Barbara Pasiut z d. Michałowicz (ur. 1938, Nowy Sącz) pochodzi z rodziny kolejarskiej. Podczas okupacji niemieckiej mieszkała w dzielnicy kolejowej Nowego Sącza, a po wojnie była świadkiem formowania transportów Łemków wysiedlanych w ramach Akcji Wisła. Barbara Pasiut ukończyła szkołę gastronomiczną Sióstr Niepokalanek w Białym Klasztorze, a potem Liceum Pedagogiczne w Nowym Sączu. Pracowała jako nauczycielka w szkole w Chełmcu. Po reorganizacji szkolnictwa i powstaniu szkół zbiorczych była gminnym dyrektorem szkół – podlegało jej kilkanaście placówek. Po kolejnych zmianach w szkolnictwie pracowała do emerytury jako Inspektor Oświaty i Wychowania w gminie Chełmiec.
[00:00:10] Rozważania na temat zmysłu obserwacyjnego u dzieci.
[00:00:50] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1938 r. w Nowym Sączu. Prezentacja rodziców: Marii i Czesława.
[00:01:36] Dziadek Skrzypiec był stolarzem, zrobił meble rodzicom. Babcia Michałowiczowa pochodziła z austriackiej rodziny, która przyjechała do Nowego Sącza, gdy budowano kolej. Brat babci, Eugeniusz, był jednym z pierwszych kierowników parowozowni, drugi z braci, Karol, był naczelnikiem stacji w Zagórzu. Dziadek Michałowicz pracował w warsztatach kolejowych.
[00:07:15] Ojciec i jego siostra mieszkali w nowosądeckiej Starej Kolonii – numeracja domów w dzielnicy.
[00:08:42] Sytuacja materialna kolejarzy – zarobki na kolei, umundurowanie. Ojciec wspominał, że niektórzy kolejarze przed wojną byli socjalistami. Podczas okupacji jeden z sąsiadów, pan Janik, został zabrany do obozu koncentracyjnego, w którym zginął.
[00:12:28] Boh. miała sześcioro rodzeństwa, trzech braci zmarło w niemowlęctwie podczas okupacji. Pierwsze wspomnienia z dzieciństwa: mężczyzna w zielonym kapeluszu i atak psa.
[00:17:00] Gdy wybuchła wojna, matka z dziećmi wyjechała pociągiem na wschód i zatrzymała się Ostrowiecku koło Jarosławia – podwiezienie przez niemieckich żołnierzy. Ojciec, pomocnik maszynisty, ruszył na wschód w poszukiwaniu rodziny i dotarł do Kołomyi, gdzie zatrzymał się u księdza. W latach 30. ojciec odbył służbę wojskową.
[00:21:48] W koszarach niedaleko domu stacjonowali niemieccy żołnierze. W piątki Niemcy kąpali się w łaźni, dzieciaki, w tym boh., dołączały do maszerujących i śpiewających żołnierzy. Sąsiadki były odwiedzane przez Niemców. Boh. wchodziła do domu niemieckich urzędników kolejowych i dostawała cukierki.
[00:25:18] Latem 1940 r. rodzina zamieszkała w Starej Kolonii, gdzie ojciec dostał mieszkanie służbowe. Opis posesji, ogrodu i mieszkania, w piwnicach nie było myszy i przechowywano tam żywność, wyposażenie kuchni, umeblowanie pokoju i chodniki z gałganków. Podczas okupacji płot porąbano na opał. Do prac w ogrodzie zatrudniano biedaków z okolicy.
[00:34:11] W 1941 r. zmarł w kilka dni po urodzeniu brat Janek – wspomnienie trumny stojącej na stole. W 1942 r. urodził się Tadeusz – gdy zachorował, leczył go znany lekarz, doktor Kozaczka, ale nie udało się go uratować. Kiedy matka wychodziła z domu, dziećmi zajmowała się opiekunka Milka, pewnego dnia kąpała Tadka, gdy przyszedł jej znajomy, który przyłożył pistolet do głowy czteroletniego brata Leszka. Trzeci brat zmarł w wieku dziesięciu miesięcy. Ofensywa w styczniu 1945 r., podczas nalotów na miasto chowano się w piwnicy, leżała tam matka z noworodkiem Antosiem. Powody bombardowania okolicy, w ogrodzie znaleziono dwa niewybuchy.
[00:42:46] W domu pomagały matce służące, wiejskie dziewczyny. Emilia zajmowała się domem i pilnowała dzieci. Pod koniec lat 40. w domu pomagała Maria z Czaczowa.
[00:44:46] Siostra ojca Alina Michałowicz wyszła za Niemca, Leopolda Schneidera, z rodziny osiadłej w Dąbrówce. Mąż ciotki pracował na kolei i rodzina dostała mieszkanie w Starej Kolonii – dobre jedzenie w domu ciotki.
[00:46:30] Latem 1944 r. ojciec wraz z innymi kolejarzami kopał rowy w Rytrze, boh. została zapisana do szkoły im. Królowej Jadwigi, ale nie podjęła nauki we wrześniu. Wiadomość o ucieczce Schneiderów, którzy po wojnie mieszkali we Frankfurcie nad Odrą. Ciotka przyjechała z wizytą w 1969 r. W Starej Kolonii mieszkali Niemcy, ale boh. nie miała z nimi kontaktów.
[00:50:46] Matka chodziła na wieś, gdzie wymieniała ubrania na żywność. Pewnego dnia została napadnięta i ograbiona przez bandytów, Polaków, o czym opowiedziała znajomemu z Czaczowa. Matka została wezwana na gestapo, gdzie przesłuchiwał ją Hamann. Podczas przesłuchania matka osiwiała. [+]
[00:54:06] Wspomnienie kochanki Hamanna, Władzi. Jej brat pracował po wojnie w kiosku Ruchu.
[00:55:27] Do domu boh. nie przychodzili Niemcy. Dzieci chodziły w okolice koszar, gdzie niemieccy żołnierze czasem rzucali im jedzenie. Dziecięce zabawy w wojsko, gra w piłkę i w klasy.
[00:58:00] Dzięki rodzicom boh. nie doświadczyła głodu. Wspomnienie człowieka bitego na ulicy. Na dworzec kolejowy przychodziły grupy więźniów, których wsadzano do wagonów towarowych.
[01:01:16] Charakter ojca. Boh. nie miała styczności z partyzantami.
[01:02:17] Mówiło się, że Żydzi są wywożeni do Oświęcimia. Ciotka opowiadała, że widziała ręce wyciągnięte z wagonów, by łapać deszczówkę do picia. Boh. chodziła z matką do getta – wspomnienie Żyda, który pogłaskał ją po głowie. Po wojnie w Sączu mieszkali Żydzi, Nusyn (Lustig) wybudował grobowiec piłkarzowi Opoce. Boh. widywała na ul. Jagiellońskiej elegancko ubranych Żydów. Do Szkoły Ćwiczeń chodziły żydowskie dzieci, m.in. Ruta Rabszajd.
[01:05:44] Przyjazdy Cyganów do Nowego Sącza, miejsca, gdzie stawał tabor.
[01:06:37] Matka chodziła na wieś po żywność i nawiązała wiele znajomości w okolicznych wsiach, także w Łabowej, gdzie mieszkało wielu Rusinów – dostawy drewna na opał. Ubrania Łemków, ich zajęcia. Przesiedlenie w 1947 r. – matka zaniosła becik na dworzec, ponieważ jedna z wysiedlanych kobiet urodziła dziecko. Boh. widziała tłumy koczujące na dworcu, ludziom towarzyszyły zwierzęta – dojenie krów. [+]
[01:12:02] Handel węglem na stacji – nazwa „tor żydowski”. Najważniejsze miejsca w mieście: Rynek, na którym odbywały się targi, Rynek Maślany, tzw. Grodzkie, gdzie znajdowały się sklepy i restauracja oraz apteka. Zabawa na Gęsich Plantach. Rola dworca kolejowego, zabawy w ogrodzie kolejowym. Podczas okupacji w pawilonie na terenie ogrodu mieściła się kuchnia dla pracowników kolei – chodzenie po zupę. Wspomnienie cerkwi przy ul. Kunegundy.
[01:18:05] Boh. miała w szkole koleżanki, które mieszkały w barakach kolejowych i odwiedzała je. Opinia na temat mieszkańców baraków.
[01:20:54] Boh. poszła z ojcem obejrzeć ruiny wysadzonego zamku. Wizyta podczas okupacji na zamku, gdzie szczepiono przeciwko ospie.
[01:21:58] W 1944 r. straszono dzieci bolszewikami. W 1945 r. na ulicy stanęły samochody z sowietami, którzy w ogrodzie postawili kuchnię polową. Żołnierze kwaterowali w domu, jeden z nich miał ozdobną serwetę i matka podejrzewała, że ukradł ją z kościoła. Czerwonoarmiści mieli drewniane łyżki, jeden miał metalową i podarował ją boh. Jedzenie ziemniaków z chlebem. [+]
[01:26:18] Ojciec miał służbowy zegarek, ale żołnierze go nie widzieli. Przyjazd sowietów furmankami, żołnierze weszli do pokoju i położyli się spać na podłodze. Także podczas Wielkanocy w domu byli radzieccy żołnierze.
[01:28:23] Boh. została zapisana do szkoły, ale nie podjęła nauki, ponieważ w budynku stacjonowali Węgrzy. Naukę rozpoczęła w styczniu 1945 w szkole w Dąbrówce – koleżanki z różnych dzielnic miasta. Wspomnienie wychowawczyni Zofii Pelzowej i elementarza Falskiego. Religii uczył ks. Wawrzyniec Dudziak.
[01:35:20] Do Pierwszej Komunii boh. poszła w 1946 r. – sukienka uszyta ze spadochronu, fryzura „śruby francuskie”. Podczas śniadania na plebanii podano słodką bułkę i kakao. Powody, dla których boh. nie ma zdjęcia z komunii.
[01:38:48] Picie tranu w szkole. Boh. wyjeżdżała na kolonie organizowane przez Robotnicze Towarzystwo Przyjaciół Dzieci – warunki w różnych ośrodkach. Reforma – wprowadzenie dziesięciolatki, wspomnienie budynku „szkoły Zielińskiego”, gdzie była aula i sala gimnastyczna. Indoktrynacja w starszych klasach – zdjęcie Pstrowskiego. Uroczystości z okazji rocznicy Rewolucji Październikowej, marsze i skandowanie: „Stalin, Bierut, Wilhelm Pieck”. Nauka języka rosyjskiego.
[01:48:00] Boh. spędzała wolny czas na błoniach, gdzie czasem lądowały samoloty i szybowce. Pewnego dnia wylądował radziecki samolot, z którego wysiedli oficerowie. Pilot, młody chłopak, wpuścił do samolotu boh., jej młodszego brata i kolegę, nie wpuścił starszych chłopców. W samolocie był kosz z wiśniami, które boh. rzucała rówieśnikom. Oficerowie po powrocie wyrzucili dzieciaki z samolotu. Kilka godzin później maszyna rozbiła się przy starcie i wszyscy zginęli. Po miesiącu szczątki samolotu znalazły się w wagonach pociągu stojącego na stacji i można je było oglądać. [+]
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.