Kułaga Jan
Jan Kułaga (ur. 1935, Anielin) pochodzi z rodziny rolniczej, gospodarującej na obrzeżu Lasów Świeciechowskich. Był jednym z czworga rodzeństwa. Najstarsza siostra Genowefa (ur. 1918) wyjechała po wojnie wraz z mężem na Ziemie Odzyskane, młodsze siostry Agnieszka (1925) i Helena (1928) założyły rodziny i pozostały w rodzinnych stronach. Okres okupacji niemieckiej upłynął rodzinie dość spokojnie, w położonej na uboczu i w pobliżu lasów wsi Niemcy przebywali rzadko. Latem 1944, po wkroczeniu Armii Radzieckiej, rodzina została wysiedlona do Terpentyny w gm. Dzierzkowice, gdzie Jan z kolegami spędzał czas w pobliżu dwóch dużych lotnisk radzieckich. W lutym 1945, po powrocie do rodzinnego domu, Jan rozpoczął naukę w Szkole Podstawowej w Anielinie. W wieku 15 lat, po ukończeniu szkoły, wstąpił do Związku Młodzieży Polskiej. Zajmował się uprawą roli, pracą w gospodarstwie domowym. W roku 1953 wstąpił do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. W tym samym roku odbył w zastępstwie zasadniczej służby wojskowej (był głównym żywicielem rodziny) obowiązkową, półroczną służbę w Powszechnej Organizacji „Służba Polsce”. Po odbyciu służby podjął pracę w nowo otwartej, jedynej w tej części Europy, Kopalni Fosforytów „Annopol”, jednak ze względu na ciężkie warunki wkrótce powrócił do pracy w gospodarstwie rolnym. W 1958 roku ożenił się z pochodzącą z Annopola Janiną Ciastek. Ich córka Grażyna (1960) mieszka w Annopolu, syn Waldemar zmarł w wieku 55 lat. Państwo Kułagowie mają 9 wnuków i 10 prawnuków. Od ślubu mieszkają w tym samym domu pod lasem. Oprócz pracy w gospodarstwie rolnym Jan świadczył usługi transportowo-leśnicze dla Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe, pracował również w fabryce broni w Stalowej Woli. W 1995 roku, w wieku 60 lat, przeszedł na wcześniejszą emeryturę. W roku 2008 państwo Kułagowie świętowali jubileusz 50-lecia małżeństwa i zostali odznaczeni przyznanymi przez Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego Medalem za Długoletnie Pożycie Małżeńskie.
more...
less
[00:00:08] Ur. w domu Anielinie, dom drewniany, kryty strzechą. Niewielkie gospodarstwo. Mama Marianna dd. Sudół (ur. 1899 r.) pochodziła z Anielina, ojciec Antoni (ur. 1984 r.) ze Świeciechowa. Trzy siostry, ojciec walczył na wojnie polsko-bolszewickiej 1920 roku, spędził 3 lata w radzieckiej niewoli „nad Morzem Czarnym”, nauczył się rosyjskiego. Klęska głodu w ZSRR, jedzenie brukwi na surowo. Rodzice pochowani w Świeciechowie.
[00:05:05] Odwiedziny babci ze strony mamy, była małomówna, dwukrotnie zamężna. Dom rodzinny ojca: stryjowie Stanisław, Jan, Józef. Najmłodszy Józef wyjechał po wojnie na Dolny Śląsk.
[00:09:18] Pochówek w lesie oficerów radzieckich, dwóch braci zabitych nad Wisłą, mogiła z krzyżem i gwiazdą, tabliczka po rosyjsku. Powojenna ekshumacja ok. 20 poległych żołnierzy radzieckich.
[00:14:04] Pierwszy dom rodziny boh. rozebrano przed 40 laty. Rodzice prowadzili gospodarstwo, obrabianie koniem: żyto, pszenica, owies, jęczmień, ziemniaki – 4,5 morgi i 4 morgi w innym miejscu, kawałek lasu pod Świeciechowem.
[00:16:48] Przed wojną wylesianie terenów wokół, zakładanie pól. Postawny dziedzic Zakrzewski w Suchej Wólce, chłopi dorabiali we dworze. Pozostałości zabudowań dworskich i gospodarczych. Cztery konie Zakrzewskiego, krowy.
[00:21:50] Kupowanie cukierków w wiejskim sklepiku. Dziedzic jeździł bryczką po polach, doglądał prac. Jedzenie przed wojną: ziemniaki, zupa, mięso od święta (ubój 2 razy w roku), przechowywanie mięsa solonego w zalewie.
[00:24:32] We wsi [podczas okupacji] nie pojawiali się Niemcy. Dwie córki Zakrzewskiego. Wysiedlenie Zakrzewskiego, zabranie majątku, rozdanie okolicznym chłopom (każdy po ok. 1,5 ha). Ojciec odmówił przyjęcia 2 ha ziemi, oddał sąsiadowi (Bolesław Kobylarz). Po reformie rolnej Zakrzewski pojawiał się czasem w majątku.
[00:31:09] Ubogi sklepik wiejski (cukierki, igły, nafta). Droga do kościoła w Świeciechowie – pieszo (40 minut) lub konno. Ksiądz Król (wspólne palenie papierosów) po wojnie gnębiony przez władzę, popełnił samobójstwo. Nagrobek ufundowany przez mieszkańców wsi. Picie wódki na pomniku.
[00:36:25] Całowanie wcześniejszego księdza po rękach przez kobiety, bił ludzi nahajem. Podrywanie dziewczyn, poznanie żony Janiny Ciastek (ur. 1938 , Nowy Rachów). Bieda na wsi, drewniane domy.
[00:40:20] Ślub w 1958 r. Służba w junakach w 1953 roku: układanie torów w Annopolu, po pracy dwugodzinne szkolenie. Junacy w Ligocie pod Katowicami – przymusowe 6 miesięcy. Ucieczki, przywożeni przez milicję. Praca bez wynagrodzenia. Zwolnienie z wojska jako jedynego żywiciela rodziny (5 odroczeń).
[00:44:15] W junakach nauka strzelania, zakwaterowanie w namiotach, potem w barakach. Prycze, słomiane materace, koce. Stołówka, jedzenie – początkowo „wszystko śmierdziało”.
[00:47:27] Kurs na prawo jazdy motorowo-samochodowy w junakach, przysposobienie wojskowe (musztra, strzelanie z broni ręcznej), stopnie wojskowe. Boh.: starszy szeregowy. Koledzy z całej Polski, niektórzy analfabeci.
[00:51:33] Analfabetyzm w okolicznych wsiach, kursy wieczorowe pisania. Mama podpisywała się krzyżykiem. Ojciec chodził do szkoły w Świeciechowie, umiał pisać i czytać po rosyjsku. Po przejściu frontu boh. poszedł do szkoły w Anielinie, przyspieszona nauka, koniec edukacji w wieku 16 lat.
[00:54:16] Pomoc matce w gospodarstwie. Przynależność do PZPR od początku lat 50., chodzenie na zebrania, sekretarz PZPR Aranin. Edward Król – sekretarz gminny i powiatowy PZPR.
[01:00:18] Medal za Długoletnie Pożycie Małżeńskie od prezydenta [Kaczyńskiego]. Trzy siostry: Genowefa (ur. 1918), mąż Czesław Głąb, wyjechała do Nowej Soli, pracowała jako szwaczka. Mąż zaginął bez wieści, dwoje dzieci Tadeusz, Danuta.
[01:04:25] Siostra Agnieszka , ur. w latach 20., mąż Bogdan Strózik, zamieszkała w Nowym Rochowie, dwie córki Krystyna i Zofia, popełniła samobójstwo.
[01:07:06] Siostra Helena, mąż Marian Kucharczyk, zamieszkała w Jakubowicach k. Annopola. Mieli niewielkie gospodarstwo w Jakubowicach, mąż dorabiał m.in. w kopalni fosforytów w Annopolu. Boh. też fedrował w kopalni przez pół roku (ok. 1954 r.), wykonywanie chodników, podkopów na kolanach. Opis pracy, odpadanie margla ze stropu. Silniki elektryczne do wyciągania urobku. Maszyna rozbijała duże bryły fosforytu, wysadzanie ścian. [+]
[00:12:55] Wygląd fosforytu. Boh. był niewykształconym górnikiem. W kopalni było ok. 20 długich korytarzy górniczych. Wypadek śmiertelny sztygara.
[01:17:10] Przynależność do ZMP po ukończeniu szkoły, potem do PZPR. Pomoc w nauce, organizowanie klubu sportowego (piłka nożna). Zabawy sportowe, rzut młotem, siatkówka (boisko przy lesie). Dziki w lesie.
[01:20:03] Ucieczka do lasu przed Niemcami, marne szałasy z gałęzi, odgłosy dzików. Ormowcy po wojnie wystrzeliwali dziki, ludzie czasem zastawiali wnyki. Uwolnienie złapanej we wnyki sarny.
[01:27:00] Przejście na wcześniejszą emeryturę (rolniczą) w wieku 60 lat. Czasem praca dorywcza: sadzenie drzew, wyrąb, usługi transportowe. Mieszkanie przy lesie.
[01:29:55] Początek II wojny światowej. „Wszystko uciekał do lasu”, jajko od sąsiadki. Przejście Niemców, potem Rosjan, okupacja niemiecka. Kryjówka w lesie. Niemcy spali na podłodze w domu boh., ranni w stodole. Ciężarówka na podwórku. Niemiec dał cukierki, powrót do lasu. Ponowne przyjście boh. do domu. Kompania Niemców stacjonowała w Świeciechowie Poduchownym – dowożenie zupy „tankietką”. Odrąbywanie głów kurom siekierą na drzewie.
[01:34:22] Wyjście Niemców po ok. tygodniu, nadejście Rosjan, ostrzał – rodzina w lesie. Zapalenie się tankietki od kuli, spalenie się kierowcy. Rosjanie zarzucili ciało Niemca na gałąź. [+]
[01:36:50] Ucieczka Niemców, przyjście Rosjan „latem, po żniwach”. Przewiezienie mieszkańców ok. 30 km do Dzierzkowic. Powrót w styczniu [1945]. Kopanie okopów. Rosjanie nie mieli pojazdów mechanicznych, tylko konie. Kopanie okopów, ścinanie trawy dla koni. Budowanie „ziemlanek” dla Rosjan, patrole radzieckie nad Wisłą. Ostrzał nad Wisłą, bombardowanie Niemców.
[01:39:51] Dwa lotniska w Dzierzkowicach – oglądanie załadunku bomb do samolotów, uszkodzona maszyna. Wygląd radzieckich samolotów, latały dniem i pod wieczór. Usytuowanie lotnisk w Dzierzkowicach. Samoloty bombowe – bomby umieszczone na skrzydłach. Bombardowania niemieckie.
[01:44:13] Spalony Niemiec, kierowca tankietki nie został pochowany, jego głowa nabita przez pastucha na pień drzewa. Zabranie głowy Niemca przez drwali – „miał złote zęby”, reszta ciała „rozwleczona”. [++]
[01:47:36] Żołnierze radzieccy: „dziadostwo”, zabierali łóżka do bunkrów, niektórzy spali w domach. Ślady po okopach przy drodze do dziś. Ponad 20 bunkrów, brama, portret Stalina. Szkolenie Rosjan na polu, ćwiczenia orkiestry.
[01:50:31] Śmierć Stalina – boh. pracował w Stalowej Woli, przyjeżdżał na niedziele do domu. Po śmierci Stalina zamknięcie bramy zakładu zbrojeniowego produkującego działka przeciwlotnicze. Uroczystości po śmierci Stalina. Wspomnienie rozkazu Stalina „Wpieriod”! – zwłoki poległych Rosjan spłynęły Wisłą „do morza”, „jedna krew na Wiśle”.
[01:55:19] Rozbieranie przez Rosjan stodół na deski do przeprawiania się przez Wisłę w Świeciechowie, przepływanie nocą. Artyleria radziecka ustawiona w lesie koło Zychówek. Rosjanie zajęli pole na lotnisko za lasem – samolot zbombardowany przez Niemców. Odtwarzanie pól.
[01:57:49] Katiusze przy Zychówkach. Wycinanie drzew pod działa, działa w okopach, huk wybuchów.
[02:01:05] Koniec wojny „w lutym 1945 r.”, powrót z wysiedlenia. Gospodarz Ciosmak z Terpentyny, miał dwóch synów. Wygląd domu w Terpentynie. Ziemniaki i mąka zabrane z domu. Ojciec nie został przesiedlony – mieszkał w Grabówce, przychodził do domu, gdzie stacjonowali Rosjanie. Zdobywanie drewna na opał na cmentarzu.
[02:04:34] Rodzina Marców, u której kucharz radziecki gotował posiłki dla żołnierzy, zaprzyjaźnił się z boh., nagły wyjazd Rosjan za Wisłę. Wieś nie została zbombardowania. Szrapnel wbity w modrzew koło domu.
[02:07:53] Żydzi z Annopola w czasie okupacji niemieckiej ukrywali się w wąwozach w lesie – spali „w jamurach” [jamach]. Ciągnęli dobytek na dwukołowych wózkach. Doczekali przyjścia Rosjan. Żyd Mosiek handlował cielęciną i kurami, zastrzelony i zostawiony przez Niemców na drodze do Nowego Rachowa. Ludzie nie pomagali ukrywającym się w lesie Żydom. Lokalizacja wąwozu wiodącego do Spławia. Woda podczas powodzi płynęła przez Świeciechów do Wisły.
[02:14:30] Góra Ciniowa, las Spławia, Góra Słoniowa – miejsca w okolicy. Zakopana w jamach po Żydach dubeltówka.
[02:16:09] Boh. ma dwoje dzieci: starsza córka Grażyna Bernat, syn Waldemar, był kierowcą tira, zginął w wypadku, osierocił czworo dzieci, żona Małgorzata. Zięć Stanisław Bernat (Lech). Boh. ma 9 wnucząt i 10 prawnucząt.
[02:21:00] Przyjazd Niemców poszukujących partyzantów. Pogoń Niemca za partyzantem, przypadkowo postrzelony gospodarz i jego żona [Wojciech Sokal]. Przyłączenie się Niemca do partyzantów, dostał granat, zabrano mu karabin – ostateczne zastrzelenie Niemca. Partyzant Jakubczak, partyzanta „Cienia”. Równoległa partyzantka „endecka”.
more...
less