Marek Szwarc ps. „Biały” (ur. 1928, Warszawa), syn przedwojennego aktora i reżysera Stefana Szwarca. Wychował się na warszawskich Bielanach. W 1943 roku wstąpił do konspiracji. Brał udział w Powstaniu Warszawskim jako żołnierz Zgrupowania „Żywiciel” Armii Krajowej, po walce o szkołę przy ul. Kolektorskiej na Żoliborzu odznaczono go Krzyżem Walecznych. Ranny w ostatnich dniach powstania, po kapitulacji dołączył do grupy ludności cywilnej i trafił do obozu przejściowego w Pruszkowie. Zbiegł z transportu do Niemiec. W 1945 roku zaangażował się w działalność Zrzeszenia „Wolność i Niepodległość”, która polegała na udostępnianiu mieszkania jako skrzynki kontaktowej. Po przeprowadzce rodziny do Kwidzyna ukończył tam liceum ogólnokształcące. Po uzyskaniu dyplomu inżyniera brał udział m.in. w budowie Nowej Huty. W latach 80. mieszkał w Krynicy i pracował w Miejskim Przedsiębiorstwie Gospodarki Komunalnej. Swoją powstańczą przeszłość ujawnił w latach 80.
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1928 r. w Warszawie, prezentacja rodziców Stefana i Janiny z domu Kamińskiej. Rodzina mieszkała na Bielanach.
[00:01:22] Ojciec był aktorem, reżyserem i kierownikiem produkcji, matka zajmowała się domem. Ojciec grał w filmach „Zew morza” i „Czerwony błazen”. Boh. był dwa razy na planie filmowym – kręcenie scen katastrofy lotniczej. Widywał znanych aktorów, m.in. Eugeniusza Bodo i Mieczysławę Ćwiklińską.
[00:04:15] Wspomnienie pogrzebu Marszałka Piłsudskiego. Życie na peryferyjnych Bielanach.
[00:06:06] Boh. chodził do szkoły powszechnej przy ul. Zuga – pierwszy dzień w szkole, relacje z żydowskimi kolegami.
[00:08:38] W 1939 r. zamówiono u krawca na Pradze kożuch dla boh. i 1 września udało się go odebrać. Ojciec został zmobilizowany, a matka przeniosła się z Bielan do dziadka, który mieszkał przy ul. Trębackiej – bombardowania Śródmieścia. Powrót do domu po kapitulacji miasta.
[00:12:05] Ojciec został internowany w Rumunii, ale udało mu się wrócić do domu. Szkoła przy ul. Zuga została zajęta przez Niemców i lekcje odbywały się w innych miejscach – przeniesienie do szkoły księży Marianów przy klasztorze na Bielanach. Podczas okupacji boh. nie jeździł do Śródmieścia – opieka nad młodszym bratem.
[00:14:26] W Wielkanoc 1943 boh. pojechał do dziadka na ul. Trębacką i widział ostrzeliwanie terenu getta przez Niemców. Wcześniej przejeżdżając koło getta widział zwłoki Żydów. [+]
[00:16:24] Boh. dzięki kolegom ze szkoły wstąpił do Armii Krajowej w 1943 r. – szkolenia wojskowe, zajęcia w Lesie Bielańskim. Przysięga przed powstaniem i w trakcie walk na Żoliborzu. Boh. miał pistolet, który dostał od sąsiadki.
[00:20:30] Boh. dowiedział się o zbrodni katyńskiej z niemieckich gazet. Przed powstaniem uczestniczył w szkoleniach, ale nie brał udziału w czynnych działaniach ruchu oporu.
[00:21:40] 1 sierpnia boh. miał się stawić na ulicy Chełmżyńskiej (obecnie Płatnicza), ale poszedł wcześniej w okolice Centralnego Instytutu Wychowania Fizycznego, gdzie był niemiecki garnizon – powód spóźnienia na miejsce zbiórki, spotkanie z oddziałem, który miał zaatakować CIWF – uzbrojenie powstańców. Wyjście plutonu w kierunku Wawrzyszewa, potem do Puszczy Kampinoskiej, gdzie oddział dostał dozbrojony. [+]
[00:25:30] Umundurowanie boh. – kurtka niemieckiego poczmistrza. Boh. miał swój pistolet, ale dostał też drugi pistolet, który potem oddał koledze. Zamiana pistoletu na karabin. [+]
[00:27:20] Pobyt w Puszczy Kampinoskiej, wielu partyzantów z puszczy walczyło potem na Żoliborzu. Pseudonimy boh.
[00:28:48] Po powrocie z puszczy boh. dostał przepustkę do domu – przejście z łączniczką do budynku Szkoły Pożarniczej. Boh. nie brał udziału w pierwszych atakach na Dworzec Gdański. Przejście na ul. Gen. Zajączka – odwołanie ataku.
[00:31:04] Wielu kolegów z batalionu „Żubr” zginęło, kolega ps. „Czech” zginął tuż przed upadkiem powstania. Niedaleko budynku straży był szpital powstańczy, na podwórku była studnia, z której okoliczni mieszkańcy brali wodę – zastrzelenie mężczyzny przez „gołębiarza”, zwłoki w szpitalu. [+]
[00:33:40] Matka była sanitariuszką w szpitalu, który mieścił się w domu, w którym rodzina mieszkała. Wyżywienie podczas powstania – korzystanie z przydomowych ogródków i działek. Rosjanie zrzucali z kukuruźników kaszę jaglaną i broń, ale bez spadochronów. Boh. był amunicyjnym PIAT-a – obsługa granatnika, który został użyty tylko raz, podczas ataku na szkołę przy ul. Kolektorskiej. [+]
[00:37:22] Sporadyczny kontakt z powstańczymi gazetkami, boh. nie był na żadnym koncercie. Podczas ataku na szkołę przy ul. Kolektorskiej Niemcy zdołali uciec z budynku. Do niewoli brano Węgrów – ich zachowanie. W drodze do Puszczy Kampinoskiej mijano węgierskie posterunki – broń od Węgrów. [+]
[00:40:10] Powstawanie barykady powstańczej – przekopanie rowu i usypanie nasypu koło Szkoły Pożarniczej. Boh. nie był w kanałach.
[00:41:46] Boh. został ranny pod koniec walk, podczas ostrzału budynku szkoły pożarniczej. [+]
[00:43:13] Po wyparciu z olejarni i powrocie do szkoły pożarniczej boh. widział zwłoki kobiet i dzieci zamordowanych przez Ukraińców na sąsiedniej posesji. Działanie powstańczego szpitala – wyszkolona kadra, ale brak leków, bandaży. [+]
[00:47:00] Dowódcą był por. „Kwarciany”, jego zastępcą por. „Twardy”. Boh. był w oddziale z kolegą ze szkoły. Msza i przysięga w budynku olejarni. Boh. nie brał udziału w pogrzebach, ale widział chowanie zwłok na dziedzińcu Szkoły Pożarniczej – pierwsze pogrzeby w improwizowanych trumnach, potem chowano tylko w prześcieradłach. Boh. słyszał o żołnierzach Armii Berlinga, którzy próbowali przeprowadzić desant na Żoliborzu.
[00:51:15] Po ataku na szkołę przy ul. Kolektorskiej boh. został odznaczony Krzyżem Walecznych – nocna wyprawa, ostrzał drzwi budynku z PIAT-a, ucieczka Niemców. [+]
[00:54:02] Aliancki zrzut pomocy dla powstańców – na Żoliborzu odebrano kilka ładunków, większość przejęli Niemcy. Oczekiwanie na polską brygadę spadochronową. [+]
[00:55:55] Boh. dostał kilka razy przepustkę i odwiedził ciotkę, która częstowała go plackami ziemniaczanymi. Por. „Twardy” ogłosił kapitulację powstania – ulga boh. Refleksje na temat organizacji powstania i sensu powstańczej walki. Stosunek Niemców do powstańców. Zachowanie ludności cywilnej na Żoliborzu.
[01:02:47] Boh. nie chciał iść do niewoli i dołączył do grupy ludności cywilnej – pobyt w obozie w Pruszkowie. Podziały ludzi do transportów – boh. wyjechał z kobietami i dziećmi. Na dworcu w Skierniewicach uciekł z pociągu – poszukiwanie matki, pobyt we wsi Wrząca, dokąd ewakuowano szpital, odnalezienie się w grudniu 1944. Założenie gipsu na drogę do domu.
[01:07:50] Rodzina mieszkała w Koluszkach – wejście Armii Czerwonej, przejazd czołgów przez miasto.
[01:09:15] Po powrocie do Warszawy boh. należał do podziemia antykomunistycznego – spotkanie z kolegami z powstania, skrzynka kontaktowa w domu.
[01:11:15] Rodzina wyjechała z Warszawy do Kwidzyna na Ziemie Odzyskane, gdzie ojciec został kierownikiem cegielni. Ojciec po wojnie nie wrócił do filmu.
[01:12:25] Boh. skończył liceum w Kwidzynie i wrócił do Warszawy, gdzie zapisał się na Uniwersytet na Wydział Antropologii – zmiana na studia inżynierskie. Ojciec dostał pracę w Szklarskiej Porębie, tam boh. zaprzyjaźnił się z jednym z wczasowiczów, który załatwił mu pracę w Nowej Hucie i pracował na różnych budowach w mieście.
[01:15:54] W Nowej Hucie boh. wypełniał ankietę personalną i napisał, że nie należał do AK – wezwanie do kadr.
[01:17:50] W Kwidzynie rodzina mieszkała koło cegielni, obok mieszkał starszy Niemiec, który niedługo potem wyjechał. Ukraińcy podczas powstania w Warszawie.
[01:19:10] Reakcje po śmierci Stalina.
[01:20:10] W latach 80. boh. pracował w Miejskim Przedsiębiorstwie Gospodarki Komunalnej w Krynicy – wiec zorganizowany przez działaczy Solidarności. Specyfika mieszkania na prowincji.
[01:21:35] Powody przeprowadzki z Krynicy do Bornego Sulinowa.
[01:23:55] Matka pracowała jako księgowa, brat skończył budownictwo i pracował w Ministerstwie Sportu i Turystki.
[01:25:00] W Krynicy boh. wstąpił do ZBOWiD – nawiązanie kontaktu z por. „Boyem”, który również walczył w Zgrupowaniu Żubr.
[01:27:50] Refleksja na temat szczęścia w życiu. Po powrocie z Puszczy Kampinoskiej oddział poszedł na Żoliborz, a boh. wstąpił do domu – incydent z bronią, kula trafiła w portret dziadka, który tego dnia został rozstrzelany w Warszawie. [+]
[01:29:50] Boh. nie śni się powstanie. Wspomnienie przedwojennej Warszawy – wizyty u dziadka na ul. Trębackiej, przejażdżki saniami. Zniszczenie miasta.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..