Jan Kułaga (ur. 1935, Anielin) pochodzi z rodziny rolniczej, gospodarującej na obrzeżu Lasów Świeciechowskich. Był jednym z czworga rodzeństwa. Najstarsza siostra Genowefa (ur. 1918) wyjechała po wojnie wraz z mężem na Ziemie Odzyskane, młodsze siostry Agnieszka (1925) i Helena (1928) założyły rodziny i pozostały w rodzinnych stronach. Okres okupacji niemieckiej upłynął rodzinie dość spokojnie, w położonej na uboczu i w pobliżu lasów wsi Niemcy przebywali rzadko. Latem 1944, po wkroczeniu Armii Radzieckiej, rodzina została wysiedlona do Terpentyny w gm. Dzierzkowice, gdzie Jan z kolegami spędzał czas w pobliżu dwóch dużych lotnisk radzieckich. W lutym 1945, po powrocie do rodzinnego domu, Jan rozpoczął naukę w Szkole Podstawowej w Anielinie. W wieku 15 lat, po ukończeniu szkoły, wstąpił do Związku Młodzieży Polskiej. Zajmował się uprawą roli, pracą w gospodarstwie domowym. W roku 1953 wstąpił do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. W tym samym roku odbył w zastępstwie zasadniczej służby wojskowej (był głównym żywicielem rodziny) obowiązkową, półroczną służbę w Powszechnej Organizacji „Służba Polsce”. Po odbyciu służby podjął pracę w nowo otwartej, jedynej w tej części Europy, Kopalni Fosforytów „Annopol”, jednak ze względu na ciężkie warunki wkrótce powrócił do pracy w gospodarstwie rolnym. W 1958 roku ożenił się z pochodzącą z Annopola Janiną Ciastek. Ich córka Grażyna (1960) mieszka w Annopolu, syn Waldemar zmarł w wieku 55 lat. Państwo Kułagowie mają 9 wnuków i 10 prawnuków. Od ślubu mieszkają w tym samym domu pod lasem. Oprócz pracy w gospodarstwie rolnym Jan świadczył usługi transportowo-leśnicze dla Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe, pracował również w fabryce broni w Stalowej Woli. W 1995 roku, w wieku 60 lat, przeszedł na wcześniejszą emeryturę. W roku 2008 państwo Kułagowie świętowali jubileusz 50-lecia małżeństwa i zostali odznaczeni przyznanymi przez Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego Medalem za Długoletnie Pożycie Małżeńskie.
mehr...
weniger
[00:00:08] Ur. w domu Anielinie, dom drewniany, kryty strzechą. Niewielkie gospodarstwo. Mama Marianna dd. Sudół (ur. 1899 r.) pochodziła z Anielina, ojciec Antoni (ur. 1984 r.) ze Świeciechowa. Trzy siostry, ojciec walczył na wojnie polsko-bolszewickiej 1920 roku, spędził 3 lata w radzieckiej niewoli „nad Morzem Czarnym”, nauczył się rosyjskiego. Klęska głodu w ZSRR, jedzenie brukwi na surowo. Rodzice pochowani w Świeciechowie.
[00:05:05] Odwiedziny babci ze strony mamy, była małomówna, dwukrotnie zamężna. Dom rodzinny ojca: stryjowie Stanisław, Jan, Józef. Najmłodszy Józef wyjechał po wojnie na Dolny Śląsk.
[00:09:18] Pochówek w lesie oficerów radzieckich, dwóch braci zabitych nad Wisłą, mogiła z krzyżem i gwiazdą, tabliczka po rosyjsku. Powojenna ekshumacja ok. 20 poległych żołnierzy radzieckich.
[00:14:04] Pierwszy dom rodziny boh. rozebrano przed 40 laty. Rodzice prowadzili gospodarstwo, obrabianie koniem: żyto, pszenica, owies, jęczmień, ziemniaki – 4,5 morgi i 4 morgi w innym miejscu, kawałek lasu pod Świeciechowem.
[00:16:48] Przed wojną wylesianie terenów wokół, zakładanie pól. Postawny dziedzic Zakrzewski w Suchej Wólce, chłopi dorabiali we dworze. Pozostałości zabudowań dworskich i gospodarczych. Cztery konie Zakrzewskiego, krowy.
[00:21:50] Kupowanie cukierków w wiejskim sklepiku. Dziedzic jeździł bryczką po polach, doglądał prac. Jedzenie przed wojną: ziemniaki, zupa, mięso od święta (ubój 2 razy w roku), przechowywanie mięsa solonego w zalewie.
[00:24:32] We wsi [podczas okupacji] nie pojawiali się Niemcy. Dwie córki Zakrzewskiego. Wysiedlenie Zakrzewskiego, zabranie majątku, rozdanie okolicznym chłopom (każdy po ok. 1,5 ha). Ojciec odmówił przyjęcia 2 ha ziemi, oddał sąsiadowi (Bolesław Kobylarz). Po reformie rolnej Zakrzewski pojawiał się czasem w majątku.
[00:31:09] Ubogi sklepik wiejski (cukierki, igły, nafta). Droga do kościoła w Świeciechowie – pieszo (40 minut) lub konno. Ksiądz Król (wspólne palenie papierosów) po wojnie gnębiony przez władzę, popełnił samobójstwo. Nagrobek ufundowany przez mieszkańców wsi. Picie wódki na pomniku.
[00:36:25] Całowanie wcześniejszego księdza po rękach przez kobiety, bił ludzi nahajem. Podrywanie dziewczyn, poznanie żony Janiny Ciastek (ur. 1938 , Nowy Rachów). Bieda na wsi, drewniane domy.
[00:40:20] Ślub w 1958 r. Służba w junakach w 1953 roku: układanie torów w Annopolu, po pracy dwugodzinne szkolenie. Junacy w Ligocie pod Katowicami – przymusowe 6 miesięcy. Ucieczki, przywożeni przez milicję. Praca bez wynagrodzenia. Zwolnienie z wojska jako jedynego żywiciela rodziny (5 odroczeń).
[00:44:15] W junakach nauka strzelania, zakwaterowanie w namiotach, potem w barakach. Prycze, słomiane materace, koce. Stołówka, jedzenie – początkowo „wszystko śmierdziało”.
[00:47:27] Kurs na prawo jazdy motorowo-samochodowy w junakach, przysposobienie wojskowe (musztra, strzelanie z broni ręcznej), stopnie wojskowe. Boh.: starszy szeregowy. Koledzy z całej Polski, niektórzy analfabeci.
[00:51:33] Analfabetyzm w okolicznych wsiach, kursy wieczorowe pisania. Mama podpisywała się krzyżykiem. Ojciec chodził do szkoły w Świeciechowie, umiał pisać i czytać po rosyjsku. Po przejściu frontu boh. poszedł do szkoły w Anielinie, przyspieszona nauka, koniec edukacji w wieku 16 lat.
[00:54:16] Pomoc matce w gospodarstwie. Przynależność do PZPR od początku lat 50., chodzenie na zebrania, sekretarz PZPR Aranin. Edward Król – sekretarz gminny i powiatowy PZPR.
[01:00:18] Medal za Długoletnie Pożycie Małżeńskie od prezydenta [Kaczyńskiego]. Trzy siostry: Genowefa (ur. 1918), mąż Czesław Głąb, wyjechała do Nowej Soli, pracowała jako szwaczka. Mąż zaginął bez wieści, dwoje dzieci Tadeusz, Danuta.
[01:04:25] Siostra Agnieszka , ur. w latach 20., mąż Bogdan Strózik, zamieszkała w Nowym Rochowie, dwie córki Krystyna i Zofia, popełniła samobójstwo.
[01:07:06] Siostra Helena, mąż Marian Kucharczyk, zamieszkała w Jakubowicach k. Annopola. Mieli niewielkie gospodarstwo w Jakubowicach, mąż dorabiał m.in. w kopalni fosforytów w Annopolu. Boh. też fedrował w kopalni przez pół roku (ok. 1954 r.), wykonywanie chodników, podkopów na kolanach. Opis pracy, odpadanie margla ze stropu. Silniki elektryczne do wyciągania urobku. Maszyna rozbijała duże bryły fosforytu, wysadzanie ścian. [+]
[00:12:55] Wygląd fosforytu. Boh. był niewykształconym górnikiem. W kopalni było ok. 20 długich korytarzy górniczych. Wypadek śmiertelny sztygara.
[01:17:10] Przynależność do ZMP po ukończeniu szkoły, potem do PZPR. Pomoc w nauce, organizowanie klubu sportowego (piłka nożna). Zabawy sportowe, rzut młotem, siatkówka (boisko przy lesie). Dziki w lesie.
[01:20:03] Ucieczka do lasu przed Niemcami, marne szałasy z gałęzi, odgłosy dzików. Ormowcy po wojnie wystrzeliwali dziki, ludzie czasem zastawiali wnyki. Uwolnienie złapanej we wnyki sarny.
[01:27:00] Przejście na wcześniejszą emeryturę (rolniczą) w wieku 60 lat. Czasem praca dorywcza: sadzenie drzew, wyrąb, usługi transportowe. Mieszkanie przy lesie.
[01:29:55] Początek II wojny światowej. „Wszystko uciekał do lasu”, jajko od sąsiadki. Przejście Niemców, potem Rosjan, okupacja niemiecka. Kryjówka w lesie. Niemcy spali na podłodze w domu boh., ranni w stodole. Ciężarówka na podwórku. Niemiec dał cukierki, powrót do lasu. Ponowne przyjście boh. do domu. Kompania Niemców stacjonowała w Świeciechowie Poduchownym – dowożenie zupy „tankietką”. Odrąbywanie głów kurom siekierą na drzewie.
[01:34:22] Wyjście Niemców po ok. tygodniu, nadejście Rosjan, ostrzał – rodzina w lesie. Zapalenie się tankietki od kuli, spalenie się kierowcy. Rosjanie zarzucili ciało Niemca na gałąź. [+]
[01:36:50] Ucieczka Niemców, przyjście Rosjan „latem, po żniwach”. Przewiezienie mieszkańców ok. 30 km do Dzierzkowic. Powrót w styczniu [1945]. Kopanie okopów. Rosjanie nie mieli pojazdów mechanicznych, tylko konie. Kopanie okopów, ścinanie trawy dla koni. Budowanie „ziemlanek” dla Rosjan, patrole radzieckie nad Wisłą. Ostrzał nad Wisłą, bombardowanie Niemców.
[01:39:51] Dwa lotniska w Dzierzkowicach – oglądanie załadunku bomb do samolotów, uszkodzona maszyna. Wygląd radzieckich samolotów, latały dniem i pod wieczór. Usytuowanie lotnisk w Dzierzkowicach. Samoloty bombowe – bomby umieszczone na skrzydłach. Bombardowania niemieckie.
[01:44:13] Spalony Niemiec, kierowca tankietki nie został pochowany, jego głowa nabita przez pastucha na pień drzewa. Zabranie głowy Niemca przez drwali – „miał złote zęby”, reszta ciała „rozwleczona”. [++]
[01:47:36] Żołnierze radzieccy: „dziadostwo”, zabierali łóżka do bunkrów, niektórzy spali w domach. Ślady po okopach przy drodze do dziś. Ponad 20 bunkrów, brama, portret Stalina. Szkolenie Rosjan na polu, ćwiczenia orkiestry.
[01:50:31] Śmierć Stalina – boh. pracował w Stalowej Woli, przyjeżdżał na niedziele do domu. Po śmierci Stalina zamknięcie bramy zakładu zbrojeniowego produkującego działka przeciwlotnicze. Uroczystości po śmierci Stalina. Wspomnienie rozkazu Stalina „Wpieriod”! – zwłoki poległych Rosjan spłynęły Wisłą „do morza”, „jedna krew na Wiśle”.
[01:55:19] Rozbieranie przez Rosjan stodół na deski do przeprawiania się przez Wisłę w Świeciechowie, przepływanie nocą. Artyleria radziecka ustawiona w lesie koło Zychówek. Rosjanie zajęli pole na lotnisko za lasem – samolot zbombardowany przez Niemców. Odtwarzanie pól.
[01:57:49] Katiusze przy Zychówkach. Wycinanie drzew pod działa, działa w okopach, huk wybuchów.
[02:01:05] Koniec wojny „w lutym 1945 r.”, powrót z wysiedlenia. Gospodarz Ciosmak z Terpentyny, miał dwóch synów. Wygląd domu w Terpentynie. Ziemniaki i mąka zabrane z domu. Ojciec nie został przesiedlony – mieszkał w Grabówce, przychodził do domu, gdzie stacjonowali Rosjanie. Zdobywanie drewna na opał na cmentarzu.
[02:04:34] Rodzina Marców, u której kucharz radziecki gotował posiłki dla żołnierzy, zaprzyjaźnił się z boh., nagły wyjazd Rosjan za Wisłę. Wieś nie została zbombardowania. Szrapnel wbity w modrzew koło domu.
[02:07:53] Żydzi z Annopola w czasie okupacji niemieckiej ukrywali się w wąwozach w lesie – spali „w jamurach” [jamach]. Ciągnęli dobytek na dwukołowych wózkach. Doczekali przyjścia Rosjan. Żyd Mosiek handlował cielęciną i kurami, zastrzelony i zostawiony przez Niemców na drodze do Nowego Rachowa. Ludzie nie pomagali ukrywającym się w lesie Żydom. Lokalizacja wąwozu wiodącego do Spławia. Woda podczas powodzi płynęła przez Świeciechów do Wisły.
[02:14:30] Góra Ciniowa, las Spławia, Góra Słoniowa – miejsca w okolicy. Zakopana w jamach po Żydach dubeltówka.
[02:16:09] Boh. ma dwoje dzieci: starsza córka Grażyna Bernat, syn Waldemar, był kierowcą tira, zginął w wypadku, osierocił czworo dzieci, żona Małgorzata. Zięć Stanisław Bernat (Lech). Boh. ma 9 wnucząt i 10 prawnucząt.
[02:21:00] Przyjazd Niemców poszukujących partyzantów. Pogoń Niemca za partyzantem, przypadkowo postrzelony gospodarz i jego żona [Wojciech Sokal]. Przyłączenie się Niemca do partyzantów, dostał granat, zabrano mu karabin – ostateczne zastrzelenie Niemca. Partyzant Jakubczak, partyzanta „Cienia”. Równoległa partyzantka „endecka”.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..