Kazimierz Dorczyk (ur. 1938, Poznań) opowiada o swoim ojcu, który został zamordowany w Katyniu.
[00:00:00] – boh. ur. w Poznaniu, boh. ma rodowód chłopski notowany od XVI w. Rodowód boh. od strony matki i ojca. Rodzina babci od strony matki, Antoniny Łukomskiej, wywodziła się ze środowiska rzemieślniczego.
[00:02:00] – W XIX w. w rodzinie było dużo nauczycieli kształconych w seminarium w Paradyżu, kształciło się tam czterech Łukomskich, dzieje absolwentów. Józef Łukomski, pionier leśnictwa w Wielkopolsce, miał 10-oro dzieci, jedno z nich zostało biskupem łomżyńskim.
[00:04:00] – biskup był endekiem, nie po myśli Piłsudskiego, szanowali się, ale nie dostał promocji na prymasa Polski. Miejsce pochówku Łukomskich. Rodzice boh. byli nauczycielami.
[00:06:00] - obydwoje rodzice urodzili się w 1927 r. Historia poznania rodziców, dzieciństwo boh. w Tarnowie. Śmierć matki w 1952 r. Praca po technikum, nauka boh. w Poznaniu.
[00:08:00] – egzaminy na studia. 31 sierpnia 1939 r. ojciec został zmobilizowany. We wrześniu ’39 r. boh. widział oficera Wermachtu. Rodzina została wyrzucona ze szkoły.
[00:10:00] – mieszkanie z matką pokotem u znajomych w Tarnowie Podgórnym, ojciec nigdy nie wrócił. Korespondencja od ojca z Kozielska, pierwszy list dostają na święta. Zdjęcie z katyńskiego grobu. Dzieje jeńców z Kozielska i Starobielska.
[00:12:00] – druga i ostatnia kartka od ojca w styczniu [1940]. Matka próbuje ojca szukać, korespondencja z Czerwonym Krzyżem, konsulatem radzieckim w Berlinie. Dopiero w 1943 r. sprawa się wyjaśnia. Niemiecka gazeta wymienia ojca z nazwiska jako zwłoki odkopane w katyńskim grobie.
[00:14:00] – dobre życie boh. do 1943 r., wojna była daleko, nie doskwierała dzieciom. Matka do pracy chodzi 4 km. Szkoła była niemiecka, tajne komplety. Po wojnie boh. idzie do 3 klasy, jak kończy podstawówkę ma 12 lat.
[00:16:00] – życie po śmierci ojca, smutek w rodzinie. Po 1948/49 po interwencji partyjnego nauczyciela w Tarnowie Podgórnym rodzina boh. zmuszona była opuścić duże mieszkanie. Matka umarła na żółtaczkę w wieku 45 lat. Zainteresowanie boh. historią ojca.
[00:18:00] – badania przekłamujące rzeczywistość. Propaganda rosyjska zwalająca mord katyński na Niemców. Po pierwszym roku studiów boh. wraca znad morza do Poznania. Jedzie autostopem.
[00:20:00] – kierowcą był pułkownik WP w wieku ok. 50 lat. Boh. opowiedział mu o ojcu, a pułkownik powiedział mu, jaka jest prawda [na temat mordu w Katyniu]. Praca boh. na Politechnice Poznańskiej, tu pracuje też pani Berowa, która była na Sybirze.
[00:22:00] – ogłoszenie spotkania osób, które były na wywózce. Przyszło ok. 100 osób. Wybrano zarząd, powstał Związek Sybiraków, ukonstytuowanie się organizacji.
[00:24:00] – nie było w niej nikogo, kto miał historię podobną do ojca boh. z Katynia. Władysław Klimczak, założyciel muzeum historii fotografii. Wystawa w Krakowie.
[00:26:00] – rozmowy boh. z dyrektorem i przewiezienie wystawy do Poznania, dorzucenie do wystawy treści rodzin katyńskich. Wystawa miała miejsce na Starym Rynku w Muzeum Historii Ruchu Robotniczego.
[00:28:00] – otwarcie licznie odwiedzanej wystawy fotografii, dokumentów i wspomnień.
[00:30:00] – uroczyste otwarcie wystawy, w czasie pierwszej wystawy rodziny katyńskie zebrały materiał na drugą wystawę, do której jednak nigdy nie doszło. Odtabuizowanie tematu mordu w Katyniu.
[00:32:00] – Lata 90-te, remont gmachu prokuratury w Krakowie, odnalezienie w ścianie na strychu skrzynki z aktami. Były to akta Komisji Robla. Komisja została powołana w 1944 r. w Krakowie, Niemcy zlecili jej opracowanie i opisanie tego, co przywieźli z Katynia.[++]
[00:34:00] – plany kradzieży Niemcom tej dokumentacji. Ktoś z Komisji Robla zdublował część dokumentów robionych dla Niemców i zamurował w ścianie. Wśród nich był dokument o ojcu boh., opis tego co znaleziono przy nim w grobie. Treść dokumentu, boh. wymienia to, co znaleziono przy ojcu, zdjęcie ze sklejoną emulsją.
[00:36:00] – boh. opisał to w poznańskiej gazecie w 1995 r. Pan Śmigielski, archeolog, jeździł na ekshumacje do Charkowa, biogram ojca boh. w jego książce. Fotografie w muzeum katyńskim.
[00:38:00] – kolekcjonowanie zdjęć po ojcu, zdjęcia komisji Robla. Odnalezienie po latach poszukiwanego negatywu. Grób ojca, symboliczny, razem z matką i żoną boh.
[00:40:00] – opisane dokumenty zostały przez Niemców zabrane z Krakowa, były śledzone przez wywiad sowiecki. Droga dokumentów, zbombardowanie przez sowieckie samoloty stacji [w Radeboil], gdzie stały skrzynie z dokumentami. Stacja zrównana z ziemią, z dokumentów nie zostało nic. [++] Boh. o ojcu dowiedział się najwięcej z księgi „Dzieje gminy Tarnowo Podgórne”.
[00:42:00] – aktywność społeczna ojca. Dodatek do Głosu Wielkopolskiego, tu artykuł boh. o historii zdjęcia. W rodzinie boh. jest jeszcze dwóch katyńczyków, boh. ich wymienia.
[00:44:00] – kontakty boh. z Muzeum Katyńskim przez Radę Ochrony Miejsc Pamięci, organizacja zlikwidowana przez władzę.
[00:46:00] – pomysł podróży do Katynia. 1991 rok - przygotowania, gotowość do wyjazdu i informacja, że lotnisko w Smoleńsku nie przyjmie samolotu z Poznania. Ojciec trafił do niewoli sowieckiej 18 września 1939 w okolicach Włodawy. Obóz przejściowy w [Putyblu], część osób trafiła potem do obozów niemieckich.
[00:48:00] - ojciec do tej grupy nie dołączył. Trafił na parę miesięcy do budynków prawosławnego klasztoru w Kozielsku. Został zamordowany 21 kwietnia 1940 przed południem. Ustalił to archeolog Śmigielski. W momencie wywiadu jest 80-ta rocznica trafienia ojca do niewoli sowieckiej.
[00:50:00] – Katyń w grze politycznej. Starania, aby w Norymberdze Katyń nie trafił na wokandę. Wyjawienie prawdy po okresie pierestrojki.
[00:52:00] – sądzenie Rosjan za Katyń, nie ma odważnych do prowadzenia takich procesów. Dramatyczne przyjęcie przez matkę informacji o śmierci ojca, nie chciała wierzyć w artykuł w gazecie.
[00:54:00] – panowało przekonanie, że Niemcy nie kłamią w sprawie Katynia. Pociąg z Wielkopolski do Smoleńska. Miejscowa ludność dokładnie wiedziała, gdzie kto leży, ale bali się mówić.
[00:56:00] – historia chłopa, który mówił o zbrodni.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.