Florian Dyczewski (ur. 1928, Augustów) pochodzi z rodziny o tradycjach patriotycznych. Jego ojciec i stryjowie byli żołnierzami I Korpusu Polskiego w Rosji gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego, walczyli także w wojnie 1920 roku, matka działała w Polskiej Organizacji Wojskowej. Ojciec zmarł, kiedy Florian Dyczewski miał kilka lat, stryjowie zginęli podczas II wojny światowej (jeden we wrześniu 1939 r. pod Grodnem, drugi z zesłania trafił do armii Andersa, zaginął w Teheranie). Rodzina Dyczewskich miała duże gospodarstwo rolne w Augustowie, kultywowała także tradycje wojskowe – starszy brat Henryk był w wojsku, wielokrotnie brał udział w zawodach hippicznych. Po wybuchu II wojny światowej Florian Dyczewski razem z bratem Henrykiem zaangażowali się w działalność konspiracyjną. Po zakończeniu wojny Dyczewscy utrzymywali kontakty z powojenną partyzantką. W czasie Obławy Augustowskiej w lipcu 1945 r. byli ostrzegani, że NKWD może ich aresztować. Florian Dyczewski ukrył się w lesie, Henryk trafił w ręce NKWD. Po przesłuchaniach w Domu Turka w Augustowie został wywieziony w nieznanym kierunku. Jego ciała nigdy nie odnaleziono. Florian Dyczewski ukrywał się w lesie jeszcze przez kilka lat. Po powrocie do rodzinnego domu zajął się gospodarstwem, był także miłośnikiem strzelectwa, działaczem Ligi Przyjaciół Żołnierza w Augustowie oraz fotografem amatorem.
mehr...
weniger
[00:00:09] 14 maja 1928 r. w Augustowie. Rodzice: Maria dd. Potapowicz, ojciec Franciszek. Ojciec miał 4 braci i 2 siostry, dość zamożna rodzina wojskowa. Ze strony mamy też wojskowi. W 1918 r. mama była w Korpusie Dowbora Muśnickiego w POW. Stryj był starostą, drugi był oficerem armii carskiej, potem został dowborczykiem.
[00:03:07] Po powrocie z wojny w 1918 r. mama wstąpiła do POW, do wyzwolenia (w 1919 r.) działali w partyzantce przeciw Niemcom. Ojciec był rolnikiem, zmarł w 1932 r. Nieliczne wspomnienia o ojcu.
[00:04:39] Traumatyczne wspomnienie przejazdu sańmi, które poniosły konie – zniszczenie płotów po drodze, wyhamowanie w lesie. Edukacja w szkole. Nieopodal stał korpus artylerii z Suwałk. Żyd nie chciał walczyć z bronią, za karę musiał stać na warcie z workiem piasku. Podczas okupacji radzieckiej Żydzi chodzili z bronią, mawiali „wasze ulice, nasze kamienice”. „Prześladowali nas”, rodzina wpisana na listy proskrypcyjne jako rodzina wojskowo-inteligencka, przed wywózką na Syberię uratowała ich wojna niemiecko-radziecka 1941 r.
[00:09:21] Czas okupacji niemieckiej, w 1942 r. ucieczka do lasu przez wysyłką na roboty albo aresztowaniem. Partyzantka AK. Postrzelony kuzyn w Żarnowie, opatrzony przez lekarza, majora lotnictwa Grzegrzółkę – boh. uciekł z nim do lasu. Gdy wrócił, musiał stawiać się codziennie do pracy z wozem i koniem.
[00:13:22] Praca boh: kursy furmanką do koszar niemieckich, obserwacja ruchu wojsk, składanie meldunków do AK. Nadejście frontu, spalenie miasta nad Kanałem Augustowskim. Łapanki, ucieczki na pola przed bombardowaniem.
[00:15:07] Zabranie boh. z kolegą na roboty na linię frontu. Złapanie przez Niemców radzieckich spadochroniarzy – zabranie im zrabowanych rzeczy i puszczenie ich wolno. Kopanie bunkra, przeprawa przez Kanał Augustowski i Jez. Sajno.
[00:17:44] Mrozy w październiku 1944 r., złapanie przez Niemców, obóz „niewolników” polskich i rosyjskich wysłanych do budowy drogi. Rozmowa z Niemcem, próba ucieczki.
[00:22:01] Przyjście mamy do obozu, ucieczka z obozu, droga do domu, spotkanie Niemca. Obława esesmanów w domu, ukrywanie się w stodole. [+]
[00:25:40] Brat również uciekł z obozu. Ukrycie się za wygódką na bosaka w śniegu. [+] Kolejna ucieczka brata z obozu pracy, kolejne łapanki.
[00:28:59] Na zbiórce w Żarnowie pobicie przez esesmana, zabranie żywności. Ucieczka w obozu. Brat miał dwoje małych dzieci – oddawali im z bratem swoje racje żywnościowe.
[00:31:05] Nadejście frontu, głód, zniszczenie domu. Plany ucieczki za granicę z kolegami przed aresztowaniem. Złapanie brata podczas powrotu do domu od dziewczyny.
[00:35:12] Pogłoski o aresztowaniach, ukrywanie się w chaszczach, zadenuncjowanie brata przez sąsiada, aresztowanie, przechowywany w piwnicy domu Dowgierta, należącym do ciotki boh. Brat przed śmiercią przekazał obrączkę dla żony. Wywiezienie uwięzionych, nigdy nie powrócili.
[00:39:00] Ukrywanie się boh. poza domem, „pod gwiazdami” do 1950 r. Pobór do wojska, błędna data w dokumentach, odroczenie. Przydział do jednostki specjalnej (karnej). Rysowanie karykatury Stalina. Służba w milicji. Donosiciel Iwiński w jednostce, karne upokorzenie przez kolegów.
[00:43:50] Służba rezerwisty w Suwałkach w 1959 r., w jednostce artylerii, ćwiczenia poligonowe w Orzyszu. Polskie armaty, strzelanie do czołgów i do bunkra.
[00:48:13] Pływanie kajakiem, strzelanie na strzelnicy, działalność w klubie strzeleckim przy Lidze Przyjaciół Żołnierza, klub sportów wojskowych. Boh. miał w domu własną broń.
[00:50:32] Prowadzenie klubu strzeleckiego, rezygnacja ze strzelectwa. Pasja fotograficzna. Prowadzenie gospodarstwa rolnego, budowa domu. Żona była kierowniczką sklepu WSS.
[00:53:25] Działalność radnego – w miejskiej i powiatowej radzie narodowej. Wyjazd do Stanów Zjednoczonych do kuzyna w Milwaukee, praca w fabryce, gdzie go nazywano „polskim inżynierem”.
[00:57:32] Pokrzyżowanie planów wyjazdowych rodziny przez stan wojenny. Brat Henryk (ur. 1919), przed wojną służył w strzelcach konnych przy I pułku ułanów, tzw. „Krakusach”.
[01:00:27] Przed wojną hucznie obchodzono święto pułkowe, pokazy hippiczne. W 3 klasie boh. miał własną broń, obsługi nauczył go stryj. Kupował amunicję w sklepie nauczycielskim. Zastrzelenie kolegi przez jego brata. Oboje rodzice oraz brat mieli boń.
[01:03:39] Brat Henryk działał w AK. Pistolety rodzinne zostały zakopane po przyjściu Armii Czerwonej. Sąsiad ostrzegał brata przed możliwymi aresztowaniami przez NKWD, brat to zlekceważył.
[01:05:38] Na początku lat 90. Spotkanie znajomego sekretarza ZSL, który potwierdził, kto wydał brata Henryka. Sąsiad Ruksiński ostrzegał przed aresztowaniem. Boh. skrywał się w krzakach.
[01:10:00] Nocowanie na świeżym powietrzu. W 1947 r. Antoni Karp był dowódcą okręgu. Po wojnie boh. nie działał w partyzantce.
[01:12:11] Mama próbowała wykupić brata z aresztu – zaniosła obrączkę i złotą bransoletkę – potem nosiła ją żona ubeka.
[01:15:10] Ukrywanie się boh. po wojnie przez 5 lat w lesie, rewizje w domu rodzinnym. Zdobywanie żywności.
[01:19:09] Odraczanie poboru do wojska, powołanie do jednostki w Biskupcu, 88 pp. w 1950 r. przez 3 miesiące i 1 miesiąc ćwiczeń w 1959 r. Praca w gospodarstwie rolnym.
[01:20:40] W dalszym życiu brak represji ze strony władz za działalność w AK. Ciągłe propozycje przystąpienie do PZPR, wstąpienie do ZSL.
[01:22:55] Obóz przejściowy w 1944 r., było tam 200 „niewolników” radzieckich, 100 Polaków, siedzieli w stodole. Boh. nie został formalnie zaprzysiężony do AK, nie miał pseudonimu, ale działał w lesie.
[01:25:50] Przyjście NKWD do domu, na spis gospodarstwa (liczenie zwierząt), rozkaz pakowania się do zsyłki. Pozostanie na miejscu „było gorsze jak Syberia”.
[01:27:30] Przed wojną w sąsiedztwie mieszkała biedota żydowska, bogaci zostali aresztowani. Biedni podczas okupacji radzieckiej chodzili z karabinami. Rodzina Rechtmanów – bogaci Żydzi, znajomi mamy, byli właścicielami kamienic i fabryczki. Dziadek Potapowicz odławiał ryby w okolicznych jeziorach i sprzedawał je Rechtmanowi. Babkowski przechowywał córkę Rechtmana, został za to aresztowany.
[01:30:10] Wujek [stryj Stanisław] pisał z aresztu do rodziny boh. z Grodna w 1940 r., jego żonę wywieziono na Syberię. Ich syn Jerzy został inżynierem w firmie Chrysler, odwiedziny w Polsce. Losy kuzyna i jego rodziny w Ameryce.
[01:33:50] We wrześniu 1939 r. zginął stryj Aleksander.
[01:35:11] Brat Henryk był „trochę zbyt łatwowierny”. Znalezienie kości ludzkich w lesie, ekshumacja ok. 1986-87 r.
[01:38:53] Powstanie związku [Obywatelski Komitet Poszukiwań Mieszkańców Suwalszczyzny Zaginionych w lipcu 1945 r.]. Spotkanie z ubekiem, Kazimierz Orzechowski z bandy Szostaka, zmarł nieoczekiwanie.
[01:44:17] Brat Henryk miał wykształcenie podstawowe. W 1939 r. został zmobilizowany do 1 pułku ułanów, dowódca płk Litewski, po jego śmierci dowództwo objął [Karol] Anders. Henryk po kapitulacji wrócił do domu.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..