Sergiusz Papliński ps. „Kawka” (ur. 1927, Radom) podczas okupacji niemieckiej działał w tajnym harcerstwie, uczył się w Gimnazjum Mechanicznym i odbywał praktyki w radomskiej fabryce broni, skąd wynosił części. Zagrożony aresztowaniem wyjechał z Radomia i trafił do oddziału Antoniego Hedy „Szarego”, gdzie po przeszkoleniu pełnił funkcję dowódcy sekcji minerskiej w kompanii cichociemnego Ludwika Wiechuły ps. „Jeleń”. Aresztowany po wyzwoleniu, spędził 9 miesięcy w radomskim więzieniu, skąd został uwolniony we wrześniu 1945 podczas akcji przeprowadzonej przez oddział Stefana Bembińskiego „Harnasia”. Wyjechał na Pomorze i wstąpił do oddziału „Jurka”, który działał w strukturach WiN. Po kilku miesiącach został wywieziony za granicę i służył w amerykańskiej strefie okupacyjnej w kompanii wartowniczej Brygady Świętokrzyskiej NSZ. Tu zrobił kurs prawa jazdy i woził dowódców Brygady. Po jakimś czasie z Niemiec przedostał się do Włoch i wstąpił do 2 Korpusu Polskiego. Razem ze szkołą kadetów został przewieziony do Wielkiej Brytanii i przebywał w obozie w Petworth. Pracował m.in. jako strzałowy w kamieniołomie. Studiował malarstwo w Art College w Londynie, potem na wydziale artystycznym w St. Martins. Zajmuje się malarstwem.
more...
less
[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1927 r. w Radomiu.
[00:00:30] Kolejki do sklepów po wybuchu wojny – incydent z pijanymi niemieckimi żołnierzami. Marzenia o walce z najeźdźcą.
[00:03:15] Boh. działał w tajnym harcerstwie, uczył się w Gimnazjum Mechanicznym i odbywał praktyki w radomskiej fabryce broni, gdzie produkowano m.in. visy. Boh. wynosił części z zakładu, ponieważ gimnazjalistów nie rewidowano. Pewnego dnia szef kazał mu wyjść z fabryki i zakazał wracać do domu – wyjazd w okolice Skarżyska zorganizowany przez organizację. Boh. przez rok nie kontaktował się z rodziną i myślano, że zginął. Boh. był w partyzantce w oddziale „Szarego” [Antoni Heda].
[00:07:45] Powód ucieczki z Radomia. Boh. był początkowo na placówce w Szydłowcu. Kontakt z rodziną nawiązał dopiero po przejściu frontu, gdy siedział w więzieniu. Drugi raz, gdy po odbiciu z więzienia przebywał na Pomorzu i działał w WiN w oddziale „Jurka”.
[00:10:45] Boh. przyszedł do Radomia jako obstawa „Szarego”, który miał spotkanie z dowództwem WiN. Razem z kolegami „Jurkiem” i „Szczodrym” [Franciszek Sławiński] nocował w domu. Gdy wyszedł do miasta, spotkał znajomego Tadka Małaczka, nocą boh. aresztowano, ale uniknęli tego jego koledzy. Potem okazało się, że Małaczek należał do UB. [+]
[00:19:30] Boh. powiedział podczas aresztowania, że broń zakopał za miastem – wyjazd z funkcjonariuszami w stronę Iłży, poszukiwanie rzekomo zakopanej broni – pobicie boh. „Jurek” i „Szczodry” zabrali broń z domu i dołączyli do „Szarego”. Stan oddziału po wyzwoleniu. Boh. został przewieziony do więzienia w Radomiu – wybicie zębów podczas przesłuchań. Leczenie w Anglii. Propozycja wstąpienia do UB i wysłania do szkoły oficerskiej – zastraszanie przez szefa UB. [+]
[00:27:45] Skutki spotkania z dawnym kolegą Tadkiem Małaczkiem.
[00:29:55] Okoliczności wyjścia z radomskiej fabryki broni i wyjazdu z miasta. Boh. czekał na przejście frontu, ale postanowił iść do partyzantki – spotkanie z „Szarym” i „Krzykiem” [Zygmunt Kiepas]. Wspomnienie rozbicia więzienia w Starachowicach i uwolnienia „Krzyka”.
[00:34:18] Zadania po przyjęciu do oddziału, w którym było trzech cichociemnych: „Jeleń” [Ludwik Wiechuła], „Maruda” [Bernard Wiechuła] i radiooperator. Przyjmowanie zrzutów, po szkoleniu minerskim przeprowadzonym przez „Jelenia” boh. został dowódcą sekcji minerskiej w jego kompanii, dowodził też sekcją egzekutywy.
[00:39:48] Wykonywanie wyroków przez sekcję egzekutywy – przydatność boh., którego młody wygląd nie budził podejrzeń. Boh. brał udział w akcji przeprowadzonej w Radomiu w domu współpracownika gestapo, który miał aptekę i poinformował Niemców o zakupie leków przez partyzantów. Aptekarza nie było w domu i uniknął śmierci, ale z domu zabrano lekarstwa. Wyjście z miasta po akcji.
[00:51:20] Podczas innej akcji boh. przez trzy dni czekał na folksdojcza Wróbla, którego ojciec był inspektorem szkolnym w Radomiu. Folksdojcz pracował w gestapo, nie pojawił w mieszkaniu rodziców i grupa musiała się wycofać. Po wojnie boh. spotkał go w Anglii, okazało się, że należał do Brygady Świętokrzyskiej – jej działalność, współpraca z Niemcami.
[00:59:18] Organizacja akcji likwidacyjnych w Radomiu, w tym akcji w domu aptekarza.
[01:03:18] Pierwsze spotkanie z „Szarym” i „Krzykiem” – ich reakcja na widok nieletniego boh. Po jakimś czasie dowódca i jego zastępca zaproponowali, by boh. zwracał się nich po imieniu. Okoliczności, w jakich boh. dostał pseudonim „Kawka”.
[01:10:24] Boh. był dowódcą sekcji szturmowo-minerskiej i brał udział w akcji rozbicia aresztu w Końskich – wysadzenie drzwi. Partyzanci wysadzali mosty i tory kolejowe – współpraca z „Jeleniem”. Akcje oddziału „Szarego” i innych oddziałów.
[01:16:05] Boh. brał udział w walce z Niemcami koło Radoszyc – odcięcie drogi Niemcom. Boh. wyrwał się do przodu w nadziei na zdobycie karabinu maszynowego. Uzbrojenie oddziału. Formacje kolaboracyjne w wojsku niemieckim.
[01:22:00] Boh. był najmłodszym partyzantem w oddziale „Szarego”, pod koniec wojny dołączył drugi nastolatek Tadzik – jego dalsze losy. Boh. dostarczał broń do oddziału i był lubiany przez kolegów. Zbrojmistrzem był sierż. „Blady” [Henryk Gruszczyński], któremu boh. kupował alkohol – picie było zabronione w oddziale. Czasowa degradacja „Bladego”.
[01:29:10] Koledzy wracając z udanej akcji kupili alkohol i po spożyciu śpiewali partyzanckie piosenki, ktoś doniósł Niemcom, którzy zrobili zasadzkę i zabili ośmiu partyzantów – zmiana stosunku boh. do alkoholu.
[01:33:50] Boh. nie brał udziału w akcji w Starachowicach, ponieważ nie było go jeszcze w oddziale. Działalność na początku 1944 r. – obstawa zrzutów.
[01:36:06] Wykonywanie wyroków – folksdojczka, kierowniczka poczty w Pawłowicach pracowała dla gestapo i przyczyniła się do aresztowania grupy mieszkańców, których wywieziono do Oświęcimia. Kobietę zabrano z domu i wyprowadzono za wieś, gdzie boh. obronił ją przed gwałtem. [+]
[01:50:42] Jeden z kolegów był świadkiem rozstrzelania rodziców i dwóch braci przez Niemców i to on wykonał wyrok na kobiecie. [+]
[01:55:55] Kościelny z Pawłowic współpracował z Niemcami, zajmował się także pędzeniem bimbru, który sprzedawał Niemcom. Boh. wszedł do mieszkania jako klient – okoliczności zabicia kościelnego.
[02:03:40] Trzeci wyrok wykonano na folksdojczu, który miał duże gospodarstwo rolne koło Pawłowic i bił swoich pracowników. Folksdojcza ostrzelano w polu, ale zdołał uciec – komentarz „Krzyka” po powrocie do oddziału. Potem okazało się, że folksdojcz został jednak zastrzelony. Powody wydania wyroków na kierowniczkę poczty i kościelnego.
[02:14:36] Oddział „Szarego” rozbił więzienie w Kielcach. Dywagacje na temat sytuacji politycznej pod koniec wojny – liczebność oddziałów partyzanckich. Brak Polaków na londyńskiej Paradzie Zwycięstwa.
[02:19:52] Po aresztowaniu boh. trafił do radomskiego więzienia. W tym czasie koledzy uciekli z mieszkania boh. i wrócili do oddziału. Bicie po aresztowaniu i podczas śledztwa. Po jakimś czasie złapano „Szczodrego”, który przebywał w tym samym więzieniu – rozbicie więzienia i uwolnienie wielu więźniów, w tym boh.
[02:30:10] Po rozbiciu więzienia „Szczodry” i boh. dostali broń zdobytą na wartownikach. Dowódca oddziału „Harnaś” był z Kozienic i większość partyzantów udała się w ich kierunku. Ucieczka uwolnionych więźniów, taktyka partyzantów.
[02:36:05] Uwolnieni więźniowie wmieszali się w grupę ludzi wychodzących z cyrku. Boh. siedział w celi z mjr Władysławem Komorkiem, dowódcą Obwodu AK Kozienice, oraz z rotmistrzem z NSZ. Boh. spotkał mjr Komorka w Niemczech.
[02:40:10] „Harnaś” chciał boh. i „Szczodrego” przyjąć do oddziału – powody odmowy. Wyjazd na Pomorze, gdzie działał oddział „Jurka” – akcje rozbrajania posterunków milicji. Boh. był w oddziale przez kilka miesięcy, do jego rozwiązania.
[02:45:22] Boh. i „Szczodry” zostali wytypowani do przerzutu na Zachód. Podróż pociągiem ze Szczecina do Berlina w mundurach NKWD. W Berlinie boh. i kolega zostali umieszczeni w skrytkach w pociągu jadącym do angielskiej strefy. Boh. jechał ukryty w węglu – stan po wyjściu z kryjówki. [+]
[02:52:10] Służba w kompanii wartowniczej w dawnym obozie koncentracyjnym położonym w strefie amerykańskiej. Kompanie wartownicze były złożone z partyzantów Brygady Świętokrzyskiej NSZ. Boh. i „Szczodry” służyli w jednej sekcji. Podczas okupacji „Szczodry” brał udział w akcji we wsi Pakosław i został ranny.
[02:57:00] Z Brygady Świętokrzyskiej werbowano ludzi, których wysyłano do Polski, by działali w konspiracji przeciwko władzy ludowej. Radomski gestapowiec Wróbel był potem w Brygadzie Świętokrzyskiej, po wojnie mieszkał w Anglii i był dyrygentem orkiestry 2 Korpusu. Współpraca dowództwa Brygady, w tym „Bohuna”, z Niemcami.
[03:00:40] Boh. ukończył kurs kierowców i woził generała, który był wcześniej więźniem obozu koncentracyjnego. Woził też majora Aleksandra – znajomość z jego adiutantem. Dywagacje na temat współpracy oficerów Brygady Świętokrzyskiej z Niemcami.
[03:09:30] Z Berlina boh. trafił do obozu w strefie angielskiej, potem wstąpił do kompanii wartowniczej. Kompanie pilnowały np. amerykańskich magazynów i obozów, w których siedzieli Niemcy. Współpraca dowództwa Brygady z Niemcami.
[03:13:55] Jeden z dowódców Brygady był wcześniej w obozie koncentracyjnym. Boh. odbył szkolenie dla cichociemnych, instruktorami byli Polacy i Amerykanie. Boh. namawiano, by poszedł do szkoły oficerskiej w Stanach, odmówił, ale wielu kolegów wyjechało. Oczekiwanie na III wojnę światową, sytuacja polityczna w Europie. Współpraca z płk Maciołkiem.
[03:21:30] Boh. był w obozie w Murnau przed wyjazdem do Włoch – droga z Austrii przez zieloną granicę. We Włoszech grupa została zatrzymana przez żandarmerię. Boh. i „Szczodry” trafili do szkoły kadetów w Trani – przyjazd do Anglii.
[03:26:00] Boh. przebywał w obozie w Petworth. Wspomnienie kolegów z celi więzienia w Radomiu. Losy po przyjeździe do Niemiec – decyzja o wyjeździe do Włoch. W obozie w Murnau była sekcja AK, jej dowódcą był płk Pacek, zaś jego zastępcą był znajomy z radomskiego więzienia mjr Maciołek [mjr Władysław Komorek]. Przejście przez zieloną granicę do Włoch – dotarcie do 2 Korpusu, pobyt w obozie w Predappio. Pomoc kierowniczki polskiego obozu przejściowego, której mąż był kierownikiem szkoły w Trani.
[03:37:12] W obozie w Barletcie działała komisja 2 Korpusu, w którym było wielu byłych żołnierzy armii niemieckiej, w tym Ślązaków – incydent z udziałem boh. Sytuacja po przyjeździe do Anglii – boh. pracował w kamieniołomach jako strzałowy.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.