Maria Uranowska z d. Mindowicz (ur. 1935, Natalin) – jej rodzice uprawiali gospodarstwo rolne, hodowali zwierzęta domowe. Matka Teofila przędła dodatkowo na wrzecionie ubrania i chodniki ze lnu i konopii. Jeszcze w czasie okupacji, w 1942 roku niemieckiejMaria rozpoczęła naukę w Szkole Podstawowej w Natalinie. Później kontynuowała ją na tajnych kompletach w Miłoszówce, gm. Józefów nad Wisłą. Podczas wojny straciła oboje rodziców (matkę zastrzelił radziecki żołnierz) i szwagra
brat Jan przez cztery lata był robotnikiem przymusowym w Niemczech. Zimą 1944/45 wieś, w tym rodzina Marii została wysiedlona i rodzina przebywała we wsi Terpentyna w gm. Dzierzkowice, pow. Kraśnik. Lata 1947-51 Maria spędziła w Domu Dziecka w Szewnej. Tam ukończyła siedmioklasową Szkołę Podstawową. Miała możliwość kontynuacji nauki, ale tęskniła za domem i rodzeństwem i postanowiła wrócić w rodzinne strony. W latach 50. pracowała na budowach, rozrabiała wapno, cement, nosiła cegły. Następnie przez cztery lata pracowała jako salowa w szpitalu w Kraśniku Fabrycznym. Przez dwa lata pracowała w cegielni w Anielinie robiąc ręcznie cegły. W roku 1960 wyszła za mąż za urodzonego w 1931 roku Tadeusza Uranowskiego, który miał niewielką gospodarkę. Zwolniła się z pracy w szpitalu i pracowała razem z mężem na roli. Byli parafianami kościoła polsko-katolickiego w Świeciechowie. Zbudowali dom w Popowie w gm. Annopol i tam zamieszkali. W roku 1958 Maria przeszła na przedwczesną emeryturę. Maria ma jednego syna Jerzego (ur. 1961), który zajmuje się gospodarstwem rolnym i mieszka z matką w rodzinnym domu. Wnuk Mateusz z żoną również zamieszkuje rodzinny dom. Wiosną 2022 urodziła im się córka, pierwsza prawnuczka Marii. Mateusz pomimo młodego wieku jest sołtysem Popowa i Prezesem Ochotniczej Straży Pożarnej. Wnuczka Ilona mieszka i pracuje w Warszawie.
more...
less
[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1935 r. w Natalinie.
[00:00:35] W czasie wojny boh. straciła rodziców. Matkę zabił radziecki żołnierz podczas zajmowania wsi przez Armię Czerwoną – powody pochowania matki w ogrodzie. Wysiedlenie rodziny z powodu walk na froncie. Po powrocie do domu zwłoki matki przeniesiono na cmentarz. Boh. opiekowała się starsza siostra.
[00:03:50] Boh. miała dwóch braci, Jan został zabrany na roboty do Niemiec, po wojnie wrócił do domu. Boh. po ślubie prowadziła z mężem gospodarstwo rolne – losy syna i wnuków, stan zdrowia boh.
[00:08:06] Ślub odbył się w polskim kościele polskokatolickim w Świeciechowie w 1960 r., różnice między wyznaniami. Boh. od dziecka należała do kościoła polskokatolickiego, jej rodzice byli tam ochrzczeni. Kościół narodowy w okolicy, trudności w zawieraniu małżeństw między polskimi i rzymskimi katolikami. Robienie trudności przez księdza rzymskokatolickiego w czasie wspólnych uroczystości, np. pogrzebów. Pierwszy kościół w Świeciechowie był drewniany – opis wnętrza, drugi kościół budował ksiądz Maciejczyk. Lekcje religii odbywały się w mieszkaniach parafian.
[00:14:35] Wspomnienie innych księży, ksiądz Bonkowski miał żonę i dzieci – powód jego przeniesienia. Opiekunką boh. jest żona obecnego księdza.
[00:16:55] Opis domu i obejścia w Natalinie. Matka, Teofila z d. Rakfał, została zastrzelona w domu przez pijanego czerwonoarmistę. Do zdarzenia doszło wieczorem, a rano już nie było we wsi sowietów i morderstwo nie zostało zgłoszone dowództwu. [+]
[00:22:30] Po wojnie boh. przez cztery lata była w domu dziecka w Szebniach – niewykorzystana możliwość nauki, powody powrotu do domu.
[00:24:03] Dziadek ze strony matki wyemigrował do Ameryki. Ojciec, Ignacy Mindowicz, pochodził z Maruszowa. Opis wyglądu rodziców.
[00:25:45] Rodzice pracowali w gospodarstwie – specyfika uprawy konopi i lnu. Obróbka w międlicach w celu pozyskania włókna – przędzenie na kołowrotku. Wyrób płócien, z których szyto koszule. Po latach boh. robiła chodniki do nowego domu. [+]
[00:29:25] Zajęcia wiejskich kobiet. Zwyczaje świąteczne – obchodzenie Wigilii razem z sąsiadami. Odwiedziny u kobiet, które urodziły dzieci.
[00:32:32] Niektórzy mieszkańcy Natalina zginęli w czasie wojny, szwagier Bolesław Głuszec zaginął bez wieści. Na roboty chciano zabrać brata Władysława, ale starszy brat Jan zgłosił się zamiast niego i wrócił do domu dopiero po wojnie. Władysław po wyzwoleniu był murarzem.
[00:36:15] Obyczaje Wielkanocne – porządki w obejściach na wiosnę. Do kościoła chodzono na piechotę – sytuacja podczas śnieżnych zim. Opis wnętrza domu rodzinnego.
[00:38:40] Sytuacja na froncie w 1944 r., gdy Niemców i Rosjan dzieliła Wisła. W czasie działań wojennych rodzina została wysiedlona do Terpentyny. Kradzieże dokonywane przez czerwonoarmistów. Wielu żołnierzy utopiło się w czasie przeprawy przez Wisłę – próby przepływania rzeki w szafach zabieranych z mieszkań. Ostrzał Natalina podczas pieczenia chleba przez matkę. [+]
[00:42:47] Wspomnienie wyjazdów do Annopola – Żydzi z getta prosili przechodniów o jedzenie. [+]
[00:44:30] Wyjazdy po żywność do sklepów w Annopolu. Towary kupowane u Żydów – wyprawa po nici. Podczas okupacji Żydzi ukrywali się w stogach koło Natalina – zamordowanie trzech młodych Żydówek.
[00:48:25] Boh. nie pamięta dworu w Annopolu, dzieci niezbyt często zabierano do miasta. Boh. pracowała jako pomocnica na budowie, potem w cegielni w Anielinie. Przez cztery lata pracowała w szpitalu w Kraśniku Fabrycznym jako salowa, po ślubie pomagała mężowi w gospodarstwie – dokupienie ziemi. Mąż Tadeusz Uranowski pochodził z Popowa, wesele było w domu boh. w Natalinie. Przejście na wcześniejszą emeryturę – pierwsza wypłata. Syn Jerzy, urodzony w 1961 r., jest rolnikiem.
[00:57:12] Dwór na Zofipolu – w dzień kobiety chodziły tam sadzić ziemniaki, a okoliczni mieszkańcy wykopywali je nocą. Działka rodziny dochodziła do dworskiego pola – wypasanie gęsi i zbieranie kłosów na ściernisku. Incydent z udziałem rządcy, który zabrał gęsi do dworu. Wśród obecnej zabudowy znajdują się mury dworskich zabudowań. Skutki pracy w święto Przemienienia Pańskiego. [+]
[01:00:35] Opis dworu, funkcjonowanie nazwy Gorzelnia. Rządca z majątku objeżdżał go konno. Kradzieże podczas sadzenia ziemniaków – przynoszenie ich w rękawach do domu. Boh. chodziła z rodzeństwem do młyna w Natalinie, który należał do Jana Spyry. Wspomnienie podróży z wysiedlenia na czas przejścia frontu do domu – zniszczony wiatrak. Wykopki ziemniaków na polach Spyry.
[01:08:52] Po Niemcach stacjonujących w okolicy pozostała studnia w lesie – niebezpieczne zabawy dzieciaków. Dzieci chodziły do niemieckiej bazy, by obierać kartofle – kakao i zupa od żołnierzy. Porównanie Niemców i Rosjan – stan domu, w którym kwaterowali czerwonoarmiści.
[01:14:00] Wspomnienie bułek kupowanych w miasteczku. Wyjazd do rodziny mieszkającej w Maruszowie – przeprawa łodzią przez Wisłę.
[00:16:12] Gospodarz Bolesław Skorek ukrywał podczas okupacji Żydów, którzy potem prawdopodobnie zostali zabici.
[01:18:00] Podczas okupacji boh. chodziła do szkoły w Natalinie, potem uczyła się w Miłoszówce – opłacenie nauczyciela Sarafina przez rodziców. W starej szkole w Natalinie mieści się obecnie Straż Pożarna. W czasie działań wojennych w 1944 r. Niemcy zniszczyli kapliczkę koło kościoła.
[01:20:35] Matka została zastrzelona, gdy rodzina była już gotowa do ewakuacji ze wsi.
[01:21:42] Boh. poszła do domu dziecka w 1947 r. – wybór między szkołą a powrotem do rodziny. Po ukończeniu podstawówki pracowała dorywczo. Warunki w domu dziecka – portrety Bieruta, Cyrankiewicza i Stalina, śpiewanie „Międzynarodówki”. Po latach boh. spotkała się z koleżanką Janiną Maciążek.
[01:27:15] Na wsi nie było elektryczności – kołchoźnik w mieszkaniu. Warunki życia na wsi – brak ambicji i perspektyw. Przyszły mąż pochodził z biednej rodziny, brak roweru uniemożliwiał mu wyjazdy na zabawy – rower jako zapłata za wyrzucanie obornika. Po ślubie boh. zamieszkała w domu męża, z powodu przeciekającego dachu woda kapała do kołyski syna, warunki zimą. Marzenia o nowym domu. [+]
[01:34:15] Zniszczenia dokonane podczas powodzi, gdy woda przerwała wał – stan zdrowia syna po klęsce żywiołowej. [+]
[01:37:32] Życie w czasie stanu wojennego, żywność na kartki. Refleksje na temat życia i obecnego stanu zdrowia. Radość z wnuków.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.