Kazimierz Dorczyk (ur. 1938, Poznań) opowiada o swoim ojcu, który został zamordowany w Katyniu.
[00:00:00] – boh. ur. w Poznaniu, boh. ma rodowód chłopski notowany od XVI w. Rodowód boh. od strony matki i ojca. Rodzina babci od strony matki, Antoniny Łukomskiej, wywodziła się ze środowiska rzemieślniczego.
[00:02:00] – W XIX w. w rodzinie było dużo nauczycieli kształconych w seminarium w Paradyżu, kształciło się tam czterech Łukomskich, dzieje absolwentów. Józef Łukomski, pionier leśnictwa w Wielkopolsce, miał 10-oro dzieci, jedno z nich zostało biskupem łomżyńskim.
[00:04:00] – biskup był endekiem, nie po myśli Piłsudskiego, szanowali się, ale nie dostał promocji na prymasa Polski. Miejsce pochówku Łukomskich. Rodzice boh. byli nauczycielami.
[00:06:00] - obydwoje rodzice urodzili się w 1927 r. Historia poznania rodziców, dzieciństwo boh. w Tarnowie. Śmierć matki w 1952 r. Praca po technikum, nauka boh. w Poznaniu.
[00:08:00] – egzaminy na studia. 31 sierpnia 1939 r. ojciec został zmobilizowany. We wrześniu ’39 r. boh. widział oficera Wermachtu. Rodzina została wyrzucona ze szkoły.
[00:10:00] – mieszkanie z matką pokotem u znajomych w Tarnowie Podgórnym, ojciec nigdy nie wrócił. Korespondencja od ojca z Kozielska, pierwszy list dostają na święta. Zdjęcie z katyńskiego grobu. Dzieje jeńców z Kozielska i Starobielska.
[00:12:00] – druga i ostatnia kartka od ojca w styczniu [1940]. Matka próbuje ojca szukać, korespondencja z Czerwonym Krzyżem, konsulatem radzieckim w Berlinie. Dopiero w 1943 r. sprawa się wyjaśnia. Niemiecka gazeta wymienia ojca z nazwiska jako zwłoki odkopane w katyńskim grobie.
[00:14:00] – dobre życie boh. do 1943 r., wojna była daleko, nie doskwierała dzieciom. Matka do pracy chodzi 4 km. Szkoła była niemiecka, tajne komplety. Po wojnie boh. idzie do 3 klasy, jak kończy podstawówkę ma 12 lat.
[00:16:00] – życie po śmierci ojca, smutek w rodzinie. Po 1948/49 po interwencji partyjnego nauczyciela w Tarnowie Podgórnym rodzina boh. zmuszona była opuścić duże mieszkanie. Matka umarła na żółtaczkę w wieku 45 lat. Zainteresowanie boh. historią ojca.
[00:18:00] – badania przekłamujące rzeczywistość. Propaganda rosyjska zwalająca mord katyński na Niemców. Po pierwszym roku studiów boh. wraca znad morza do Poznania. Jedzie autostopem.
[00:20:00] – kierowcą był pułkownik WP w wieku ok. 50 lat. Boh. opowiedział mu o ojcu, a pułkownik powiedział mu, jaka jest prawda [na temat mordu w Katyniu]. Praca boh. na Politechnice Poznańskiej, tu pracuje też pani Berowa, która była na Sybirze.
[00:22:00] – ogłoszenie spotkania osób, które były na wywózce. Przyszło ok. 100 osób. Wybrano zarząd, powstał Związek Sybiraków, ukonstytuowanie się organizacji.
[00:24:00] – nie było w niej nikogo, kto miał historię podobną do ojca boh. z Katynia. Władysław Klimczak, założyciel muzeum historii fotografii. Wystawa w Krakowie.
[00:26:00] – rozmowy boh. z dyrektorem i przewiezienie wystawy do Poznania, dorzucenie do wystawy treści rodzin katyńskich. Wystawa miała miejsce na Starym Rynku w Muzeum Historii Ruchu Robotniczego.
[00:28:00] – otwarcie licznie odwiedzanej wystawy fotografii, dokumentów i wspomnień.
[00:30:00] – uroczyste otwarcie wystawy, w czasie pierwszej wystawy rodziny katyńskie zebrały materiał na drugą wystawę, do której jednak nigdy nie doszło. Odtabuizowanie tematu mordu w Katyniu.
[00:32:00] – Lata 90-te, remont gmachu prokuratury w Krakowie, odnalezienie w ścianie na strychu skrzynki z aktami. Były to akta Komisji Robla. Komisja została powołana w 1944 r. w Krakowie, Niemcy zlecili jej opracowanie i opisanie tego, co przywieźli z Katynia.[++]
[00:34:00] – plany kradzieży Niemcom tej dokumentacji. Ktoś z Komisji Robla zdublował część dokumentów robionych dla Niemców i zamurował w ścianie. Wśród nich był dokument o ojcu boh., opis tego co znaleziono przy nim w grobie. Treść dokumentu, boh. wymienia to, co znaleziono przy ojcu, zdjęcie ze sklejoną emulsją.
[00:36:00] – boh. opisał to w poznańskiej gazecie w 1995 r. Pan Śmigielski, archeolog, jeździł na ekshumacje do Charkowa, biogram ojca boh. w jego książce. Fotografie w muzeum katyńskim.
[00:38:00] – kolekcjonowanie zdjęć po ojcu, zdjęcia komisji Robla. Odnalezienie po latach poszukiwanego negatywu. Grób ojca, symboliczny, razem z matką i żoną boh.
[00:40:00] – opisane dokumenty zostały przez Niemców zabrane z Krakowa, były śledzone przez wywiad sowiecki. Droga dokumentów, zbombardowanie przez sowieckie samoloty stacji [w Radeboil], gdzie stały skrzynie z dokumentami. Stacja zrównana z ziemią, z dokumentów nie zostało nic. [++] Boh. o ojcu dowiedział się najwięcej z księgi „Dzieje gminy Tarnowo Podgórne”.
[00:42:00] – aktywność społeczna ojca. Dodatek do Głosu Wielkopolskiego, tu artykuł boh. o historii zdjęcia. W rodzinie boh. jest jeszcze dwóch katyńczyków, boh. ich wymienia.
[00:44:00] – kontakty boh. z Muzeum Katyńskim przez Radę Ochrony Miejsc Pamięci, organizacja zlikwidowana przez władzę.
[00:46:00] – pomysł podróży do Katynia. 1991 rok - przygotowania, gotowość do wyjazdu i informacja, że lotnisko w Smoleńsku nie przyjmie samolotu z Poznania. Ojciec trafił do niewoli sowieckiej 18 września 1939 w okolicach Włodawy. Obóz przejściowy w [Putyblu], część osób trafiła potem do obozów niemieckich.
[00:48:00] - ojciec do tej grupy nie dołączył. Trafił na parę miesięcy do budynków prawosławnego klasztoru w Kozielsku. Został zamordowany 21 kwietnia 1940 przed południem. Ustalił to archeolog Śmigielski. W momencie wywiadu jest 80-ta rocznica trafienia ojca do niewoli sowieckiej.
[00:50:00] – Katyń w grze politycznej. Starania, aby w Norymberdze Katyń nie trafił na wokandę. Wyjawienie prawdy po okresie pierestrojki.
[00:52:00] – sądzenie Rosjan za Katyń, nie ma odważnych do prowadzenia takich procesów. Dramatyczne przyjęcie przez matkę informacji o śmierci ojca, nie chciała wierzyć w artykuł w gazecie.
[00:54:00] – panowało przekonanie, że Niemcy nie kłamią w sprawie Katynia. Pociąg z Wielkopolski do Smoleńska. Miejscowa ludność dokładnie wiedziała, gdzie kto leży, ale bali się mówić.
[00:56:00] – historia chłopa, który mówił o zbrodni.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.