Sławomir Zawadzki ps. „Lech” (ur. 1928, Poznań), syn oficera rezerwy Stanisława Kazimierza Zawadzkiego, zamordowanego w Katyniu. W 1939 roku, po zmobilizowaniu ojca, trafił pod opiekę mieszkających w Łodzi krewnych. Pod koniec roku razem z nimi wyjechał do Warszawy. Tu chodził do szkoły powszechnej w Alei Szucha. W roku 1941 zamieszkał w internacie RGO przy ul. Czarnieckiego. Po ukończeniu szkoły powszechnej podjął naukę w szkole elektrycznej przy ul. Konopczyńskiego. W czasie Powstania Warszawskiego był strzelcem w plutonie 227 Zgrupowania „Żyrafa”, prowadził m.in. rozpoznanie w kanałach. Po kapitulacji powstania trafił do obozu przejściowego w Pruszkowie, skąd wywieziono go do Stalagu XI A w Altengrabow. Po jakimś czasie został wcielony do Arbeitskomando 274/1 w Gatersleben koło Quedlinburga. Pracował w cukrowni, a później, do kwietnia 1945 roku, przy robotach budowlanych. Pod koniec wojny został ewakuowany do Staßfurtu, gdzie 12 kwietnia 1945 roku pojawiły się pierwsze oddziały amerykańskie. Z obozu w Schönebeck koło Magdeburga został przewieziony przez Amerykanów do Brunszwiku, gdzie służył w kompanii wartowniczej. Ukończył polskie liceum w Quakenbrück, działające przy 1 Dywizji Pancernej gen. Maczka. W 1947 roku wrócił do kraju ostatnim transportem repatriacyjnym dywizji. Zamieszkał u stryja w Łodzi i ukończył studia na Wydziale Elektrycznym Politechniki Łódzkiej. Był kierownikiem działu Grupy Regulacyjno-Rozruchowej i zastępcą dyrektora ds. technicznych Biura Konstrukcyjno-Techologicznego Zjednoczenia „Elektromontaż”. Obecnie na emeryturze. Odznaczany m.in. Warszawskim Krzyżem Powstańczym, Krzyżem Armii Krajowej, Krzyżem Partyzanckim, Medalem Wojska, Medalem „ Za Warszawę”, Krzyżem Zasługi dla ZHP z rozetą-mieczami, Srebrnym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
mehr...
weniger
[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1928 r. w Poznaniu.
[00:00:15] Prezentacja rodziców: Janiny i Stanisława. Do wybuchu wojny rodzina mieszkała w Poznaniu. Ojciec był dziennikarzem i wydawcą „Kuriera Poznańskiego” [„Nowy Kurier”]. Przyjaźnił się z Witkacym, w domu było kilka obrazów jego autorstwa, w tym portret boh. i matki – tylko ten ostatni przetrwał wojnę. Zainteresowanie ojca sztuką. Do 1939 r. boh. ukończył cztery klasy szkoły powszechnej.
[00:05:50] W 1939 r. matka odeszła od ojca, z którym został boh. Atmosfera przed wybuchem wojny – wyjazd do znajomych, a nie na obóz harcerski. Boh. wrócił do domu pod koniec sierpnia. Ojciec został zmobilizowany i boh. wyjechał do stryja w Łodzi – ostatnie spotkanie z ojcem, który trafił do sowieckiej niewoli [zginął w Katyniu]. Stryj zgłosił się do wojska na ochotnika i trafił do niewoli niemieckiej. Dwaj młodsi stryjowie chcieli brać udział w obronie Warszawy, ale nie mogąc się dostać do miasta wrócili do domu. [+]
[00:14:05] Boh. zamieszkał u ciotki Jadwigi Kappesowej. Bombardowania miasta we wrześniu 1939, jeden z niewypałów znaleziono dopiero kilka lat temu. Podczas nalotów rodzina ukrywała się w rowach przeciwlotniczych w pobliskim parku, strach przed gazami bojowymi. Komunikaty nadawane przez radio, które stryj wystawił w oknie. Działania obrony przeciwlotniczej. [+]
[00:23:30] Przejście przez miasto wycofujących się polskich oddziałów. Zajęcie Łodzi przez Niemców. Sytuacja na froncie – rys historyczny. W mieście słychać było odgłosy bitwy nad Bzurą.
[00:30:32] Podczas pobytu w Zakopanem boh. pozował do portretu Witkacemu – oczekiwanie na spotkanie z artystą [+]. Ojciec w 1920 r. zgłosił się na ochotnika do wojska i brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej, potem ukończył szkołę oficerską w Śremie. Pradziadek brał udział w powstaniu styczniowym. Profil gazety „Nowy Kurier” prowadzonej przez ojca, warunki materialne rodziny.
[00:36:38] W 1939 r. boh. trafił do rodziny mieszkającej w Warszawie, babcia otrzymała kilka listów od ojca, w tym list z Kozielska, w którym pisał o spotkaniu stryja Mariana Zawadzkiego. Urwanie kontaktu, domniemania i nadzieje rodziny. Po odkryciu grobów przez Niemców nazwisko Mariana Zawadzkiego znalazło się na opublikowanej liście, rodzina nie miała złudzeń co do losu Stanisława Zawadzkiego. [+]
[00:40:45] Niemcy i Żydzi w przedwojennym Poznaniu. Informacje o zajściach antysemickich – poglądy kapelana spotkanego na obozie harcerskim. Wspomnienie Żydów łódzkich i krakowskich.
[00:45:00] Boh. mieszkał w Łodzi u ciotki Kappesowej, jej mąż Aleksander Kappes był Niemcem. Pewnego dnia boh. wracał ze szkoły i sąsiadka powiedziała mu, że w domu jest policja. Ciotka i służąca została wysiedlone w okolice Jasła, a boh. zamieszkał u drugiej ciotki – przyjście psa Kappesów. Pod koniec 1939 r. rodzina wyjechała do Warszawy i zamieszkała u krewnych przy ul. Hożej, tu po jakimś czasie dojechała ciotka wywieziona do Jasła. Stan mieszkania po bombardowaniach. Przeprowadzka na ul. Służewską. Dwaj stryjowie, którzy wrócili do Łodzi, zostali aresztowani i zginęli w Mauthausen. [+]
[00:55:52] Wuj Aleksander Kappes nie podpisał volkslisty pomimo namowy niemieckiej rodziny, w tym siostry Grety, która przyjechała z Monachium – obawy przed gestapo. Wspomnienie wyjścia z Gretą do sklepu tylko dla Niemców, jazda tramwajem. Wyjeżdżając do Niemiec Greta zabrała swoją matkę. Odmienne postawy ciotki i wuja podczas okupacji – pomoc Żydom. [+]
[01:01:15] Boh. chodził do szkoły, która mieściła się w Alei Szucha – spotkania z Niemcami. Atmosfera po napaści Niemiec na Związek Radziecki – propagandowe filmy niemieckie. Skutki bombardowania miasta przez sowietów.
[01:04:55] Powody wysłania boh. do internatu RGO w 1941 r. W placówce przy ul. Czarnieckiego pracowali harcerze, kierowniczka była przed wojną komendantką żeńskiej chorągwi w Toruniu. Po ukończeniu szkoły powszechnej boh. podjął naukę w szkole elektrycznej przy ul. Konopczyńskiego. Rytm dnia w internacie, warunki bytowe.
[01:12:00] Dodatkowa nauka na tajnych kompletach, podziemna działalność harcerska. Udział w wieczorku muzycznym, podczas którego śpiewano piosenki wojskowe – w tym samym budynku mieścił się niemiecki lazaret. Początki konspiracji – drużyna w internacie. Życie w okupowanym mieście, nasilenie terroru w 1943 r.
[01:16:54] Rola warszawskich gazeciarzy, którzy uprzedzali o łapankach. Boh. był na Placu Napoleona podczas łapanki – okoliczności wyjścia z placu. Za drugim razem był w tramwaju, który przejechał przez obszar łapanki. Jazda zatłoczonymi tramwajami. Zachowanie granatowych policjantów. [+]
[01:25:43] Chłopięce psikusy – oblewanie ludzi wodą ze strzykawek. Telefony z wyzwiskami do folksdojczki.
[01:29:50] W internacie pracowali instruktorzy harcerscy, kierowniczką była Jadwiga Luśniak. Drużynę założył jeden ze starszych kolegów, początkowo nie była związana z Szarymi Szeregami. Potem drużyną zajął się wychowawca Antoni Strojny, który miał obywatelstwo USA. Struktura Szarych Szeregów. Szkolenia wojskowe – o broni uczono się z rysunków. Letnie ćwiczenia w terenie. Inne organizacje konspiracyjne w internacie.
[01:37:50] W internacie ukrywano żydowskich chłopców, jeden z wychowawców Janusz Dąbrowski był Żydem. W placówce działała kuchnia wydająca darmowe obiady – wykorzystanie do przekazywania meldunków. Jesienią 1943 odbył się przegląd drużyn – przejście przez Plac Inwalidów, gdzie chłopaków obserwował ktoś z dowództwa. Obserwacja tras przelotowych i przejeżdżających aut niemieckich.
[01:43:00] W internacie odbywały się spotkania, na jednym z nich był cichociemny, który opowiadał o polskich komandosach. Dostęp do konspiracyjnych wydawnictw, boh. czytał „Kamienie na szaniec” i „Dywizjon 303”. Stosunek Komendy AK do książki Kamińskiego „Wielka gra”.
[01:46:35] Informacje o sytuacji na froncie w 1944 r. – wiadomości o losach wileńskiej AK. Boh. należał do plutonu, który miał osłaniać dowództwo obwodu. Charakter służby w początkach powstania.
[01:52:00] Terror w mieście do czasu śmierci Kutschery. Odgłosy zbliżającego się frontu w lipcu 1944, naloty na Warszawę. Ucieczka Niemców i oddziałów sprzymierzonych, sytuacja w mieście – zmiana pod koniec lipca, przejście niemieckiej Dywizji Pancernej za Wisłę.
[01:59:40] Latem 1944 r. młodzież z internatu przebywała w Zalesiu Górnym – powrót do Warszawy. Skutki znalezienia pozostawionego przez Niemców karabinu. Sytuacja 31 sierpnia – legitymacje dla przyszłych powstańców. Uzbrojenie plutonu – dwa czeskie pistolety, do których nie pasowała niemiecka amunicja i po dwa granaty rodzimej produkcji.
[02:04:20] Początek walk na Żoliborzu, gdzie utracono element zaskoczenia. Koncentracja w Szklanym Domu przy ul. Mickiewicza – rozkaz wyjścia do Puszczy Kampinoskiej. Sytuacja w dzielnicy. Droga do puszczy, pożary w Wólce Węglowej, odpoczynek w Sierakowie – pierwsze zadania i karabin podarowany plutonowi przez miejscową ludność. [+]
[02:15:24] Boh. znalazł się z grupie rozpoznawczej, która ruszyła na poszukiwanie oddziałów partyzanckich w puszczy – rozkaz powrotu do Warszawy. Uzbrojenie dwóch plutonów dywersyjnych. Rano oddziały dotarły do osiedla Zdobycz Robotnicza na Bielanach – walki z Niemcami. Dozbrojenie plutonu. Rozkaz płk „Żywiciela” – powrót na Żoliborz. Spotkanie z Węgrami, którzy przepuścili powstańców. [+]
[02:23:27] Zadania po powrocie na Żoliborz – pomoc żandarmerii. Podczas niemieckiego natarcia 5 sierpnia boh. był w bronionej prochowni – walki na ul. Słowackiego i Krasińskiego. Ostrzał niemieckiej artylerii. 17 sierpnia brał udział w walce z Niemcami, którzy omyłkowo podjechali pod barykadę powstańczą. Jeden samochód podpalono, zdobyto trochę broni, ale zginął dowódca plutonu.
[02:32:10] 21 i 22 sierpnia podjęto próbę przebicia się na Starówkę, miały tego dokonać oddziały z Puszczy Kampinoskiej – krwawe i odparte przez Niemców ataki na Dworzec Gdański. Zadania plutonu boh. Niektóre oddziały ze Starego Miasta dotarły na Żoliborz kanałami.
[02:37:52] Okoliczności włączenia plutonu do Zgrupowania Żyrafa – walki na ul. Krasińskiego. Czujki w dzień i patrole w nocy, żywność z ogródków działkowych. Uzbrojenie powstańców – boh. nie miał karabinu, ale dostawał broń idąc na patrol.
[02:43:49] Nocny patrol – odgłos bijących zegarów. [+]
[02:46:50] Kanały jako droga ewakuacji ze Starówki. Boh. był członkiem jednej z drużyn oddelegowanej do kanałów – wejście było na Żoliborzu przy ul. Stołecznej, dyżury w kanałach. Przejście patroli z meldunkami do Śródmieścia. [+]
[02:55:00] Boh. poszedł z por. Włodkiem, by zbadać kanały w kierunku Powązek. Rzeczy po Żydach, którzy ukrywali się w kanałach. Po kilku dniach boh. znów ruszył na Powązki, razem z nim szedł saper i kolega z drużyny. Skutki chemicznych oparów w kanale. Nasilenie niemieckich ataków artyleryjskich pod koniec powstania. [+]
[03:05:04] Sposoby poruszania się w kanałach. Przechodzenie pod otwartymi włazami, przy których często siedzieli Niemcy. Organizacja zejść do kanałów, skutki zdrowotne. [+]
[03:11:17] Kierowniczka internatu, pani Luśniak, wymagała pisemnej zgody opiekunów na udział młodzieży w powstaniu – zgoda ciotki Jadwigi Kappesowej.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..