Joachim Kozioł (ur. 1943, Zabrze) pochodzi z rodziny o śląskich tradycjach, mieszkającej do 1945 r. na terenie rejencji opolskiej. Jego ojciec, górnik kopalni Sośnica, został w 1945 r. deportowany do Związku Radzieckiego, pracował w jednej z kopalń Zagłębia Donieckiego i tam w niedługim czasie zmarł. Joachim Kozioł w 1968 r. ukończył Politechnikę Śląską, od 2003 jest profesorem tej uczelni. Jest także współzałożycielem i przewodniczącym Stowarzyszenia Pamięci Tragedii Śląskiej 1945.
[00:00:01] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1943 r. w Zabrzu, przewodniczącego Stowarzyszenia Pamięci Tragedii Śląskiej 1945.
[00:00:48] Podziały na Śląsku – rejencja opolska i tereny przyznane Polsce po plebiscycie. Rozważania na temat Śląska i Ślązaków, ich stosunku do pracy.
[00:04:00] Rodzina mieszkała na terenie rejencji opolskiej. Ojciec w latach 30. był tokarzem w fabryce, w latach 40. górnikiem w kopalni Sośnica. Do rodziny należała kamienica. W 1939 r. wielu kuzynów zostało powołanych do niemieckiego wojska. Jeden z nich skończył polskie gimnazjum w Bytomiu, na froncie wschodnim zdezerterował – represje wobec rodziny. Ojciec ukrywał brata, ojca dezertera.
[00:06:45] Podczas wojny nie zabierano do wojska górników. 24 stycznia 1945 r. Armia Czerwona wkroczyła do Zabrza – zgłoszenie się ojca do robót. Matka została z trzema synami, z których najstarszy miał 14 lat, a boh. półtora roku. Oczekiwanie na powrót ojca. Matka nie wierzyła w opowieści świadków, że zmarł na czerwonkę. Życie rodziny bez ojca, najstarszy brat często powoływał się na jego autorytet. [+]
[00:12:10] W kamienicy, która należała do ojca, mieszkało ośmiu lokatorów. Z każdej rodziny ktoś był zabrany przez Rosjan, nikt nie wrócił do domu. Domniemanie skali represji. Po wojnie wiele kobiet w powiecie bytomskim chorowało wenerycznie. Wsparcie ze strony kościoła w latach powojennych. Rozważania na temat wojny – winy Niemców i kary wymierzonej przez Rosjan.
[00:16:13] Boh. działa w Stowarzyszeniu Pamięci Tragedii Śląskiej 1945 – rozważania na temat pamięci oraz podziałów między ludźmi. Wspomnienie wojny w byłej Jugosławii. Celem Stowarzyszenie jest dążenie do integracji.
[00:21:45] Postawa matki po wojnie. W latach 50. brat odbywał służbę wojskową w kopalni – namowy, by wstąpił do milicji. Bratu wypominano kuzyna, żołnierza Armii Andersa. Brat dowiedział się o służbie w kopalni w Wigilię 1952 r., w tym czasie boh. chorował na błonicę – metody leczenia. Wspólna tablica pamiątkowa ku czci internowanych w 1945 oraz żołnierzy-górników.
[00:26:45] Jeden z wujów mieszkał w Bielszowicach, za granicą (na terenie Polski), ale posyłał dzieci do szkoły w Zabrzu. Drugi wuj mieszkał w Zabrzu, ale syna wysłał do szkoły w polskim Bytomiu. Dziadek w każdą niedzielę czytał dzieciom polskie hagiografie. Matka uczyła się polskiego katechizmu – język, jakim rozmawiano w domu.
[00:28:48] Jeden z nauczycieli brata, pan Polański, namawiał ojca na zmianę nazwiska na Koziol, by brzmiało bardziej z niemiecka. Rozważania na temat odwagi i pojmowania spraw narodowościowych na Śląsku. Wyjazdy Ślązaków i ich kariery za granicą.
[00:32:47] Zachowanie Rosjan po zajęciu przez nich Śląska. Przyzwolenie na represje w stosunku do miejscowej ludności, „Niemców”, na terenie rejencji opolskiej. Krótka walka o Zabrze. Członek Hitlerjugend zabił czerwonoarmistę – reakcja Rosjan. Ofiary pośród ludności cywilnej w Miechowicach. Szkołę dla panien z dobrych domów w Zabrzu zamieniono na szpital – zwłoki zmarłych składano w basenie, a potem zalano betonem i podobno leżą tam do dziś. Zachowanie kobiet po wkroczeniu Rosjan. [+]
[00:41:15] Ojciec zgłosił się na miejsce zbiórki, po kilku dniach przeprowadzono zebranych do obozu w Łabędach. Tu prowadziły szerokie tory, którymi wywożono mienie do Związku Radzieckiego – zniszczenia podczas rozbierania fabryk. Obrona zakładów pracy – starania dyrektora Chroboka z Knurowa. Internowanie i wywiezienie do obozu artysty Pawła Stellera – jego dokumentacja rysunkowa powstała w łagrze. Zachowanie szefa NKWD w Zabrzu. [+]
[00:47:35] Wywiezienie ojca – warunki w wagonie. Ekspozycja w Centrum Deportacji w Radzionkowie – rekonstrukcja wagonu. Zmarłych wyrzucano z pociągu. Z obozu w Lisiczańsku, w którym przebywał ojciec, uciekło kilku więźniów – pomoc miejscowej ludności podczas drogi z Doniecka do Katowic.
[00:52:45] Boh. odwiedził obozy przejściowe w Łabędach, skąd wywożono ludzi do ZSRR. Niektórzy z internowanych pracowali przy demontażu fabryk na Śląsku. Rodzina dowiedziała się o śmierci ojca od świadków. Powroty do Polski – ludzi przewożono do Frankfurtu nad Odrą i stąd mieli możliwość wyjazdu do kraju.
[00:55:41] Sytuacja materialna rodziny, charakter matki. Boh. dobrze się uczył i wychowawczyni chciała, by zdobył średnie wykształcenie – pierwsza matura w rodzinie. Przywilej ukończenia studiów. Relacje w domu oraz między sąsiadami. Śląska kuchnia oraz zwyczaje świąteczne.
[01:03:38] Budowa Pomnika Tragedii Górnośląskiej, działalność Stowarzyszenia Pamięci Tragedii Śląskiej 1945.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.