Kazimierz Sobierajski (ur. 1927, Skrobacja k. Brodnicy) w okresie okupacji niemieckiej pracował jako robotnik przymusowy w niemieckim gospodarstwie, skąd uciekł pod koniec wojny do domu. Po wojnie ukończył piekarską szkołę zawodową. Podczas służby wojskowej jako żołnierz Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego brał udział w walkach z oddziałami podziemia zbrojnego. Namawiany do współpracy z Urzędem Bezpieczeństwa, po odmowie wyjechał ok. 1952 r. do Ostródy. Znalazł pracę w spółdzielni piekarskiej, gdzie pracował do emerytury jako piekarz.
[00:00:07] Bohater urodził się w 1927 r. Pochodził z rodziny chłopo-robotniczej, jego ojciec pracował cegielni, rodzina miała krowę, świnię i trochę drobiu. Matka boh. zarabiała jako krawcowa.
[00:01:15] W 1939 r. Wojsko Polskie uciekało przed Niemcami. We wsi Bartniczka w restauracji spotkali się kawalerzyści z Centrum Wyszkolenia Oficerów Kawalerii z Grudziądza.
[00:02:20] W okolicy domu boh. budowano bunkry i polski oficer sztabowy jeździł tam na kontrolę. Boh. miał 12 lat i z ciekawością obserwował wkroczenie wojsk niemieckich. Ze szkoły znał trochę niemiecki, jeden z Niemców kazał mu iść do domu i „ściągać obrazy ze ścian”.
[00:03:45] Niemcy kwaterowali w sąsiedniej wsi w najbogatszych gospodarstwach. Ochrona niemiecka przed zatruciem wody pitnej. Gdy boh. ukończył 14 lat, został zmuszony do pracy i w latach 1943-45 pracował na polskim gospodarstwie u Niemca z Besarabii.
[00:05:15] Na gospodarstwie pracowało trzech Polaków i dwie Polki. W grudniu 1944 r. na święto Matki Boskiej Polacy szukali w gwiazdach informacji o końcu wojny. W styczniu 1945 bauer został zabrany do wojska, zostawił żonę z dziećmi i teściową.
[00:06:25] Boh. początkowo pasł krowy, potem przeniesiono go do opieki nad końmi. Bauerowa nakazała mu przygotować konie, aby rodzina mogła uciekać wozem. Konwój prowadził esesman na koniu. Historia bauerowej. Ewakuowały się wsi Zdroje i Zaborowo.
[00:08:30] W trakcie podróży przejeżdżali przez wieś boh., ale on nie uciekł z obawy o życie rodziny. Jechali kilka dni w stronę Gdańska. Podczas podroży nocowali w różnych wsiach.
[00:10:00] Jadąc musieli puszczać pojazdy wojskowe. Za Brodnicą, w okolicach Jabłonowa, podróżującym zepsuł się wóz. Konia od niego zaprzęgnięto do wozu sąsiada, a potem boh. wysłano do zepsutego wozu po rzeczy. Pojechał konno.
[00:11:20] Spotkał żołnierzy Wehrmachtu i niemieckich junaków, którzy zabrali mu konia. Boh. uciekł, gdy zamiast pokwitowania chcieli go zastrzelić. Bauerka nie uwierzyła w jego historię, nazajutrz miał wytłumaczyć jej, co zrobił z koniem. Nocowali w majątku, w którym było mnóstwo ludzi. Podróżowali z chłopakiem pracującym dla sąsiedniego bauera, razem szukali miejsca na nocleg. Boh. bał się porannej „czapy”.
[00:14:20] Chłopcy chcieli uciec, ale majątku pilnowały patrole Volkssturm. Rano we mgle udało im się uciec.
[00:16:10] Boh. pracował przymusowo za pośrednictwem arbeitsamt, niemieckiego biura pracy. Rodzice byli małżeństwem mieszanym: matka z zaboru pruskiego, ojciec z rosyjskiego, skąd uciekł przed wieloletnim wojskiem. Rodzice nie podpisali folkslisty. W klasie boh. i troje innych dzieci miało zakaz przychodzenia do szkoły.
[00:18:20] Rodzice nie byli zmuszani do podpisania folkslisty. Kto miał kilku dorosłych synów, był silniej nakłaniany, aby móc synów wziąć do niemieckiego wojska. Powód zakazu uczenia się w szkole.
[00:21:30] Boh. pracował u bauera w sąsiedniej wsi. Warunki życia najpierw znośne, gorsze po odejściu bauera do wojska. Boh. nie był wyzywany, ale raz dostał kopniaka za nieskuteczną pracę.
[00:24:25] Warunki pracy i życia. Zapalenie płuc, badanie przez polskiego lekarza.
[00:27:00] Po ucieczce od bauerki boh. kierował się w stronę domu. Nocleg w opuszczonym gospodarstwie. Rozbita mleczarnia we wsi Lembarg, sery, które boh. z kolegą wzięli na dalszą drogę. Trudność ze znalezieniem noclegu, brak dokumentów.
[00:31:20] Spotkanie z Włochem i Anglikiem, jeńcami, a być może szpiegami. Ucieczka przed frontem, nadejście wojsk radzieckich.
[00:37:00] Droga do domu, obrabowanie przez Rosjan.
[00:42:00] Nocleg w oborze. Powrót do domu, powitanie boh. przez matkę.
[00:45:00] Powołanie do służby wojskowej, 16 czerwca 1948 wyjazd do Torunia. Przydział do 3 Brygady Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego w Lublinie. Szkolenie, potem walka z „bandami”.
[00:48:50] Okrążano „bandy” i wyłapywano ich członków. Towarzysze boh. mieli opaski, żeby nie strzelać do swoich. Wiedzieli, że strzelali do partyzantów, ale nie mieli wyjścia - za odmowę wykonania rozkazu groziło więzienie. Dziś nikt nie mówi, że była to walka bratobójcza, boh. ma o to żal. Czasem wyszkoleni cichociemni mieli rodzeństwo w UB lub milicji. [+]
[00:51:50] Znajomy żony boh. był w AK - mówił, że do wojska nie strzelali, tylko do milicji i UB. Ale wojsko miało takie samo mundury jak UB, nie dało się ich rozróżnić.
[00:52:40] W wojsku za brak wykonania rozkazu lub ucieczkę boh. poszedłby do więzienia. Nie miał możliwości wyboru jednostki. Opis akcji pogoni za „bandami”. Przeniesienie do Wojsk Ochrony Pogranicza w Koszalinie.
[00:54:30] Trzy siostry ojca mieszkały w Ameryce i przysyłały rodzinie dolary, paczki i listy. Boh. musiał wypełniać ankiety i pisać życiorysy. Dostał rozkaz wyjazdu do Szczecina, gdzie miał „szpiegować” w sądzie w sprawie ucieczki ze służby czterech żołnierzy WOP-u z Międzyrzecza. Wyroki śmierci dla trzech żołnierzy, jeden 10 lat więzienia.
[00:58:00] Nieufność w stosunku do boh. i innych żołnierzy, którzy też mieli krewnych na Zachodzie. Odizolowanie od reszty żołnierzy, czekanie na zwolnienie z wojska. Wcześniej boh. jeździł z tajną pocztą, przenosił informacje wojskowe w zalakowanych listach do szefa Informacji.
[01:03:00] Rozmowa z komendantem, który kazał mu po zwolnieniu z wojska zgłosić się na UB, hasło, którym boh. miał się posłużyć. Mąż siostry ojca był majorem lotnictwa, przysłał zdjęcie - zostało na poczcie przechwycone przez UB.
[01:06:00] Boh. odmówił komendantowi współpracy z UB, ale widząc jego gniew powiedział, że mógłby pracować w milicji. Po wyjściu z wojska nie zgłosił się na UB. Praca po wyjściu z wojska.
[01:08:50] Koleżanka siostry boh. wychodziła za mąż za oficera MO. Ich ślub zapowiedział wszystkim ksiądz, przez co milicjant stracił pracę. Potem pracował w sklepie i na magazynie, za każdym razem go zwalniano. Przestrzegł boh., żeby uważał na służby, aby go nie „zgnoiły”. [+]
[01:10:30] Byłemu milicjantowi umarła żona, został z trójką dzieci. W Bydgoszczy został konduktorem, a potem kierownikiem pociągu. Boh. wyjechał do Ostródy w 1952-53 roku, żeby „zginąć z oczu” służbom. Pracował jako piekarz, potem w rzeźni, ale wrócił do zawodu piekarza.
[01:14:20] „Wykreślone” 10 lat życia: lata okupacji, nauki zawodu piekarza-cukiernika (praca nocna w tym okresie) oraz okres wojska i służby w WOP.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.