Jan Sałek (ur. 1924, Małomierzyce k. Iłży) pochodzi z rodziny rolniczej. W 1940 wstąpił do organizacji „Chłostra” (kryptonim Batalionów Chłopskich), a w 1942 został komendantem placówki „Macierzanka”. 6 sierpnia 1944 roku brał udział w zwycięskiej bitwie z Niemcami pod Tychowem. W grudniu 1944 roku został aresztowany przez Niemców, przeszedł ciężkie śledztwo w kilku więzieniach. 27 stycznia 1945 został oswobodzony w Częstochowie i wrócił pieszo do Małomierzyc. Po wojnie był dwukrotnie (w grudniu 1945 oraz w 1951 roku) aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa. Pracował jako nauczyciel, w latach 1964-1981 był dyrektorem Zespołu Szkół Przemysłu Spożywczego w Kielcach. Prezes Zarządu Okręgu Ogólnopolskiego Związku Batalionów Chłopskich. Obecnie w stopniu podpułkownika. Mieszka w Kielcach.
[00:00:06] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1924 r. w Małomierzycach koło Iłży.
[00:00:22] Boh. był przed wojną uczniem gimnazjum w Iłży. Ojciec należał do Stronnictwa Ludowego i przyjaźnił się z działaczem Józefem Barszczem. Wspomnienie utrudzonych polskich żołnierzy we wrześniu 1939 r., ucieczka mieszkańców wsi przed Niemcami. Nadzieje na szybki koniec wojny, podczas bombardowanie Iłży zniszczono dom stolarza Wrześniewskiego. Informacje o rozstrzelaniu przez Niemców polskich jeńców w Dąbrowie.
[00:04:47] W lipcu 1940 r. boh. złożył w obecności Józefa Barszcza ps. „Niemen” przysięgę w organizacji „Chłostra”. Boh. znalazł w lesie mapy topograficzne, które oddał przełożonym – korzystanie z map przez zgrupowanie „Ośka”. W 1942 r. został mianowany komendantem placówki Macierzanka. W lipcu 1944 r. był w obstawie podczas ataku partyzantów na stacjonujący w Chwałowicach sztab niemieckiej dywizji – przebieg akcji, rozbrojenie Niemców.
[00:08:08] Przed wyjazdem do lasów starachowickich oddział chciał zabrać owies dla koni – natknięcie się na Niemców w majątku Starosiedlice. W 1944 r. boh. był w obstawie odprawy Komendy Obwodu BCh, w której brali udział m.in. Tomasz Sulima ps. „Wróbel” i Jan Gruszka ps. „Bartos” – przyjazd dowódcy zgrupowania Jana Sońty ps. „Ośka”, który miał na sobie niemiecki mundur. [+]
[00:11:00] W grudniu 1944 r. boh. został aresztowany przez Niemców, we wsi byli ukryci Rosjanie, którzy leżeli m.in. na dachu kurnika. Aresztantów zaprowadzono do szkoły, potem wywieziono do więzienia w Starachowicach, gdzie byli już radzieccy partyzanci z oddziału „Saszki” – bicie więźniów, przewiezienie do Częstochowy. 17 stycznia 1945 r. boh. został wyzwolony i pieszo wrócił do domu. Spotkania z czerwonoarmistami, którzy pytali, czy daleko do Berlina. [+]
[00:14:23] Po wojnie boh. był dwukrotnie aresztowany przez UB – stosunek władzy do byłych bechowców. Po aresztowaniu 8 grudnia 1945 r. boh. do marca 1946 siedział w więzieniu w Kielcach – wypuszczenie po konfrontacji. Drugi raz aresztowano go w 1951 r., gdy był na kursie dla nauczycieli fizyki w Toruniu.
[00:17:52] Boh. pomimo złej opinii przedstawicieli władz oświatowych został dyrektorem szkoły.
[00:19:23] Działalność w Związku Batalionów Chłopskich – trudności z postawieniem pomnika w Warszawie.
[00:20:38] Wychowanie młodzieży przed wojną – wspomnienie leśnej mogiły powstańca.
[00:21:41] Przedwojenna propaganda w zderzeniu z rzeczywistością wojny. Sytuacja na wsi podczas okupacji – czerpanie z zasobów żywności przez wszystkie formacje konspiracyjne. Likwidacja bandytyzmu i bimbrowni. Rola boh. jako komendanta placówki, działania oddziałów specjalnych.
[00:25:55] W schronie wykopanym w lesie ukrywali się dwaj Żydzi, których dokarmiały wiejskie kobiety. Po wojnie obydwaj się ochrzcili, chrzestną jednego z nich była matka boh.: Helena Sałek. Rodzice prowadzili gospodarstwo rolne, ojciec Józef Sałek miał pasiekę. Podczas okupacji ktoś doniósł, że zabił nielegalnie świnię i ojciec do końca wojny ukrywał się. Konopelski, policjant granatowy z Iłży, ostrzegał ojca, gdy żandarmi po niego wyjeżdżali. Donosiciel został ukarany chłostą. Matka była uzdolnioną matematycznie analfabetką. [+]
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..