Janusz Ładoś (ur. 1931, Jasło) pochodzi z rodziny inteligenckiej (ojciec urzędnik, matka nauczycielka), zamieszkałej przed wojną i w czasie okupacji niemieckiej w Prokocimiu, a także w Jaśle. Po wojnie uczył się w sądeckim gimnazjum, w 1956 r. ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim. Po studiach z powodu poglądów politycznych utrudniano mu dostanie się na aplikację. Został znanym w Nowym Sączu prawnikiem.
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1931 r.
[00:00:32] Gdy wybuchła wojna, boh. mieszkał z rodziną w Prokocimiu (obecnie dzielnica Krakowa). 1 września 1939 nad ranem usłyszał odgłosy kanonady – informacja o wybuchu wojny. Ojciec był urzędnikiem w Dyrekcji Kolejowej w Krakowie – decyzja o wyjeździe pociągiem na wschód. Przejazd dorożką na dworzec przez dzielnicę Kazimierz zamieszkałą przez Żydów. Bombardowanie stacji kolejowej w Biadolinach. Widok zniszczonego dworca w Tarnowie, postój w Równem. Po przyjeździe do Sarn rodzina zatrzymała się w domu pana Kabaty, a po bombardowaniu miasta u pani Jońskiej, której mąż był żołnierzem KOP. Przed wyjazdem ojciec dostał kwartalną pensję – poszukiwanie pracy przez matkę. Na kłodach drewna przed domem siadali ludzie obserwujący dom pani Jońskiej, reakcja na kapelusz matki.
[00:10:20] 17 września boh. zobaczył małe konie i żołnierzy przed domem – informacja o wkroczeniu Armii Czerwonej do Polski. Przyjazd do Lwowa – portrety radzieckich wodzów w mieście. Wyjazd do Generalnej Guberni – na stacji w Lubyczy Królewskiej stali niemieccy oficerowie, powrót do Krakowa. Wygląd sowieckich żołnierzy.
[00:14:08] Boh. urodził się w Jaśle, ojciec pracował na kolei, matka była nauczycielką w gimnazjum. W Jaśle mieszkali dziadkowie zarówno ze strony matki, jak i ojca, wszystkie okupacyjne wakacje boh. spędzał u nich. Getto w Jaśle nie było ogrodzone – podczas przejścia przez jego teren boh. i brat zostali zatrzymani przez Niemca, który skierował ich na plac, gdzie ładowano Żydów na furmanki i wywożono do Bełżca. Uniknięcie wywózki. [+]
[00:18:37] Rodzina mieszkała w Prokocimiu, ojciec nie pracował, podczas łapanek ukrywał się. Boh. zobaczył jadące ciężarówki niemieckie i wybiegł z domu, by zobaczyć, dokąd Niemcy jadą. Przed jednym z domów stali znajomi panowie Zięba i Pietras i boh. zatrzymał się koło nich – znajomi zostali zabrani przez Niemców. [+]
[00:21:36] Boh. uczył się w gimnazjum na tajnych kompletach. Wyżywienie podczas okupacji.
[00:22:40] Podczas I wojny światowej rodzinę Ładosiów ewakuowano na Śląsk Cieszyński. W 1919 r. ojciec uciekł do wojska i służył w artylerii konnej, gimnazjum w Łańcucie ukończył w 1921 r. Po pierwszym roku studiów medycznych we Lwowie zrezygnował i pracował jako urzędnik kolejowy w Krakowie. W 1945 dostał pracę w Nowym Sączu i tu rodzina się przeprowadziła.
[00:27:22] Matka ukończyła gimnazjum w Jaśle. Pomagała jej ciotka, zakonnica Nazaretanka. Matka ukończyła studia i uczyła w jasielskim gimnazjum, po przeprowadzce do Krakowa uczyła w szkole powszechnej. Po wojnie nie pracowała.
[00:29:04] Życie na przedmieściach Krakowa, w Prokocimiu mieszkało niewielu Żydów. Kłótnia uliczna z czasów przed utworzeniem getta w Krakowie. Ukrainiec Zacharczuk miał żonę Żydówkę, która zniknęła na początku okupacji.
[00:32:30] Kraków podczas okupacji. W Prokocimiu był sklep Józefa Łukasika – zmiana tablicy z nazwą sklepu. Starania sklepikarza o wpisanie na volkslistę.
[00:34:48] Boh. chodził do szkoły w Prokocimiu – korepetycje z rachunków. Kary cielesne w szkole – bicie linijką w dłoń. Nauczyciel Kielar pobił jednego z uczniów, który zapowiedział, że zemści się na jego synu. Po I Komunii matka zaprowadziła synów do zakładu fotograficznego. W 1944 r. boh. był bierzmowany w Woli Duchackiej, sakramentu udzielał arcybiskup Sapieha.
[00:39:44] Zabudowa Prokocimia przed wojną, ruch uliczny – dwaj mieszkańcy osiedla mieli samochody, jeden należał do znajomego rodziców doktora Wilka. Spotkania towarzyskie – rozmowy o polityce. Wiele lat po wojnie boh. odwiedził doktorostwo Wilków w Prokocimiu.
[00:44:50] W wakacje 1939 w Jaśle odbył się zjazd rodziny Ładosiów. Jedna z ciotek z Warszawy zginęła podczas okupacji w obozie koncentracyjnym, jej mąż i córka wyjechali do Anglii.
[00:47:02] Boh. spędzał w Jaśle okupacyjne wakacje – zniszczenia miasta w 1944 r. Nastroje latem 1939. Ewakuacja we wrześniu 1939 r., wiara w interwencję Francji i Anglii. Trudne powroty ze strefy sowieckiej.
[00:51:22] Likwidacja getta w Jaśle – wywożenie Żydów. Boh. chodził z bratem pod bożnicę, by słuchać żydowskich modlitw. Na początku okupacji z getta można było wychodzić do pracy – ojciec podczas okupacji imał się różnych zajęć, m.in. handlował butami z Żydem, panem Sternem – spotkania przy bramie getta.
[00:55:14] Ojciec przywoził z Jasła mięso z nielegalnego uboju. Brat wyszedł po ojca na stację i spotkał policjanta Srokę, którego syn Adam chodził z nim do klasy – pomoc pana Sroki. podczas obławy. Powody podpisania przez niego volkslisty. Po wojnie Adam Sroka został księdzem.
[00:58:26] Podczas okupacji do mieszkania dokwaterowano trzech niemieckich robotników z Frankfurtu nad Odrą, Erich Boehme jeździł z ojcem do Jasła po produkty żywnościowe. Wilhelm Eckstein stracił dwóch synów na froncie wschodnim.
[01:01:28] Szefem Gestapo w Jaśle, potem w Nowym Sączu był Heinrich Hamann. Adwokat Adama Kozaczka został aresztowany w listopadzie 1943 – postawione zarzuty, linia obrony Kozaczki, który trafił do Oświęcimia. Tam pracował w stolarni, przeżył „marsz śmierci”. Przesłuchanie adwokata Długopolskiego przez Hamanna.
[01:07:43] Mundury niemieckiej policji. Boh. szedł ulicą z sędzią Janusiem, właścicielem kamienicy, w której rodzina mieszkała w Prokocimiu, spotkanie szefa policji kryminalnej Herziga.
[01:09:30] Boh. wracał ze szkoły, widział furmankę, którą jechał granatowy policjant, gestapowiec i więzień, którego chwilę później rozstrzelano koło kościoła – boh. dowiedział się, że mężczyznę rozstrzelano za handel. Zachowanie granatowych policjantów.
[01:11:40] W Płaszowie był obóz, którego szefem był Amon Goeth. Żydzi z obozu chodzili do pracy w Bieżanowie – noszony przez nich transparent. Boh. widział, jak niemiecki oficer bił człowieka, który szedł na końcu. Boh. był w Płaszowie bezpośrednio po wyzwoleniu obozu w poszukiwaniu ołowianych płytek. W jednym z baraków leżały ludzkie włosy. [+]
[01:14:55] Rodzina wyjechała z Lwowa pod koniec października 1939, boh. nie zetknął się z wrogą postawą Ukraińców. Zajęcia ojca podczas okupacji – handel butami.
[01:17:17] Wuj pracował we wsi Łężyny – likwidacja getta w Żmigrodzie – widok ciężarówek z pijanymi członkami Służby Budowlanej na drodze z Jasła do Żmigrodu. W pobliskim Hałbowie rozstrzeliwano Żydów. [+]
[01:19:10] Armia Czerwona wkroczyła do Prokocimia 19 stycznia 1945 – boh. widział sowieckich żołnierzy z okien domu doktorostwa Wilków. Czerwonoarmiści poszukiwali zegarków. Po wyzwoleniu doktor Wilk był w kinie, w kronice pokazywano film z Jałty – reakcja widowni, gdy Churchill wyjął zegarek z kieszonki.
[01:22:07] W lutym 1945 boh. poszedł do pierwszej klasy gimnazjum św. Jacka w Krakowie, po przeniesieniu ojca do Nowego Sącza kontynuował naukę w I Gimnazjum. Jego wychowawcą był prof. Sitek.
[01:23:54] Boh. i jego brat zapisali się na wydział lekarski. Po pierwszym roku boh. zrezygnował, bo wada wzroku uniemożliwiała mu rozróżnianie komórek.
[01:25:07] Nauczyciele w I Gimnazjum: polskiego uczył prof. Sitek, łaciny prof. Serafin, historii i geografii prof. Grodkowski, były więzień Oświęcimia, angielskiego prof. Konopkowa. Grono pedagogiczne w liceum.
[01:27:31] Ojciec jako urzędnik kolejowy dostał mieszkanie służbowe przy stacji. W latach 40. świętowano urodziny Stalina. Boh. rozpoczynał studia w czasach stalinowskich – studium wojskowe – podczas zajęć z kpt. Magierowskim, odbywanych w ulewnym deszczu, student Koprynia zadenuncjował kolegę Kosowskiego.
[01:30:28] [Powtórzenie fragmentu]. Podczas zajęć studium wojskowego z kpt. Magierowskim, odbywanych w ulewnym deszczu, student Koprynia zadenuncjował kolegę Kosowskiego, którego wyrzucono ze studiów. Boh. chciał uzyskać zwolnienie ze studium wojskowego – informacja od Franciszka Ociepki.
[01:32:13] Na pierwszym roku studiów wykładał prof. Adam Vetulani, który spędził wojnę w Szwajcarii i znał kuzyna boh., Aleksandra Ładosia, ambasadora RP w Szwajcarii. Aleksander Ładoś należał do grupy, która dostarczała paszporty polskim Żydom.
[01:33:40] Wśród wykładowców UJ byli prof. Patkaniowski, Lande, Osuchowski. Opinia dr. Boruckiej-Arctowej na temat boh. i jego dwóch kolegów. Egzaminy u prof. Osuchowskiego.
[01:38:23] Boh. skończył studia w 1956 r. – aplikacja w Sądzie Wojewódzkim w Krakowie, asesura w Nowym Targu. Boh. pracował jako sędzia w Limanowej oraz jako radca prawny i adwokat w Nowym Sączu.
[01:39:58] W okresie powojennym w Nowym Sączu mieszkało niewielu Żydów, boh. pamięta jedynie Lustiga.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.