Joanna Rybak z d. Wawrynowicz (ur. 1935, Milejczyce) opowiada o okupacji niemieckiej na ziemi białostockiej i wejściu Armii Czerwonej. Wspomina działalność oddziałów partyzantki antykomunistycznej, w tym Romualda Rajsa „Burego”, opisuje zbrodnie popełnione przez „żołnierzy wyklętych”.
00:00:01 Autoprezentacja boh. urodzonej w 1935 r. w Milejczycach.
00:00:20 Prezentacja rodziców: Janiny i Piotra Wawrynowiczów, którzy przed wojną prowadzili gospodarstwo rolne.
00:00:53 Przed wojną w Milejczycach mieszkało wielu Żydów – ich domy w centrum miasteczka oraz w lasach koło Milejczyc. Stosunek do ludności żydowskiej. Incydent z kukłą Stalina podczas niemieckiej okupacji. Żydzi przed wojną zajmowali się obnośnym handlem. Córka niemieckiego burmistrza szczuła dzieci psem. Niemieckie porządki w rolnictwie. Stosunek części Polaków do Niemcw.
00:07:12 Zacofanie terenów dawnego zaboru rosyjskiego. Działalność partyzantki podczas okupacji – napady na niemieckie pociągi. Walki podczas ofensywy Armii Czerwonej – okrążenie i zniszczenie radzieckich oddziałów między Milejczycami a Kleszczelami.
00:12:12 Działalność podziemia antykomunistycznego – boh. była z grupą dzieci na zabawie, podczas której zastrzelono gospodarza domu, Michnowskiego, oraz jego córkę. Zabójstwa dokonali ludzie „Burego” [Piotra Michnowskiego zamordowali ludzie z oddziału Władysława Łukasiuka „Młota”]. Grabieże popełniane przez partyzantów. [+]
00:14:59 Spalenie wsi Puchały Stare, zabijanie przez partyzantów ludności wyznania prawosławnego. Rodzina boh. była spakowana i chciała uciekać na Zachód w obawie przed deportacją. Działalność oddziału „Burego” – zastrzelenie ojca i jego dwóch synów, z których jeden wrócił z robót przymusowych. Zabranie z urzędu metryk osób prawosławnych. Zamordowanie milicjantów w Boćkach.
00:19:58 Okoliczności śmierci Michnowskiego – reakcja na traumę, jego krewni uciekli z Milejczyc. Rodzina boh. także opuściła miasteczko.
00:22:10 Stosunki z Żydami, którzy idąc do getta zostawiali u Polaków przedmioty kultu. Niektórzy Polacy łapali ukrywających się Żydów. Jeden z sąsiadów opowiadał po wojnie o swoim udziale w akcjach wyłapywania Żydów. [+]
00:25:35 Stan boh. po przeżytej traumie. Ruiny Warszawy pod koniec lat 40. Opinia na temat decyzji o wybuchu powstania warszawskiego. Reakcja po przyznaniu odznaczenia „żołnierzowi wyklętemu”. Sytuacja ludności prawosławnej na Białostocczyźnie po wyzwoleniu.
00:30:10 Jedna z sąsiadek prosiła pasierba, by nie woził partyzantów, którzy okradali mieszkańców. Ucieczka macochy, groźby partyzantów – zabranie butów staruszkowi. [+]
00:33:25 Boh. chodziła do liceum w Bielsku Podlaskim i miała w klasie koleżankę ze wsi spalonej przez partyzantów podziemia antykomunistycznego.
00:35:25 Rodzice zostali w Milejczycach, ale wszystkie dzieci wyjechały do Białegostoku. Przyszły mąż boh. miał być wcielony po przejściu frontu do wojska – propozycja matki, że go ukryje. Do Milejczyc po wojnie nie wrócili Żydzi, bożnicę przerobiono na klub, w którym odbywały się dyskoteki. Cmentarz żydowski w Milejczycach.
00:38:11 Boh. widziała zwłoki Borowika [majster fabryki kafli] zabitego przez partyzantów. Rodzice przed I wojną mieszkali w Rosji, podczas rewolucji październikowej uciekli do Polski.
00:40:00 Wiele osób z Milejczyc zabrano na roboty do Niemiec.
00:41:35 Do domu boh. przyszli Rosjanie, którzy chcieli zdjąć religijne obrazy – rozmowa z matką. Czekolada od czerwonoarmistów, ich zachowanie na trzeźwo i po alkoholu. Po wyjeździe żołnierzy boh. czekała na obiecany list. [+]
00:48:22 Szykany wobec Żydów na początku okupacji. Działania partyzantów w okolicy Milejczyc w czasie wojny. W Bielsku działały tajne komplety, przyszły mąż boh. chodził podczas okupacji do niemieckiej szkoły. Po powrocie z wojska studiował na Politechnice.
00:51:47 W domu boh. przechowano kapę z Gwiazdą Dawida – reakcja dzieci po jej wykopaniu. Matka oddała materiał do kościoła. Sukienka od żydowskiego handlarza. [+]
00:54:58 Rozważania o polityce – rozmowy prezydenta Kaczyńskiego na Ukrainie o wzajemnym przebaczeniu. Nawrót wspomnień o zabójstwie Michnowskiego. Podczas okupacji rodzina Michnowskich musiała oddać dom nowemu burmistrzowi, do domu wróciła po przejściu frontu. Poprawa warunków bytowych po wojnie: wodociągi i elektryczność.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.