Andrzej Paszkiewicz (ur. 1941, Kielce) urodził się w więzieniu kieleckim, dokąd trafili jego rodzice aresztowani za działalność w Związku Walki Zbrojnej. Ojciec zginął w Auschwitz, matka została wysłana do KL Ravensbrück, po wojnie, przez Szwecję, wróciła do swojej rodziny w Kielcach.
00:00:00 Bohater urodził się w 1941 r. w kieleckim więzieniu. Jego rodzice zostali aresztowani ok. 4 miesięcy przed jego urodzeniem tj. 10 lutego razem z grupą 86 członków ZWZ.
00:00:30 Ojca w kwietniu [1941] wywieziono do obozu w Oświęcimiu, gdzie po pół roku zmarł. Matka została na więziennym oddziale kobiecym, gdzie 6 czerwca 1941 urodziła dwóch synów-bliźniaków.
00:01:00 Byli karmieni piersią do sierpnia 1941 r. kiedy Gestapo zabrało matkę do obozu w Ravensbrück. Strażnik więzienny zawiadomił proboszcza, a ten rodzinę i chłopcy zostali zabrani z więzienia.
00:02:00 Razem z rodzicami był aresztowany najstarszy brat matki, Józef Bednarski. Po 2 tyg. śledztwa zmarł na skutek tortur. Był harcmistrzem, członkiem ZWZ, prowadził chór katedralny w Kielcach. Nikogo nie wydał.
00:03:20 Józef Bednarski zmarł 24 lutego. Podczas przesłuchania poszczuto na niego psa, któremu rozerwał pysk i został zatłuczony przez gestapowców. Ciało oddano rodzinie.
00:04:30 Siostry Bednarskiego otworzyły trumnę i obejrzały ciało - brat był skatowany, twarz miał zniekształconą i powyrywane paznokcie, był prawie nierozpoznawalny. [++]
00:05:15 Siostry matki szukały dla braci mamki. Była to pani Cedros z Nowej Słupi, a potem inne kobiety, ale chłopcy nie chcieli jeść obcego pokarmu i odwodnili się. Brat boh. zmarł w sierpniu 1941.
00:06:00 Chrzestna matka boh. załatwiła boh. szpital w Krakowie i dzięki transfuzji krwi został uratowany. Lekarzem prowadzącym był dr Antoni Chudoba, boh. odwiedził go o wojnie z matką.
00:07:15 Boh. miał starszego brata Edwarda - do końca wojny wychowywały ich niezamężne starsze siostry matki. Matka była w Ravensbrück. Ojciec wiedział o synach, przysłał z Oświęcimia 9-10 listów. Mógł wysłać jeden list na miesiąc.
00:08:00 Matka miała możliwość częstszego wysyłania listów, wysyłała je też nielegalnie, poza niemiecką kontrolą. Każdy list ojca z Oświęcimia zawiera formułkę „jestem zdrów i czuję się dobrze”. Po jego śmierci w telegramie z Oświęcimia napisano: „zmarł na serce”.
00:09:15 Matka boh. doczekała wyzwolenia i w maju 1945, dzięki akcji hrabiego Bernardotte, została przetransportowana do Szwecji. Ważyła 35 kg. Jesienią 1945 wróciła do Polski.
00:10:25 W punkcie repatriacyjnym w Gdyni dostała 100 zł na jedzenie, oddała je żebrzącej na dworcu w Łodzi kobiecie z dzieckiem. Po dwóch dniach matka dotarła do Kielc i do domu na ul. Śniadeckich, gdzie mieszkał boh.
00:12:00 Budynek domu na ul. Śniadeckich miał szerokie parapety, na których boh. przesiadywał z bratem i obserwowali ulicę. Któregoś dnia przed oknami zatrzymała się kobieta i zaczęła płakać. Brat pobiegł do ciotki, zapłakana kobieta stanęła w drzwiach wejściowych – była to ich matka. [+]
00:13:15 Wcześniej do obozu zostały przekazane matce zdjęcia boh. i jego brata. Ciotka boh., żona brata matki, miała w Krakowie zakład fotograficzny i prawo do noszenia aparatu fotograficznego. Kartkę ze zdjęciami synów wysłała matce do Ravensbrück.
00:14:20 Zdjęcia chłopców wysyłano też ukryte w mydle. Matka była rzemieślnikiem, przed wojną pracowała u modystki, robiła kapelusze. Po wojnie założyła zakład kapeluszniczy, ale dano jej domiar i musiała zamknąć zakład. Zaczęła pracę jako rejestratorka w służbie zdrowia, gdzie pracowała do emerytury (ok. 1974).
00:15:45 Boh. miał 3.5 roku, gdy skończyła się wojna. Pamięta nieliczne obrazy z tamtego okresu i pojedyncze zdarzenia. W okresie wojny ciocia boh. utrzymywała się robienia na drutach. Po wojnie było ciężko, ale zawsze było jedzenie, matka o to dbała.
00:17:20 Aresztowanie rodziców miało miejsce rano, kiedy jeszcze spali. Gestapo szukało matki, Haliny Paszkiewicz. Rodzice mieszkali na ul. Śniadeckich 7, ciocie – na ul. Śniadeckich 3.
00:19:00 W domu przeprowadzono rewizję. Hitlerowcy zabrali dokumenty ukryte w fotelu, nie odnaleźli gazet z pogrzebu J. Piłsudskiego.
00:19:35 O śmierci ojca, Aleksandra Paszkiewicza, wiadomo tylko to, co było w listach. Ostatni list był z bloku śmierci, z którego więźniowie szli „pod ścianę”. Prawdopodobnie pod tamtą ścianą zakończył życie ojciec boh. Wizyta boh. z matką w Oświęcimiu.
00:20:50 W 1972-73 roku boh. chciał obejrzrć pawilon, w którym przyszedł na świat - naczelnik więzienia nie wyraził zgody. Dopiero wiele lat potem, gdy obiekt został oddany do użytku publicznego, dr. Maciągowski pokazał boh. dokumenty i zrobił z nim wywiad.
00:22:15 Mówiło się, że ulica Zamkowa [na której znajduje się budynek dawnego więzienia] to najdłuższa ulica w Kielcach – kto nią idzie, długo nie wraca do domu.
00:23:00 Odwiedziny dawnego więzienia z członkami rodziny.
00:24:00 Gdy ojciec był w więzieniu, jego młodszy o rok brat Jan sprowokował na mieście żandarma, żeby trafić do więzienia. Liczył na to, że spotka brata i się z nim wymieni. Niestety plan się nie udał i po 2 tyg. został zwolniony. Ojciec miał 32 lata, Jan 31.
00:25:20 W rodzinie 10 lutego 1941 był dniem tragicznym. Na skutek aresztowania rodziców ich rodzina się rozpadła. Oprócz rodziców i wuja Bednarskiego, aresztowano też członków ich grupy towarzyskiej.
00:26:20 Do konspiracji brało się osoby znajome, do których miało się zaufanie. Znajomy, pan Poldek, został rozstrzelany w pierwszym dniu aresztowania. Wcześniej matka z ojcem wybierali się na spotkanie na Karczówce na spotkanie ZWZ, słuchali radia z Londynu.
00:27:20 Były to początki konspiracji, nie było akcji zbrojnych, organizacja zbierała ludzi chętnych do walki z Niemcami. Ani matka ani ojciec nie mieli broni.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.