Ryszard Marcewicz (ur. 1933, Łódź) w 1948 roku wstąpił do antykomunistycznej organizacji młodzieżowej „Związek Białej Tarczy”. W czerwcu 1950 roku został aresztowany i po półrocznym śledztwie skazany przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Łodzi na 12 lat więzienia. Wyrok odsiadywał w Rawiczu oraz Jaworznie. W wyniku amnestii wyszedł na wolność w 1955 roku. Po opuszczeniu więzienia został zatrudniony w łódzkiej fabryce kabli, potem odbywał wojskową służbę zastępczą w kopalni „Wujek”. Po ślubie zamieszkał z rodziną w Czaplinku. Ukończył zaocznie studia prawnicze na Uniwersytecie Poznańskim. Był inwigilowany przez służby komunistyczne do lat 80-tych. Obecnie w stopniu podporucznika, mieszka w Czaplinku.
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1933 r. w Łodzi. Przedstawienie rodziców: Leokadii i Kazimierza.
[00:00:34] Do wybuchu wojny i podczas okupacji rodzina mieszkała w Łodzi przy ul. Sierakowskiego 86 w domu, który należał do dziadka. Czwartkowe obiady u cioci Marysi. Po wyzwoleniu ojciec założył firmę budowlaną i przeprowadzono się na ul. Kilińskiego, gdzie ojciec miał warsztat stolarski.
[00:02:10] Podczas okupacji boh. uczył się na tajnych kompletach i po wojnie rozpoczął naukę w klasie wstępnej męskiego gimnazjum im. Księdza Skorupki – rozrzut wiekowy uczniów, wpływy wojennych przeżyć na ich zachowanie – jeden z uczniów straszył profesora pistoletem. Kolega Bodnar na jednej z lekcji polskiego oświadczył się młodej nauczycielce. [+]
[00:05:48] Koleżanka Alicja Perz zainicjowała utworzenie tajnej organizacji „Związek Białej Tarczy” – działalność w konspiracji. W czerwcu 1950 r. boh. został aresztowany, podczas rewizji zabrano harcerski sztandar i maszynę do pisania. UB mieściło się w budynku zajmowanym podczas okupacji przez gestapo. Śledztwo trwało do grudnia – znęcanie się nad boh. i jego kolegami. Sprawa w Wojskowym Sądzie Rejonowym – na ławie oskarżonych zasiadło czternaście osób, sędzia Bohatyrowicz skazał boh. na 12 lat więzienia. Najwyższy wyrok to 15 lat, inne wyroki. [+]
[00:12:45] Do uprawomocnienia wyroku boh. siedział w łódzkim więzieniu, potem przewieziono go do Rawicza. Boh. poznał w więzieniu Mariana Spychalskiego, akowca Kazimierza Załęskiego oraz Edwarda Kwiatosza, przewodniczącego zdelegalizowanych Świadków Jehowy. Boh. siedział w celi z Kwiatoszem i księdzem Adamem Bąkowiczem, proboszczem z Kamieńska. Przez jakiś czas siedział ze skazanymi na karę śmierci – zachowanie współwięźniów podczas wyprowadzania więźnia, by wykonać wyrok. Po śmierci Stalina zmniejszono boh. wyrok do 5,5 roku – praca w kartoflarni, wyśrubowane normy obierania ziemniaków i kary za niewykonanie pracy. [+]
[00:19:12] Po amnestii boh. wraz z grupą młodych więźniów został przewieziony do więzienia w Jaworznie – inne zasady funkcjonowania więzienia. Boh. pracował przy produkcji pustaków – wysokie normy, potem w kopalni im. Komuny Paryskiej – wypadek przy pracy, zwolnienie z pracy w górnictwie. Boh. został skierowany do więziennej straży pożarnej – ćwiczenia zimą. Wyjście z więzienia – powrót do domu w Łodzi.
[00:27:15] Do chwili podjęcia pracy w fabryce kabli boh. musiał się meldować na milicji. Jesienią dostał powołanie do wojska i pracował w kopalni „Wujek” – urlop po kursie na strzałowego. Specyfika pracy w kopalni. Szkolenia wojskowe, zajęcia na strzelnicy.
[00:34:45] Boh. wyszedł z wojska w 1957 r. – poznanie przyszłej żony. Boh. zdał maturę w Poznaniu, dostał się na Politechnikę, ale po pierwszym roku studiów wyjechał z żoną, lekarką, na Ziemie Odzyskane.
[00:38:40] Przedstawienie rodziców: Leokadii i Kazimierza. Przed wojną matka zajmowała się domem, zmarła w 1950 r. Kilka lat po śmierci żony ojciec ożenił się z Heleną Kurp.
[00:40:35] Boh. nie pamięta wybuchu wojny. Wyzwolenie Łodzi – radziecki czołg z żołnierzami i martwym baranem.
[00:42:02] Niemcy wycofując się podpalili fabrykę na Radogoszczu – boh. widział spalone ciała więźniów. Dwaj więźniowie przeżyli pożar. Niedaleko złapano Niemca, którego przyprowadzono na teren więzienia, oblano benzyną i podpalono – brak reakcji ze strony zgromadzonych osób. Dwaj ocaleni więźniowie zostali wyleczeni, pisała o nich łódzka prasa. [+]
[00:47:50] Zimą podczas okupacji boh. wylewał wodę na ulicy, by żandarmi się przewracali. Żarty z Niemców i kara na posterunku żandarmerii. [+]
[00:51:55] Boh. słyszał, co się działo w łódzkim getcie. Dorośli rozmawiali o powstaniu w Warszawie – dwaj wujowie chcieli ruszyć na pomoc powstańcom.
[00:54:40] Niemcy kwaterowali u dziadka – boh. przyznał się do zabrania granatu z wygódki i oddał go, lanie od dziadka. [+]
[00:57:36] Boh. uczył się na tajnych kompletach – organizacja zajęć. Po wyzwoleniu podjął naukę w gimnazjum. Uczeń, który groził nauczycielowi bronią, dostał naganę.
[01:00:45] Rodzina mieszkała po wojnie w domu dziadka, zabawy z kuzynami.
[01:02:33] Boh. wstąpił do tajnej organizacji i złożył przysięgę w w lesie przy grobie rozstrzelanych Polaków. Do organizacji należało kilkanaście osób, większość to szkolne koleżanki i koledzy, na ławie oskarżonych zasiadło 14 osób. Nikt z organizacji nie miał broni i nie udało się jej zdobyć. W szkole były przygotowane dekoracje pierwszomajowe – ich zniszczenie. Drukowanie i kolportaż ulotek. Z domu boh. podczas aresztowania zabrano sztandar harcerski, który potem odzyskano i jest obecnie w Muzeum Harcerstwa. Początkowo komendantką była Alicja Perz (po mężu Szletyńska), potem Andrzej Szletyński.
[01:09:40] Rewizja w domu boh. – zabranie maszyny do pisania i sztandaru. Nie wiadomo jak doszło do rozpracowania organizacji. Bicie i zastraszanie podczas śledztwa. Boh. był inwigilowany do 1980 r.
[01:14:03] Najgorsze warunki panowały, gdy w pojedynczej celi siedziało kilku więźniów. Przekazywanie informacji między więźniami. Widzenia z rodziną – cenzura listów. W więzieniu w Rawiczu nie było dostępu do prasy ani radia.
[01:16:55] Boh. należy do Stowarzyszenia Przyjaciół Czaplinka.
[01:17:55] Wyżywienie w więzieniu – kapuśniak, kasza i komiśniak. Najlepsze jedzenie było w Rawiczu. W więzieniu nie obchodzono świąt, nie wolno było śpiewać kolęd. W każdej celi był kapuś. Łączność między więźniami – wystukiwane wiadomości.
[01:22:47] Spotkanie w więzieniu z Marianem Spychalskim. Boh. siedział z dowódcą 25 Pułku Piechoty AK – nawiązanie kontaktu po wyjściu z więzienia.
[01:25:30] Minuta ciszy po śmierci Stalina – amnestia. Z Rawicza nie można było uciec. Boh. nie był w więzieniu u lekarza. Więzienny karcer – dręczenie więźniów wlewaniem wody do celi. Boh. słyszał o strażnikach, którzy bili więźniów, ale nie spotkał takich.
[01:29:35] Boh. nie spotkał w Jaworznie Salomona Morela. Boh. wyrabiał normy pracy i nie był karany. Szykanowanie więźniów, którzy nie wyrabiali normy. Boh. nie był namawiany do współpracy ze służbami.
[01:31:16] Boh. był świadkiem zasypania i śmierci kolegi w kopalni. Podczas odpalania ładunków wszyscy musieli odejść, jeden z żołnierzy stał przepisowe 25 metrów od ładunku, ale został ranny odłamkiem węgla – śledztwo prokuratorskie. Podczas zmiany zużywano 25 kg materiału wybuchowego.
[01:33:55] Radość z wyjścia na wolność i żal rozstania z kolegami. Konieczność meldowania się na milicji.
[01:35:56] Boh. był namawiany na wstąpienie do PZPR, ale wymawiał się przynależnością żony do Stronnictwa Demokratycznego. Boh. nie działał w Solidarności, pracował na kierowniczym stanowisku i ukończył zaocznie studia prawnicze.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.