Jan Gryta (ur. 1927, Studzianki) pochodzi z rodziny wielodzietnej: miał czworo rodzeństwa z pierwszego małżeństwa ojca (Władysław, ur. 1916, Stanisław 1918, Bolesław 1919, Aleksander 1921) i czworo z drugiego (Cecylia 1930, Zofia 1935, Izydor 1937 i Teofila 1940). Ojciec Franciszek Gryta był rolnikiem małorolnym oraz muzykiem, matka Katarzyna z domu Małek wykonywała wraz z dziećmi większość prac w gospodarstwie domowym i na roli. W 1934 roku Jan Gryta rozpoczął naukę w Szkole Podstawowej w Studziankach, którą ukończył w 1940 roku. Po wywiezieniu starszych braci na roboty przymusowe do Rzeszy (po wojnie nie wrócili do Polski, osiedlili się w Australii) Jan z matką prowadził gospodarstwo, jednocześnie działając w szeregach Armii Ludowej (m.in. jako łącznik pomiędzy oddziałami). W 1945 roku rozpoczął naukę w Gimnazjum Ogólnokształcącym w Kraśniku. W 1949 roku dostał się na studia wyższe (prawo administracyjne) na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. W okresie studiów wstąpił do PZPR. Po studiach ukończył roczną Centralną Szkołę Partyjną Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej im. Juliana Marchlewskiego w Łodzi, gdzie zaprzyjaźnił ze Stanisławem Kanią, późniejszym I Sekretarzem KC PZPR. W 1948 roku Jan podjął pracę jako referent handlowy w Centrali Produktów Handlowych w Lublinie. W czasie studiów pracował w Zakładach Graficznych w Lublinie. Następnie został kierownikiem działu stacji benzynowych w woj. lubelskim. Na początku lat 50. objął funkcję zastępcy dyrektora ds. politycznych w Państwowym Ośrodku Maszynowym w Gościeradowie. Jednocześnie został członkiem Egzekutywy Komitetu Powiatowego PZPR w Kraśniku. W roku 1954 został w gościeradowskim POM-ie dyrektorem ds. politycznych, a następnie zastępcą dyrektora
organizował też POM w Stróży k. Kraśnika. W drugiej połowie lat 50. piastował stanowisko dyrektora Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej w Kraśniku, a do lat 60. kierownika Kraśnickich Zakładów Materiałów Budowlanych. W latach 60. był kierownikiem Zakładów Przemysłu Poligraficznego w Lublinie. W latach 80. przeszedł na emeryturę. W 1947 roku ożenił się z urodzoną w Rzeczycy Ziemiańskiej w 1931 roku Barbarą Köhler. W 1951 roku urodził się im najstarszy syn Waldemar, nauczyciel, jeden z założycieli Wojewódzkiej Rady Towarzystw Regionalnych w Lublinie, obecnie dyrektor Szkoły Podstawowej w Szczecynie. W 1953 roku urodziła się im córka Lidia, mieszkająca w Australii. W 1955 roku urodził się syn Radosław, który ukończył studia artystyczne w Leningradzie, a obecnie jest dziekanem Wydziału Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Helsinkach. Najmłodszy syn państwa Grytów urodził się w 1967 roku, ukończył studia wyższe, jest elektronikiem, mieszka w Kraśniku. Jan ożenił się ponownie w roku 1975 z urodzoną w 1931 roku w Rzeczycy Ziemiańskiej Janiną Wiesiołek z d. Siewierską. Jan Gryta był również samorządowcem i społecznikiem: przewodniczącym Związków Zawodowych Lubelskich Zakładów Graficznych i Związku Poligraficznego w Lublinie, a w latach 50. radnym Gromadzkiej Rady Narodowej w Gościeradowie. W latach 60. współzakładał Kraśnickie Towarzystwo Regionalne, którego członkiem jest do chwili obecnej. Był członkiem Związku Bojowników o Wolność i Demokrację, do 2021 roku pełnił funkcję Prezesa Koła Miejskiego Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych w Kraśniku. Jest założycielem Chóru Kombatant „Kolorowa Jesień” przy kole ZKRPiBWP w Kraśniku i Klubie Seniora „Złoty Wiek”. Był odznaczany wieloma odznakami i medalami, m.in. Brązowym Krzyżem Zasługi, Srebrnym Krzyżem Zasługi i Złotym Krzyżem Zasługi za działalność na rzecz państwa i obywateli.
more...
less
[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonego w Studziankach.
[00:00:25] W 1939 r. Boh. z matką prowadzili gospodarstwo rolne. Podczas okupacji starsi bracia zostali wywiezieni na roboty do Niemiec, po wojnie wyjechali do Australii.
[00:02:04] Boh. urodził się w 1927 r. w rodzinie wielodzietnej. Po wojnie boh. ukończył szkołę średnią i studiował prawo na UMSC w Lublinie. Potem pracował w Lubelskich Zakładach Graficznych.
[00:04:00] Wspomnienie dziadka Gryty, który był pszczelarzem i miał duże gospodarstwo rolne. Rozważania na temat sytuacji po odzyskaniu niepodległości przez Polskę – rozwój przemysłu. Losy starszych braci podczas II wojny światowej.
[00:08:05] Działalność „Wici” w Studziankach – zabawy we wsi. Kościół parafialny był w Bożej Woli – wspomnienie księdza Paradowskiego. Matka chciała, by boh. został księdzem.
[00:13:15] W Studziankach mieszkało kilka żydowskich rodzin, m.in. bracia Reimowie. Podczas okupacji strażacy złapali Andzię Reim i jej ciotkę i przyprowadzili je do domu boh., gdzie miał ich pilnować brat Władek – ucieczka ciotki. Nocą do domu przyszli żydowscy partyzanci, którzy szukali kobiet. Incydent we wsi Majdan-Grabina – uwolnienie Andzi Reim. Partyzanci poszli do Goduli, który łapał Żydów – wymierzona kara. [+]
[00:22:30] W oddziale partyzanckim był znajomy Żyd ze Studzianek, który po wojnie wyjechał do Izraela. Przed wojną ojciec kupił trzy morgi pola z parcelowanego majątku. Pośrednikiem by Żyd Lejba – kłopoty ze sprzedażą ziemi po wojnie.
[00:26:18] Majątek dziedzica Kowerskiego w Kolonii Studzianki został przed wojną rozparcelowany. Opis majątku. Zajęcia żydowskiej biedoty. Synagoga i kirkut były w Kraśniku. Wyjazdy z ojcem na targ.
[00:31:12] Wspomnienie ojca. Dziadek chciał, by najmłodszy syn gospodarzył na ojcowiźnie – zniszczenie skrzypiec. Drugiego instrumentu ojciec nie trzymał w domu. Ojciec był muzykiem, grał w orkiestrze w Majdanie-Grabinie, którą prowadził wojskowy kapelmistrz Ignaczyński. Druga orkiestra była w Zdziechowicach.
[00:36:15] Przedstawienie ojca Franciszka Gryty, wspomnienie dziadka Jana Gryty i jego gospodarstwa. Ojciec był dwukrotnie żonaty, z pierwszą żoną miał czterech synów, z drugą piątkę dzieci. Dziadek ze strony matki krył budynki strzechą. Opis rodzinnego gospodarstwa.
[00:41:30] Podczas okupacji oddawano Niemcom kontyngent i zdarzało się, że rodzina głodowała. W 1939 r. starsi bracia poszli do wojska, gospodarstwem zajmowała się matka i boh. Ojciec grał w orkiestrze w Majdanie-Grabinie – wyjazdy do Bychawy i Lublina, próby odbywano w domach muzyków.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.