Halina Matyszczuk z d. Gosztyła (ur. 1931, Kramrów) jest córką przedwojennego policjanta, który służył przy granicy polsko-niemieckiej. Opowiada o stosunkach polsko-niemieckich przed i w trakcie II wojny światowej. Od 1945 roku wraz z rodziną osiedliła się w miejscowości Paproty (pow. sławieński) na Ziemiach Odzyskanych. Jej rodzina była prześladowana przez władze komunistyczne za odmowę przystąpienia do spółdzielni produkcyjnej. W 1949 roku wyszła za mąż za b. partyzanta 27. Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK – Jakuba Matyszczuka ps. „Żbik”. W jej domu odbyły się kilkukrotne rewizje dokonywane przez UB, a mąż był wielokrotnie zatrzymywany przez funkcjonariuszy bezpieki.
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1931 r. w Kramrowie, przy granicy z Niemcami.
[00:00:30] Prezentacja rodziców: Pelagii i Mariana Gosztyłów. Ojciec był policjantem, matka zajmowała się domem. Siostra urodziła się 1 września 1939.
[00:01:18] Podczas okupacji ojciec był namawiany do podpisania volkslisty. Funkcjonariuszka gestapo opluła matkę, gdy rodzina odmówiła.
[00:02:31] W 1939 r. rodzina przeniosła się do Brodów, gdzie mieszkała babcia. Podczas okupacji ojciec pracował w gospodarstwie u Niemca, po szkoleniu był traktorzystą – boh. nosiła drewno do traktora na gaz drzewny. Podczas wycofywania się Niemców ojciec był namawiany na ewakuację ciągnikiem, ale nie pojechał. Sytuacja na froncie – rodzina została przez Rosjan wywieziona do Nowego. Po powrocie zamieszkano w baraku z rosyjską i ukraińską rodziną.
[00:04:30] Ojciec zajął gospodarstwo w Gniewskim Polu i wstąpił do milicji, ale zwolniono go i rodzina wyjechała na Ziemie Zachodnie, do Paprot. W drodze na zachód boh. zgubiła w Kwidzynie swój pociąg – pomoc kolejarza i milicjanta ze Sławna. Potraktowanie boh. w domu sołtysa w Bobrowicach. Boh. dotarła do Paprot i tydzień czekała w niemieckim gospodarstwie na rodziców, którzy jechali transportem zorganizowanym przez PUR. Ojciec zajął gospodarstwo, ale był szykanowany przez UB. Boh. wyszła za mąż za właściciela sklepu we wsi.
[00:08:38] Sytuacja na polsko-niemieckim pograniczu przed wojną – zabawy z niemieckimi rówieśnikami. Ucieczka policjantów z przejścia granicznego po wybuchu wojny. Boh. przed wojną zdała do drugiej klasy.
[00:10:00] 1 września 1939 rodzina była w Brodach, jedna z mieszkanek wsi odebrała poród matki. Babcia mieszkała w lesie i boh. nie widziała polskich ani niemieckich żołnierzy. Podczas okupacji boh. nosiła jedzenie rosyjskim jeńcom, którzy odśnieżali drogę do Tczewa – wygląd jeńców.
[00:13:03] W Gniewie mieszkali Żydzi – wyjazd po buty dla boh.
[00:14:35] Wszyscy sąsiedzi podpisali volkslistę i młodych mężczyzn zabrano do wojska. Podczas okupacji ojciec chodził do cegielni i tam słuchano radia.
[00:16:14] Ofensywa Armii Czerwonej – rodzina została wywieziona, w ich domu stacjonował radziecki sztab. Koło domu pochowano zastrzeloną sanitariuszkę, po powrocie boh. pielęgnowała rannego czerwonoarmistę, który miał na ręku wiele zegarków – nadzieja, że jeden z nich dostanie boh. Wygląd radzieckich żołnierzy. [+]
[00:19:08] Radość po zakończeniu wojny – reakcja ojca. Bieda lat powojennych, wiele żywności zostawili Rosjanie. Na wieś napadli bandyci, którzy rabowali niemieckie gospodarstwa – dzięki boh. dom jej gospodarzy nie został okradziony. Stosunki między polskimi osadnikami i Niemcami – ich wyjazd do Niemiec. W okolicy nie było przesiedlonych Ukraińców.
[00:22:52] Stan gospodarstwa w 1945 r. – rodzice mieli dwie krowy i dwa konie. Ojciec pędził bimber, który sprzedawał Rosjanom. Boh. prowadziła teatrzyk we wsi, w świetlicy odbywały się zabawy taneczne. We wsi nie było kościoła, msze odprawiano przy krzyżu.
[00:25:36] Ojciec był szykanowany przez UB – zabrano mu maszyny, meble z domu – decyzja o zostawieniu gospodarstwa. Przed wyborami zamykano ojca do aresztu. Konsekwencje wyjazdu ze skargą do Warszawy. Incydent podczas wyjazdu na urodziny do leśniczego – przesłuchanie męża przez UB.
[00:28:50] Mąż był w 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK, po wyzwoleniu wstąpił do polskiego wojska i był czołgistą. Wojnę zakończył pod Budziszynem, gdzie został ciężko ranny – długi pobyt w szpitalu.
[00:30:57] Mąż był świadkiem rzezi na Wołyniu. Ukraińcy napadli na kościół i zamordowali znajdujących się tam ludzi oraz księdza – współczesny stan kościoła. Mąż był w szkole oficerskiej, ale zwolniono go po odkryciu partyzanckiej przeszłości. Potem pracował w sklepie GS-u w Paprotach i tu boh. go poznała. Rodzice nie pozwolili na ślub, ale potem przekonali się do zięcia.
[00:33:50] W okolicy były trzy rodziny z Kresów, jeden z mężczyzn jako jedyny ze wsi przeżył napad Ukraińców. Matka męża została zastrzelona przez Niemców – okoliczności jej śmierci.
[00:36:04] Prewencyjne aresztowania męża. Rewizja w mieszkaniu w Sławnie – milicjanci kazali boh. podnieść materac na łóżku, zachowanie funkcjonariuszy, którzy podeptali portret Stalina. Wizyta szefa UB – prośba, by boh. nie składała skargi w Koszalinie.
[00:41:30] Kolega z partyzantki namówił męża na wyjazd do PGR-u w Bożenicach, gdzie załatwił mu pracę w księgowości. Boh. została złapana przez partyzanta, który kazał jej przekazać wiadomość sekretarzowi partii
[00:45:05] Wspomnienie Ryszarda Markiewicza ps. „Mohort” i jego żony. Kontakty z kolegami z 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty.
[00:47:25] Radość po śmierci Stalina.
[00:48:04] Ojciec Talarek utrzymywał kontakt z mężem. Powojenne Sławno – ruiny miasta. Boh. brała udział w czynach społecznych – cegły z rozbieranych domów i ruin były wywożone do Warszawy.
[00:51:07] Po maturze boh. wyjechała na studia rolnicze do Olsztyna, ale zrezygnowała z nich. Pracowała w księgowości oraz klubach RUCH-u, w których spotykała się młodzież – prowadzenie teatrzyku – wystawiane sztuki, robienie rekwizytów.
[00:54:37] Reakcja na wprowadzenie stanu wojennego. Głosowanie w pierwszych wolnych wyborach – zmiany po 1989 r., prywatyzacja PGR, zniszczenie gospodarstwa przez polsko-niemiecką spółkę.
[00:59:46] Ojciec nie wstąpił do spółdzielni produkcyjnej i zabrano mu maszyny. Zostawił gospodarstwo i pracował w PGR. Potajemne słuchanie radia – donosy na sąsiadów.
[01:02:46] Dziecięce zabawy przed wojną, przed jej wybuchem zabroniono zabaw z niemieckimi dziećmi. Podczas okupacji Niemcy zajęli polskie gospodarstwa, których właścicieli przesiedlono.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.