Adam Massalski (ur. 1942, Kielce) historyk, profesor nauk humanistycznych. W 1965 ukończył studia na Wydziale Filozoficzno-Historycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, doktoryzował się w roku 1972, habilitował w 1985. W 2001 r. otrzymał tytuł profesora. Od 1965 do 1972 pracował w Wojewódzkim Archiwum Państwowym w Kielcach. W 1973 został zatrudniony w Wyższej Szkole Nauczycielskiej w Kielcach, przemianowanej potem na Wyższą Szkołę Pedagogiczną. Od 1978 kierował Zakładem Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej, w latach 1988–1996 Instytutem Historii WSP. Od 1990 do 1993 sprawował obowiązki prorektora, a w latach 1999-2005 rektora WSP, przemianowanej w okresie jego urzędowania na Akademię Świętokrzyską. Od roku 1957 Adam Massalski należy do Związku Harcerstwa Polskiego, w latach 1973-1977 zasiadał w Radzie Naczelnej Związku, a w latach 2007-2013 pełnił funkcję przewodniczącego ZHP. W latach 1994-1998 sprawował mandat radnego Rady Miasta Kielce, jednocześnie reprezentował tę radę w Sejmiku Samorządowym województwa kieleckiego. W wyborach parlamentarnych w 2005 został wybrany na senatora VI kadencji z listy Prawa i Sprawiedliwości w okręgu kieleckim. W wyborach parlamentarnych w 2007 po raz drugi uzyskał mandat senatorski. Mieszka w Kielcach.
more...
less
[00:00:06] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1942 r. w Kielcach. Tradycje niepodległościowe w rodzinie.
[00:00:44] Boh. ukończył liceum im. Żeromskiego w Kielcach i studia na Uniwersytecie Jagiellońskim – kariera naukowa do profesury. Wspomnienie stryja Edmunda Massalskiego, który w 1905 r. był jednym z przywódców strajku szkolnego w kieleckim gimnazjum. W 1906 przedostał się do Galicji, skończył studia przyrodnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim. Po powrocie do Kielc uczył w szkole Marii Krzyżanowskiej. Po wybuchu I wojny wyjechał do Krakowa i wstąpił do Legionów, jako oficer dyżurny przyjmował do nich Stefana Żeromskiego. Stryj był adiutantem płk. Tokarza, działał w Departamencie Wojskowym Naczelnego Komitetu Narodowego, departamentem kierował płk. Sikorski. W 1915 r. stryj został delegowany do Kielc – działalność w rodzinnym mieście, nauczanie w kieleckich szkołach. Propagowanie krajoznawstwa i fotografii przyrody.
[00:07:08] W okresie międzywojennym Edmund Massalski działał w Polskim Towarzystwie Krajoznawczym, Lidze Ochrony Przyrody, w latach 30. był przewodniczącym kieleckiej Rady Miasta – konsekwencje po wojnie. W 1918 r. został redaktorem „Gazety Kieleckiej”, publikował artykuły dotyczące regionu. Działał w harcerstwie. Podczas okupacji brał udział w tajnym nauczaniu, pracował dla Rady Głównej Opiekuńczej jako instruktor ds. zielarstwa. Po wojnie stryj był dyrektorem Muzeum Świętokrzyskiego, działał w PTTK. W latach 60. zaprotestował przeciwko budowie przekaźnika telewizyjnego na Świętym Krzyżu i pozbawiono go stanowiska.
[00:14:08] Starszy brat ojca Zygmunt uczył się w rosyjskim Seminarium Nauczycielskim w Jędrzejowie, które było szkołą bezpłatną. Potem pracował jako nauczyciel. Po wybuchu I wojny św. razem z młodszymi braćmi Leonem i Feliksem Tadeuszem wstąpił do batalionu rekruckiego Legionów w Kielcach. W grudniu 1914 stryj Zygmunt zginął w Karpatach Wschodnich w walkach prowadzonych przez II Brygadę z Rosjanami.
[00:17:09] Trzeci brat ojca Leon Massalski uczył się w gimnazjum w Krakowie, w 1914 r. zdał maturę i wrócił do Kielc. Znajomym stryja Edmunda był Felicjan Sławoj Składkowski – wspólne mieszkanie podczas studiów w Krakowie. Stryj Leon walczył w szeregach II Brygady Legionów. W 1917 r. podczas kryzysu przysięgowego stryj i ojciec nie złożyli przysięgi – wezwanie do gen. Hallera – zwolnienie z wojska. Obydwaj bracia podjęli studia na Politechnice Lwowskiej – udział w Obronie Lwowa. Stryj Leon zgłosił się na ochotnika podczas wojny polsko-bolszewickiej i szkolił rekrutów w jednostce w Radomiu. W 1923 r. utonął podczas wakacji.
[00:25:41] Ojciec, Feliks Tadeusz, jako uczeń Miejskiej Szkoły Handlowej w Kielcach stał na czele tajnej organizacji niepodległościowej „Zarzewie”, potem zastąpił go Włodzimierz Gierowski. W 1914 r. ojciec z dwoma braćmi wstąpił do Legionów i walczył w szeregach II Brygady – walki zimą w Karpatach Wschodnich. Podczas odpoczynku w Kołomyi zwierzchnicy zorientowali się, że ojciec i stryj Leon znają niemiecki – skierowanie na kurs łączności. Służba jako telefoniści w sztabie II Brygady.
[00:30:51] Od maja 1915 do końca służby bracia Massalscy służyli w sztabie II Brygady jako telefoniści – walki na Wołyniu. Współczesny stan legionowych cmentarzy. W 1917 r. II Brygada stacjonowała w Zegrzu – ojciec ukończył szkołę oficerską – powody, dla których nie został mianowany na stopień oficerski. Samokształcenie w wojsku – wyjazd na studia do Lwowa jesienią 1917. W 1918 r. bracia Massalscy brali udział w Obronie Lwowa – ojciec jako szeregowiec. Po walkach, gdy okazało się, że ma stopień oficerski, pozostał w wojsku.
[00:37:34] W kwietniu 1919 ojciec został dowódcą plutonu podsłuchowego Wojska Polskiego – skład osobowy i wyposażenie plutonu. Budowa stacji podsłuchowych – przechwytywanie meldunków przesyłanych drogą radiową przez Ukraińców i bolszewików. Ojciec brał udział w Bitwie Warszawskiej, był pod Radzyminem – rozkazy podpisane przez szefa wywiadu mjr Kierzkowskiego. [+]
[00:41:45] Po wojnie ojciec ukończył Politechnikę. Sytuacja w latach 20. – podjęcie pracy w amerykańskiej firmie budującej sieć wodociągów i kanalizacji. Praca w Lublinie, Brześciu nad Bugiem, Radomiu i na Śląsku. Wyjazd do Persji na budowę linii kolejowej – wysyłanie pieniędzy do rodziny. Ojciec zaprojektował dom w Kielcach i i sfinansował jego budowę. Po powrocie do Polski pracował w Dyrekcji Wodociągów i Kanalizacji w Katowicach. Ojciec, major łączności WP, uczestniczył w ćwiczeniach rezerwistów. List od inż. Zaczyńskiego, burmistrza Zakopanego z propozycją pracy i mieszkania – wyjazd do Zakopanego. Tu ojciec poznał Helenę Lucas i ożenił się w 1938 r.
[00:48:58] Gdy wybuchła II wojna św. ojciec został zmobilizowany i miał być zastępcą dowódcy pułku łączności formowanego w Lublinie. Gdy dojechał do miasta, pułku już tam nie było, znalazł się w Kowlu. Rozmowy w sztabie Grupy Operacyjnej „Polesie”, informacja, że do Polski wkroczyli sowieci. Ojciec zdecydował się na wyjazd do Warszawy – przeprawa przez Bug. Matka i dziadek Lucas mieszkali w Milanówku, ponieważ dom w Warszawie został zbombardowany. W początkach 1940 r. rodzice przeprowadzili się do Kielc.
[00:52:46] Ojciec działał w Armii Krajowej. Po aresztowaniu Grota-Roweckiego został aresztowany w „kotle” urządzonym w zdekonspirowanym lokalu. Gdy prowadzono zatrzymanych, ojciec namawiał do ucieczki inż. Stanisławskiego, który się nie zdecydował – udana ucieczka ojca i nieoczekiwana pomoc mieszkanki kamienicy. [+]
[00:58:27] Ojciec wyjechał do Lublina, po dwóch miesiącach wrócił do Kielc – poszukiwania go przez gestapo. Ojciec uprzedzony przez sąsiada inż. Kaweckiego schował się w studzience kanalizacyjnej w ogrodzie – rewizja w domu, jego lokatorzy.
[01:00:50] Po wkroczeniu Armii Czerwonej do Kielc do domu przyszli dwaj żołnierze i dwaj cywile szukający Łukasza Kumora, jednego z Delegatów Rządu na Kraj, który był zameldowany pod nazwiskiem Grudzień – groźby w stosunku do ojca. [+]
[01:03:45] Ojciec podjął pracę w Urzędzie Wojewódzkim w dziale odbudowy. Okoliczności zwolnienia z pracy w 1950 r. Profesor Zaczyński zaproponował mu profesurę na Politechnice Śląskiej, ale ojciec podjął pracę w Centralnym Biurze Projektów Budownictwa Komunalnego – kształcenie młodych inżynierów. W biurze były „kołchoźniki” – boh. słyszał Wolną Europę. Odznaczenia ojca, jego udział w pięciu wojnach.
[01:09:55] Ciotka Stanisława Massalska chodziła do gimnazjum żeńskiego w Radomiu, w Kielcach zdała egzamin na nauczycielkę domową, w 1913 r. podjęła pracę w Bibliotece Publicznej i jako jej kierowniczka pracowała do roku 1968. Podczas I wojny działała w Lidze Kobiet Polskich razem z panią Kasprzycką, siostrą generała. Organizacją kierowała Iza Moszczeńska – zadania Ligi. Ciotka była współorganizatorką tzw. Tarczy Legionów, podczas świąt państwowych dekorowała witrynę placówki – organizacja bibliotek ruchomych. Podczas okupacji biblioteka została zamknięta i opieczętowana. Kierownik szkoły powszechnej Sylwester Kowalczewski zorganizował chłopców, którzy wchodzili do budynku przez okienko w piwnicy i wynosili książki, które trafiły do zaufanych kielczan. Działalność biblioteki po wojnie. Wpływ ciotki na wychowanie boh., jej powiedzenia.
[01:20:47] Babcia Gołda miała trzech braci i wszyscy byli proboszczami, boh. ma imię po proboszczu Chodowa, księdzu Adamie Gołdzie.
[01:21:50] Matka urodziła się w Rakowie, gdzie jej ojciec Józef Lucas pracował w hucie. Dziadek wybudował dom na Krakowskim Przedmieściu w Warszawie, w sierpniu 1939 sprzedał swoje udziały w fabryce i nosił przy sobie sztabki złota. Po wojnie na wieść o nacjonalizacji przemysłu dostał udaru – podział majątku w latach 50.
[01:25:32] Rodzice pobrali się w Zakopanem, gdzie rodzina Lucasów mieszkała ze względu na syna Juliusza, chorego na gruźlicę. Babcia, z domu Kopczyńska, pochodziła z Warszawy. Jej brat Bronisław, artysta malarz, był świadkiem śmierci prezydenta Narutowicza. Wuj mieszkał z rodziną w domu na Saskiej Kępie. Jego syn był lotnikiem RAF, po wojnie został w Anglii, drugi syn Bronisław Onufry należał do grupy Sztuka i Naród, zginął zakatowany przez gestapo.
[01:30:40] Wpływ rodziny na boh. – działalność społeczna. W 1956 r. boh., uczeń liceum im. Żeromskiego, wstąpił do harcerstwa. Jednym z jego podopiecznych był syn Mariana Sołtysiaka „Barabasza”. Na pierwszym roku studiów w Krakowie boh. został podharcmistrzem, w 1968 r. razem z uczniami liceum im. Żeromskiego założył Błękitny Szczep Dzieci Gór. W latach 70. zakazano mu pracy w harcerstwie, ale podjął ją w roku 1981. Rozłam w harcerstwie na przełomie lat 80. i 90. Boh. pozostał w ZHP, w latach 2007-2013 był przewodniczącym Związku – poprawa sytuacji finansowej organizacji.
[01:40:32] Błękitny Szczep Dzieci Gór był szczepem turystycznym, organizowanie Harcerskich Rajdów Świętokrzyskich.
[01:44:00] Po zakończeniu studiów na Uniwersytecie Jagiellońskim boh. wrócił do Kielc i podjął pracę w Archiwum Państwowym, ale zapisał się na seminarium doktorskie u prof. Hulewicza – w 1972 r. obronił doktorat na temat tajnego nauczania podczas okupacji. Podjęcie pracy w Zakładzie Historii Wyższej Szkoły Nauczycielskiej.
[01:50:21] Praca habilitacyjna na temat początków szkolnictwa średniego w Kielcach – trudności z wyjazdem do archiwum w Leningradzie, gdzie znajdowały się akta rosyjskich ministerstw – odpowiednie sformułowanie podania. Pomoc prof. Diakowa, autora książki o ks. Ściegiennym. W lutym 1980 boh. wyjechał na stypendium do Moskwy i Leningradu. Opinia prof. Hulewicza o zebranym materiale – pogrzeb profesora we wrześniu 1980 jako manifestacja ruchu ludowego.
[01:58:20] Podczas stanu wojennego boh. napisał książkę i habilitował się na Uniwersytecie Jagiellońskim w 1984 r. Po transformacji ustrojowej został prorektorem Wyższej Szkoły Pedagogicznej – dalsza droga zawodowa. W roku 1999 został rektorem uczelni – powstanie Akademii Świętokrzyskiej. Publikacje naukowe, działalność inwestycyjna na uczelni. Koniunktura boomu demograficznego. W 2001 boh. został profesorem.
[02:06:52] Podsumowanie działalności naukowej – książki i artykuły. Boh. wyjeżdżał na kwerendy do archiwów w Rosji szukając materiałów do kolejnych publikacji. Był promotorem kilkunastu prac doktorskich. Sukcesy w pracy zawodowej. Prace naukowe poświęcone Kielecczyźnie.
[02:12:10] Działalność polityczna boh. – walka o przekształcenie Akademii Świętokrzyskiej w uniwersytet – zbliżenie do polityki. W 2005 r. po rozmowach z Przemysławem Gosiewskim boh. wystartował w wyborach do Senatu z listy PiS i został senatorem. Wchodził w skład dwóch komisji – przekształcenie w roku 2008 Akademii Świętokrzyskiej w uniwersytet. Sukcesy podczas pracy w Senacie. Praca w zespole Pomocy Polakom na Wschodzie.
[02:20:43] W 2010 r. boh. jako senator i przewodniczący ZHP miał uczestniczyć w uroczystościach w Katyniu. Na dwa dni przed wylotem dowiedział się, że został skreślony z listy – rozmowy z kolegami, którzy polecieli do Katynia. Ostatnia rozmowa z Przemysławem Gosiewskim. Wiadomość o skreśleniu boh. z listy nie dotarła do mediów i ogłoszono, że zginął w katastrofie – dementi na antenie kieleckiego radia. [+]
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.