1961), który zajmuje się gospodarstwem rolnym i mieszka z matką w rodzinnym domu. Wnuk Mateusz z żoną również zamieszkuje rodzinny dom. Wiosną 2022 urodziła im się córka, pierwsza prawnuczka Marii. Mateusz pomimo młodego wieku jest sołtysem Popowa i Prezesem Ochotniczej Straży Pożarnej. Wnuczka Ilona mieszka i pracuje w Warszawie.
więcej...
mniej
[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1935 r. w Natalinie.
[00:00:35] W czasie wojny boh. straciła rodziców. Matkę zabił radziecki żołnierz podczas zajmowania wsi przez Armię Czerwoną – powody pochowania matki w ogrodzie. Wysiedlenie rodziny z powodu walk na froncie. Po powrocie do domu zwłoki matki przeniesiono na cmentarz. Boh. opiekowała się starsza siostra.
[00:03:50] Boh. miała dwóch braci, Jan został zabrany na roboty do Niemiec, po wojnie wrócił do domu. Boh. po ślubie prowadziła z mężem gospodarstwo rolne – losy syna i wnuków, stan zdrowia boh.
[00:08:06] Ślub odbył się w polskim kościele polskokatolickim w Świeciechowie w 1960 r., różnice między wyznaniami. Boh. od dziecka należała do kościoła polskokatolickiego, jej rodzice byli tam ochrzczeni. Kościół narodowy w okolicy, trudności w zawieraniu małżeństw między polskimi i rzymskimi katolikami. Robienie trudności przez księdza rzymskokatolickiego w czasie wspólnych uroczystości, np. pogrzebów. Pierwszy kościół w Świeciechowie był drewniany – opis wnętrza, drugi kościół budował ksiądz Maciejczyk. Lekcje religii odbywały się w mieszkaniach parafian.
[00:14:35] Wspomnienie innych księży, ksiądz Bonkowski miał żonę i dzieci – powód jego przeniesienia. Opiekunką boh. jest żona obecnego księdza.
[00:16:55] Opis domu i obejścia w Natalinie. Matka, Teofila z d. Rakfał, została zastrzelona w domu przez pijanego czerwonoarmistę. Do zdarzenia doszło wieczorem, a rano już nie było we wsi sowietów i morderstwo nie zostało zgłoszone dowództwu. [+]
[00:22:30] Po wojnie boh. przez cztery lata była w domu dziecka w Szebniach – niewykorzystana możliwość nauki, powody powrotu do domu.
[00:24:03] Dziadek ze strony matki wyemigrował do Ameryki. Ojciec, Ignacy Mindowicz, pochodził z Maruszowa. Opis wyglądu rodziców.
[00:25:45] Rodzice pracowali w gospodarstwie – specyfika uprawy konopi i lnu. Obróbka w międlicach w celu pozyskania włókna – przędzenie na kołowrotku. Wyrób płócien, z których szyto koszule. Po latach boh. robiła chodniki do nowego domu. [+]
[00:29:25] Zajęcia wiejskich kobiet. Zwyczaje świąteczne – obchodzenie Wigilii razem z sąsiadami. Odwiedziny u kobiet, które urodziły dzieci.
[00:32:32] Niektórzy mieszkańcy Natalina zginęli w czasie wojny, szwagier Bolesław Głuszec zaginął bez wieści. Na roboty chciano zabrać brata Władysława, ale starszy brat Jan zgłosił się zamiast niego i wrócił do domu dopiero po wojnie. Władysław po wyzwoleniu był murarzem.
[00:36:15] Obyczaje Wielkanocne – porządki w obejściach na wiosnę. Do kościoła chodzono na piechotę – sytuacja podczas śnieżnych zim. Opis wnętrza domu rodzinnego.
[00:38:40] Sytuacja na froncie w 1944 r., gdy Niemców i Rosjan dzieliła Wisła. W czasie działań wojennych rodzina została wysiedlona do Terpentyny. Kradzieże dokonywane przez czerwonoarmistów. Wielu żołnierzy utopiło się w czasie przeprawy przez Wisłę – próby przepływania rzeki w szafach zabieranych z mieszkań. Ostrzał Natalina podczas pieczenia chleba przez matkę. [+]
[00:42:47] Wspomnienie wyjazdów do Annopola – Żydzi z getta prosili przechodniów o jedzenie. [+]
[00:44:30] Wyjazdy po żywność do sklepów w Annopolu. Towary kupowane u Żydów – wyprawa po nici. Podczas okupacji Żydzi ukrywali się w stogach koło Natalina – zamordowanie trzech młodych Żydówek.
[00:48:25] Boh. nie pamięta dworu w Annopolu, dzieci niezbyt często zabierano do miasta. Boh. pracowała jako pomocnica na budowie, potem w cegielni w Anielinie. Przez cztery lata pracowała w szpitalu w Kraśniku Fabrycznym jako salowa, po ślubie pomagała mężowi w gospodarstwie – dokupienie ziemi. Mąż Tadeusz Uranowski pochodził z Popowa, wesele było w domu boh. w Natalinie. Przejście na wcześniejszą emeryturę – pierwsza wypłata. Syn Jerzy, urodzony w 1961 r., jest rolnikiem.
[00:57:12] Dwór na Zofipolu – w dzień kobiety chodziły tam sadzić ziemniaki, a okoliczni mieszkańcy wykopywali je nocą. Działka rodziny dochodziła do dworskiego pola – wypasanie gęsi i zbieranie kłosów na ściernisku. Incydent z udziałem rządcy, który zabrał gęsi do dworu. Wśród obecnej zabudowy znajdują się mury dworskich zabudowań. Skutki pracy w święto Przemienienia Pańskiego. [+]
[01:00:35] Opis dworu, funkcjonowanie nazwy Gorzelnia. Rządca z majątku objeżdżał go konno. Kradzieże podczas sadzenia ziemniaków – przynoszenie ich w rękawach do domu. Boh. chodziła z rodzeństwem do młyna w Natalinie, który należał do Jana Spyry. Wspomnienie podróży z wysiedlenia na czas przejścia frontu do domu – zniszczony wiatrak. Wykopki ziemniaków na polach Spyry.
[01:08:52] Po Niemcach stacjonujących w okolicy pozostała studnia w lesie – niebezpieczne zabawy dzieciaków. Dzieci chodziły do niemieckiej bazy, by obierać kartofle – kakao i zupa od żołnierzy. Porównanie Niemców i Rosjan – stan domu, w którym kwaterowali czerwonoarmiści.
[01:14:00] Wspomnienie bułek kupowanych w miasteczku. Wyjazd do rodziny mieszkającej w Maruszowie – przeprawa łodzią przez Wisłę.
[00:16:12] Gospodarz Bolesław Skorek ukrywał podczas okupacji Żydów, którzy potem prawdopodobnie zostali zabici.
[01:18:00] Podczas okupacji boh. chodziła do szkoły w Natalinie, potem uczyła się w Miłoszówce – opłacenie nauczyciela Sarafina przez rodziców. W starej szkole w Natalinie mieści się obecnie Straż Pożarna. W czasie działań wojennych w 1944 r. Niemcy zniszczyli kapliczkę koło kościoła.
[01:20:35] Matka została zastrzelona, gdy rodzina była już gotowa do ewakuacji ze wsi.
[01:21:42] Boh. poszła do domu dziecka w 1947 r. – wybór między szkołą a powrotem do rodziny. Po ukończeniu podstawówki pracowała dorywczo. Warunki w domu dziecka – portrety Bieruta, Cyrankiewicza i Stalina, śpiewanie „Międzynarodówki”. Po latach boh. spotkała się z koleżanką Janiną Maciążek.
[01:27:15] Na wsi nie było elektryczności – kołchoźnik w mieszkaniu. Warunki życia na wsi – brak ambicji i perspektyw. Przyszły mąż pochodził z biednej rodziny, brak roweru uniemożliwiał mu wyjazdy na zabawy – rower jako zapłata za wyrzucanie obornika. Po ślubie boh. zamieszkała w domu męża, z powodu przeciekającego dachu woda kapała do kołyski syna, warunki zimą. Marzenia o nowym domu. [+]
[01:34:15] Zniszczenia dokonane podczas powodzi, gdy woda przerwała wał – stan zdrowia syna po klęsce żywiołowej. [+]
[01:37:32] Życie w czasie stanu wojennego, żywność na kartki. Refleksje na temat życia i obecnego stanu zdrowia. Radość z wnuków.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.