Dyczewski Florian
Florian Dyczewski (ur. 1928, Augustów) pochodzi z rodziny o tradycjach patriotycznych. Jego ojciec i stryjowie byli żołnierzami I Korpusu Polskiego w Rosji gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego, walczyli także w wojnie 1920 roku, matka działała w Polskiej Organizacji Wojskowej. Ojciec zmarł, kiedy Florian Dyczewski miał kilka lat, stryjowie zginęli podczas II wojny światowej (jeden we wrześniu 1939 r. pod Grodnem, drugi z zesłania trafił do armii Andersa, zaginął w Teheranie). Rodzina Dyczewskich miała duże gospodarstwo rolne w Augustowie, kultywowała także tradycje wojskowe – starszy brat Henryk był w wojsku, wielokrotnie brał udział w zawodach hippicznych. Po wybuchu II wojny światowej Florian Dyczewski razem z bratem Henrykiem zaangażowali się w działalność konspiracyjną. Po zakończeniu wojny Dyczewscy utrzymywali kontakty z powojenną partyzantką. W czasie Obławy Augustowskiej w lipcu 1945 r. byli ostrzegani, że NKWD może ich aresztować. Florian Dyczewski ukrył się w lesie, Henryk trafił w ręce NKWD. Po przesłuchaniach w Domu Turka w Augustowie został wywieziony w nieznanym kierunku. Jego ciała nigdy nie odnaleziono. Florian Dyczewski ukrywał się w lesie jeszcze przez kilka lat. Po powrocie do rodzinnego domu zajął się gospodarstwem, był także miłośnikiem strzelectwa, działaczem Ligi Przyjaciół Żołnierza w Augustowie oraz fotografem amatorem.
more...
less
[00:00:09] 14 maja 1928 r. w Augustowie. Rodzice: Maria dd. Potapowicz, ojciec Franciszek. Ojciec miał 4 braci i 2 siostry, dość zamożna rodzina wojskowa. Ze strony mamy też wojskowi. W 1918 r. mama była w Korpusie Dowbora Muśnickiego w POW. Stryj był starostą, drugi był oficerem armii carskiej, potem został dowborczykiem.
[00:03:07] Po powrocie z wojny w 1918 r. mama wstąpiła do POW, do wyzwolenia (w 1919 r.) działali w partyzantce przeciw Niemcom. Ojciec był rolnikiem, zmarł w 1932 r. Nieliczne wspomnienia o ojcu.
[00:04:39] Traumatyczne wspomnienie przejazdu sańmi, które poniosły konie – zniszczenie płotów po drodze, wyhamowanie w lesie. Edukacja w szkole. Nieopodal stał korpus artylerii z Suwałk. Żyd nie chciał walczyć z bronią, za karę musiał stać na warcie z workiem piasku. Podczas okupacji radzieckiej Żydzi chodzili z bronią, mawiali „wasze ulice, nasze kamienice”. „Prześladowali nas”, rodzina wpisana na listy proskrypcyjne jako rodzina wojskowo-inteligencka, przed wywózką na Syberię uratowała ich wojna niemiecko-radziecka 1941 r.
[00:09:21] Czas okupacji niemieckiej, w 1942 r. ucieczka do lasu przez wysyłką na roboty albo aresztowaniem. Partyzantka AK. Postrzelony kuzyn w Żarnowie, opatrzony przez lekarza, majora lotnictwa Grzegrzółkę – boh. uciekł z nim do lasu. Gdy wrócił, musiał stawiać się codziennie do pracy z wozem i koniem.
[00:13:22] Praca boh: kursy furmanką do koszar niemieckich, obserwacja ruchu wojsk, składanie meldunków do AK. Nadejście frontu, spalenie miasta nad Kanałem Augustowskim. Łapanki, ucieczki na pola przed bombardowaniem.
[00:15:07] Zabranie boh. z kolegą na roboty na linię frontu. Złapanie przez Niemców radzieckich spadochroniarzy – zabranie im zrabowanych rzeczy i puszczenie ich wolno. Kopanie bunkra, przeprawa przez Kanał Augustowski i Jez. Sajno.
[00:17:44] Mrozy w październiku 1944 r., złapanie przez Niemców, obóz „niewolników” polskich i rosyjskich wysłanych do budowy drogi. Rozmowa z Niemcem, próba ucieczki.
[00:22:01] Przyjście mamy do obozu, ucieczka z obozu, droga do domu, spotkanie Niemca. Obława esesmanów w domu, ukrywanie się w stodole. [+]
[00:25:40] Brat również uciekł z obozu. Ukrycie się za wygódką na bosaka w śniegu. [+] Kolejna ucieczka brata z obozu pracy, kolejne łapanki.
[00:28:59] Na zbiórce w Żarnowie pobicie przez esesmana, zabranie żywności. Ucieczka w obozu. Brat miał dwoje małych dzieci – oddawali im z bratem swoje racje żywnościowe.
[00:31:05] Nadejście frontu, głód, zniszczenie domu. Plany ucieczki za granicę z kolegami przed aresztowaniem. Złapanie brata podczas powrotu do domu od dziewczyny.
[00:35:12] Pogłoski o aresztowaniach, ukrywanie się w chaszczach, zadenuncjowanie brata przez sąsiada, aresztowanie, przechowywany w piwnicy domu Dowgierta, należącym do ciotki boh. Brat przed śmiercią przekazał obrączkę dla żony. Wywiezienie uwięzionych, nigdy nie powrócili.
[00:39:00] Ukrywanie się boh. poza domem, „pod gwiazdami” do 1950 r. Pobór do wojska, błędna data w dokumentach, odroczenie. Przydział do jednostki specjalnej (karnej). Rysowanie karykatury Stalina. Służba w milicji. Donosiciel Iwiński w jednostce, karne upokorzenie przez kolegów.
[00:43:50] Służba rezerwisty w Suwałkach w 1959 r., w jednostce artylerii, ćwiczenia poligonowe w Orzyszu. Polskie armaty, strzelanie do czołgów i do bunkra.
[00:48:13] Pływanie kajakiem, strzelanie na strzelnicy, działalność w klubie strzeleckim przy Lidze Przyjaciół Żołnierza, klub sportów wojskowych. Boh. miał w domu własną broń.
[00:50:32] Prowadzenie klubu strzeleckiego, rezygnacja ze strzelectwa. Pasja fotograficzna. Prowadzenie gospodarstwa rolnego, budowa domu. Żona była kierowniczką sklepu WSS.
[00:53:25] Działalność radnego – w miejskiej i powiatowej radzie narodowej. Wyjazd do Stanów Zjednoczonych do kuzyna w Milwaukee, praca w fabryce, gdzie go nazywano „polskim inżynierem”.
[00:57:32] Pokrzyżowanie planów wyjazdowych rodziny przez stan wojenny. Brat Henryk (ur. 1919), przed wojną służył w strzelcach konnych przy I pułku ułanów, tzw. „Krakusach”.
[01:00:27] Przed wojną hucznie obchodzono święto pułkowe, pokazy hippiczne. W 3 klasie boh. miał własną broń, obsługi nauczył go stryj. Kupował amunicję w sklepie nauczycielskim. Zastrzelenie kolegi przez jego brata. Oboje rodzice oraz brat mieli boń.
[01:03:39] Brat Henryk działał w AK. Pistolety rodzinne zostały zakopane po przyjściu Armii Czerwonej. Sąsiad ostrzegał brata przed możliwymi aresztowaniami przez NKWD, brat to zlekceważył.
[01:05:38] Na początku lat 90. Spotkanie znajomego sekretarza ZSL, który potwierdził, kto wydał brata Henryka. Sąsiad Ruksiński ostrzegał przed aresztowaniem. Boh. skrywał się w krzakach.
[01:10:00] Nocowanie na świeżym powietrzu. W 1947 r. Antoni Karp był dowódcą okręgu. Po wojnie boh. nie działał w partyzantce.
[01:12:11] Mama próbowała wykupić brata z aresztu – zaniosła obrączkę i złotą bransoletkę – potem nosiła ją żona ubeka.
[01:15:10] Ukrywanie się boh. po wojnie przez 5 lat w lesie, rewizje w domu rodzinnym. Zdobywanie żywności.
[01:19:09] Odraczanie poboru do wojska, powołanie do jednostki w Biskupcu, 88 pp. w 1950 r. przez 3 miesiące i 1 miesiąc ćwiczeń w 1959 r. Praca w gospodarstwie rolnym.
[01:20:40] W dalszym życiu brak represji ze strony władz za działalność w AK. Ciągłe propozycje przystąpienie do PZPR, wstąpienie do ZSL.
[01:22:55] Obóz przejściowy w 1944 r., było tam 200 „niewolników” radzieckich, 100 Polaków, siedzieli w stodole. Boh. nie został formalnie zaprzysiężony do AK, nie miał pseudonimu, ale działał w lesie.
[01:25:50] Przyjście NKWD do domu, na spis gospodarstwa (liczenie zwierząt), rozkaz pakowania się do zsyłki. Pozostanie na miejscu „było gorsze jak Syberia”.
[01:27:30] Przed wojną w sąsiedztwie mieszkała biedota żydowska, bogaci zostali aresztowani. Biedni podczas okupacji radzieckiej chodzili z karabinami. Rodzina Rechtmanów – bogaci Żydzi, znajomi mamy, byli właścicielami kamienic i fabryczki. Dziadek Potapowicz odławiał ryby w okolicznych jeziorach i sprzedawał je Rechtmanowi. Babkowski przechowywał córkę Rechtmana, został za to aresztowany.
[01:30:10] Wujek [stryj Stanisław] pisał z aresztu do rodziny boh. z Grodna w 1940 r., jego żonę wywieziono na Syberię. Ich syn Jerzy został inżynierem w firmie Chrysler, odwiedziny w Polsce. Losy kuzyna i jego rodziny w Ameryce.
[01:33:50] We wrześniu 1939 r. zginął stryj Aleksander.
[01:35:11] Brat Henryk był „trochę zbyt łatwowierny”. Znalezienie kości ludzkich w lesie, ekshumacja ok. 1986-87 r.
[01:38:53] Powstanie związku [Obywatelski Komitet Poszukiwań Mieszkańców Suwalszczyzny Zaginionych w lipcu 1945 r.]. Spotkanie z ubekiem, Kazimierz Orzechowski z bandy Szostaka, zmarł nieoczekiwanie.
[01:44:17] Brat Henryk miał wykształcenie podstawowe. W 1939 r. został zmobilizowany do 1 pułku ułanów, dowódca płk Litewski, po jego śmierci dowództwo objął [Karol] Anders. Henryk po kapitulacji wrócił do domu.
more...
less