Kazimierz Bojanowski (ur. 1938, Pobłocie) pochodzi z rodziny rolniczej, podczas okupacji niemieckiej wysiedlonej i osadzonej w obozie pracy w Potulicach. Pan Kazimierz wspomina obóz z perspektywy dziecka, m.in. opowiada o kapo dla dzieci, który bił je, wyzywał i wzbudzał strach. Po wyzwoleniu obozu rodzina przemierzyła Kaszuby za frontem i powróciła do swego domu.
00:00:07 Autoprezentacja boh. urodzonego w 1938 r. w Pobłociu.
00:00:45 Rodzice byli rolnikami, mieli dobrze prosperujące gospodarstwo.
00:02:09 5 stycznia 1945 r. do domu weszła policja, rodzina miała pół godziny na spakowanie się – reakcja mamy. Na dworcu w Luzinie ojciec zobaczył termometr, na którym było minus 28 stopni. Przejazd bydlęcym wagonem razem z innymi członkami rodziny, przesiadka w Gdańsku. Policjant pilnujący rodziny uderzył mamę, która chciała przewinąć niemowlę. [+]
00:04:45 Członkowie rodziny: rodzice i sześcioro dzieci. Całonocna podróż brudnym wagonem – przyjazd do Nakła. Droga do Potulic na wozie, który woził pocztę z pociągu do obozu. Rodzina była pilnowana przez całą drogę do obozu, współtowarzysze podróży. Mama spakowała pierzyny, chleb i cukier. [+]
00:07:43 Przyjazd do obozu w Potulicach – rewizja przeprowadzona przez Gestapo, kąpiel w łaźni, dezynfekcja ubrań. Zaprowadzenie rodziny do baraku, opis jego baraku. [+]
00:12:20 Na drugi dzień członkowie rodziny zostali wpisani do ewidencji i zaprowadzeni do pomieszczenia, gdzie wszystkim zrobiono zastrzyki – ponawianie zastrzyków co kilka dni. [+]
00:13:54 Mama nie pracowała, pozwolono jej zajmować się dziećmi. Napięcie ostatnich dni działania obozu. Ojciec pracował w lesie przy karczowaniu pniaków, widział, jak obsługa obozu wywoziła swoje rodziny. Dzieci bawiły się w baraku między pryczami. Funkcję kapo w baraku sprawowała kobieta – opinia boh. na jej temat. W łaźni wszystkim ogolono głowy.
00:16:18 Koledzy będący dłużej w obozie opowiadali o swojej pracy i kapo Jopku, który bił dzieci, gdy zobaczył, że jadły w lesie jagody – oglądanie języków.
00:18:07 Pozdrawianie gestapowców hitlerowskim uniesieniem ręki. Kary i wyzwiska za brak pozdrowienia.
00:19:18 Wyżywienie w obozie, pierwsza zupa po trzech dniach pobytu, pół bochenka chleba dla ośmiu osób.
00:20:45 Rodzina dostała pierwszy posiłek dopiero po trzech dniach w obozie. Mama została pobita, gdy zapytała o mleko dla dzieci. Racje żywnościowe dla osób pracujących i dzieci. Śmierć kolegi, którego pobił gestapowiec. Postrzelenie więźnia, który podczas apelu powiedział, że mu zimno.
00:22:28 Wyzwolenie obozu – kapo kazała więźniom ubrać się i wyjść na apel [urwany wątek]
00:25:25 Wyjście na apel – jeden z więźniów powiedział, że mu zimno i został postrzelony przez gestapowca.
00:26:34 Wyzwolenie obozu – kapo kazała wszystkim wyjść na apel. Obiad dla więźniów, otwarcie bramy obozu. Ojciec wrócił późno z pracy w lesie i rodzina nie wyszła przez otwartą bramę – opuszczenie obozu przez strażników. Odgłosy walk frontowych. Rano rodzina przeniosła się do budynku, w którym wcześniej mieszkali gestapowcy, rozpalenie w piecu.
00:31:22 Wjazd dwóch radzieckich czołgów, które przyprowadził chłopak palący u gestapowców w piecach – radość więźniów z wyzwolenia. Zachowanie czerwonoarmistów. Przejście oddziałów radzieckiej piechoty.
00:35:00 Rozmowa ojca z radzieckim oficerem, który chciał, by uruchomiono w obozie piekarnię – praca członków rodziny. W jednym z budynków był radziecki posterunek.
00:37:21 Kapo Jopek zapuścił brodę i organizował ochronkę dla sierot – próba zabrania do ochronki boh. i jego braci. Jeden z chłopców wydał Jopka Rosjanom, którzy go sądzili. [+]
00:39:51 Pobyt w obozie po wyzwoleniu – rodzina nie mogła wrócić do domu, bo nie było transportu. Ojciec zmontował i ciągnął dwukołowy wózek, na którym jechały dzieci. Droga przez Nakło do Chrząstowa – pobyt w majątku, gdzie stacjonujący Rosjanie zatrudnili ojca przy pracach gospodarskich. Ojciec miał pismo, dzięki któremu mógł się poruszać konnym wozem, rozwożąc dostawy. Wyruszenie w drogę do domu – przyjście do Kartuz, które wyzwolono dwa dni wcześniej, nocleg w sali kinowej. Droga do Prokowa – pomoc mieszkańców wsi. W Wielkanoc rodzina dotarła do Sianowa – msza święta, spotkanie z miejscowymi, którzy wypytywali o bliskich. Dotarcie do Stążki, gdzie mieszkała ciotka. Powrót do domu w Pobłociu, stan budynków, zniszczenie stodoły – deskami palono w piecach szpitala urządzonego w szkole. [+]
00:47:19 Zachowanie czerwonoarmistów podczas ofensywy – zabicie Nowickiego, maruderzy armii radzieckiej. Żołnierze Armii Czerwonej stacjonowali w okolicy do czerwca [1945] – ich zachowanie wobec miejscowej ludności.
00:50:29 W szkole w Pobłociu był szpital – leczenie boh.: leki i cebula, strach żołnierzy Armii Czerwonej przed tyfusem. [+]
00:51:48 W czerwcu we wsi stacjonowali czerwonoarmiści, którzy pędzili bydło i konie na wschód. Kradzież uprzęży przez żołnierza. [+]
00:53:31 Próba organizowania kołchozu, namawianie ojca, żeby zapisał się do partii. Rodzinę uznano za kułaków i dzieci nie mogły się przez to kształcić – ukończenie podstawówki. Boh. pomagał ojcu w gospodarstwie. Po ślubie przejął gospodarstwo teściów, w którym obecnie pracuje jego syn.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.