Zygmunt Żebrowski (ur. 1926, Liw) jest najstarszym z sześciorga dzieci Pelagii i Lucjana Żebrowskich. Przed wojną jego ojciec pracował przy budowie dróg oraz w warsztacie kołodziejskim, w którym robiono także wozy i bryczki. Matka była krawcową. Rodzina miała niewielkie gospodarstwo rolne. Zygmunt Żebrowski chodził do szkoły powszechnej w Liwie, siódmą klasę ukończył w Węgrowie. Podczas okupacji był świadkiem morderstw dokonywanych na ludności żydowskiej w Węgrowie oraz Liwie.
00:00:01 Autoprezentacja boh. urodzonego w 1926 r. w Liwie.
00:00:20 Prezentacja rodziców Pelagii i Lucjana Żebrowskich. Boh. miał pięcioro rodzeństwa, zajęcia rodziców.
00:01:55 Bieda w okresie międzywojennym – wiele osób zajmowało się żebraniną. Ojciec pracował przy budowie dróg. Nastroje w niepodległej Polsce.
00:04:49 Boh. pojechał na Ziemie Odzyskane – powód powrotu do Liwu.
00:05:22 W okolicach mieszkała ludność wyznania prawosławnego. Babcia boh. była akuszerką, ojciec uczył się fachu w zakładzie stryja, w którym robiono bryczki – „zapłata” za naukę.
00:08:55 Boh. recytuje wiersz o śmierci Marszałka Piłsudskiego. Żydzi mieszkający w okolicy trudnili się rzemiosłem i handlem. Specyfika pracy kołodzieja. Przygoda z sąsiadem Szmulem podczas przeprawy przez Liw.
00:14:25 Podczas okupacji dzieci musiały oddać polskie podręczniki. Boh. chodził do szkoły w Węgrowie – „Stern” jako podręcznik do nauki niemieckiego. Folksdojcze w ziemi liwskiej. Sytuacja polityczna przed wojną – granica wschodnia.
00:17:30 Kontyngenty podczas okupacji. Organizacja obozu w Treblince, przedwojenny komunista Grabowski siedział w obozie dwa lata.
00:20:45 Rozmowa ojca z miejscowym komunistą, który chwalił się, że po zmianie władzy dostanie ziemię najbogatszego gospodarza Gawora. Po wyjściu z Treblinki komunista przyszedł do ojca po jedzenie.
00:23:02 Znajomy piekarz Grynberg z Węgrowa ukrywał się w pobliskim lesie. Przed wojną ojciec kupił kawałek ziemi, Niemcy bili boh., gdy przejeżdżał przez most, by dojechać na pole. Sąsiad Zaręba ukrywał Grynberga w zabudowaniach na polu ojca – jego reakcja, gdy się o tym dowiedział. [+]
00:28:30 Łapanka w Liwie, przeszukiwanie przez Niemców obór w poszukiwaniu niezakontraktowanych zwierząt. Pozwolenie na zmielenie zboża w młynie. Boh. jeszcze ma żarna, których rodzina używała w czasie okupacji.
00:30:48 Wymordowanie Żydów w gospodarstwie Franciszka Wojtyry – wracając z młyna boh. i ojciec słyszeli krzyki dobiegające z zabudowań. Podejrzewano, że to Wojtyra z kolegami zabił Żydów, którzy się u niego ukrywali. Postępowanie krawca Surały. [+]
00:36:24 Oskarżenia Żydówki, która przeżyła okupację uratowana przez rodzinę Wójcików.
00:38:00 Wspomnienie dwudziestolecia międzywojennego.
00:38:54 W mordowaniu Żydów brali udział sąsiedzi. Żydzi chodzili kopać torf, ale na noc musieli wracać do getta – pomoc udzielana przez rodzinę Klemów. Wójcik ukrywał żydowską dziewczynkę. Opinia na temat rytualnego uboju zwierząt.
00:42:48 Żydów [rodzinę Poziomków] przechowywał Ignacy Dębski. Po wojnie jeden z uratowanych chciał wrócić do handlu i zamawiał wóz u ojca.
00:44:54 Dalsze losy Wójcika i ocalonej dziewczynki – wyjazd do USA. Wspomnienie rodziny Dębskich, którzy uratowali żydowską rodzinę. Opinia boh. o Żydach.
00:47:15 Funkcjonowanie getta w Węgrowie. Boh. widział żołnierza, który konno tratował Żydów, jednego zabijając.
00:49:05 Boh. widział zabicie Żyda przez niemieckiego żandarma. Likwidacja getta – wywożenie Żydów wozami do Treblinki. Łapanki w okolicy – boh. z kolegami zrobił schron w stodole u Cieplińskich. Chłopcy ze schronu widzieli Niemców przeszukujących budynki gospodarcze – pobicie Szczepanika i syna Rogali. [+]
00:54:35 Zdanie boh. na temat Niemców – wyjazd do pracy w Niemczech, stosunek do pracy w niedzielę.
00:57:05 Syn Rogali i Szczepanik zostali zaprowadzeni do remizy, a potem rozstrzelani. Wspomnienie dziadka Szczepanika, który grał na harmonii.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.