Kozioł Joachim

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/0282

16 listopada 2018, Zabrze

1:05

Joachim Kozioł (ur. 1943, Zabrze) pochodzi z rodziny o śląskich tradycjach, mieszkającej do 1945 r. na terenie rejencji opolskiej. Jego ojciec, górnik kopalni Sośnica, został w 1945 r. deportowany do Związku Radzieckiego, pracował w jednej z kopalń Zagłębia Donieckiego i tam w niedługim czasie zmarł. Joachim Kozioł w 1968 r. ukończył Politechnikę Śląską, od 2003 jest profesorem tej uczelni. Jest także współzałożycielem i przewodniczącym Stowarzyszenia Pamięci Tragedii Śląskiej 1945.

[00:00:01] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1943 r. w Zabrzu, przewodniczącego Stowarzyszenia Pamięci Tragedii Śląskiej 1945.
[00:00:48] Podziały na Śląsku – rejencja opolska i tereny przyznane Polsce po plebiscycie. Rozważania na temat Śląska i Ślązaków, ich stosunku do pracy.
[00:04:00] Rodzina mieszkała na terenie rejencji opolskiej. Ojciec w latach 30. był tokarzem w fabryce, w latach 40. górnikiem w kopalni Sośnica. Do rodziny należała kamienica. W 1939 r. wielu kuzynów zostało powołanych do niemieckiego wojska. Jeden z nich skończył polskie gimnazjum w Bytomiu, na froncie wschodnim zdezerterował – represje wobec rodziny. Ojciec ukrywał brata, ojca dezertera.
[00:06:45] Podczas wojny nie zabierano do wojska górników. 24 stycznia 1945 r. Armia Czerwona wkroczyła do Zabrza – zgłoszenie się ojca do robót. Matka została z trzema synami, z których najstarszy miał 14 lat, a boh. półtora roku. Oczekiwanie na powrót ojca. Matka nie wierzyła w opowieści świadków, że zmarł na czerwonkę. Życie rodziny bez ojca, najstarszy brat często powoływał się na jego autorytet. [+]
[00:12:10] W kamienicy, która należała do ojca, mieszkało ośmiu lokatorów. Z każdej rodziny ktoś był zabrany przez Rosjan, nikt nie wrócił do domu. Domniemanie skali represji. Po wojnie wiele kobiet w powiecie bytomskim chorowało wenerycznie. Wsparcie ze strony kościoła w latach powojennych. Rozważania na temat wojny – winy Niemców i kary wymierzonej przez Rosjan.
[00:16:13] Boh. działa w Stowarzyszeniu Pamięci Tragedii Śląskiej 1945 – rozważania na temat pamięci oraz podziałów między ludźmi. Wspomnienie wojny w byłej Jugosławii. Celem Stowarzyszenie jest dążenie do integracji.
[00:21:45] Postawa matki po wojnie. W latach 50. brat odbywał służbę wojskową w kopalni – namowy, by wstąpił do milicji. Bratu wypominano kuzyna, żołnierza Armii Andersa. Brat dowiedział się o służbie w kopalni w Wigilię 1952 r., w tym czasie boh. chorował na błonicę – metody leczenia. Wspólna tablica pamiątkowa ku czci internowanych w 1945 oraz żołnierzy-górników.
[00:26:45] Jeden z wujów mieszkał w Bielszowicach, za granicą (na terenie Polski), ale posyłał dzieci do szkoły w Zabrzu. Drugi wuj mieszkał w Zabrzu, ale syna wysłał do szkoły w polskim Bytomiu. Dziadek w każdą niedzielę czytał dzieciom polskie hagiografie. Matka uczyła się polskiego katechizmu – język, jakim rozmawiano w domu.
[00:28:48] Jeden z nauczycieli brata, pan Polański, namawiał ojca na zmianę nazwiska na Koziol, by brzmiało bardziej z niemiecka. Rozważania na temat odwagi i pojmowania spraw narodowościowych na Śląsku. Wyjazdy Ślązaków i ich kariery za granicą.
[00:32:47] Zachowanie Rosjan po zajęciu przez nich Śląska. Przyzwolenie na represje w stosunku do miejscowej ludności, „Niemców”, na terenie rejencji opolskiej. Krótka walka o Zabrze. Członek Hitlerjugend zabił czerwonoarmistę – reakcja Rosjan. Ofiary pośród ludności cywilnej w Miechowicach. Szkołę dla panien z dobrych domów w Zabrzu zamieniono na szpital – zwłoki zmarłych składano w basenie, a potem zalano betonem i podobno leżą tam do dziś. Zachowanie kobiet po wkroczeniu Rosjan. [+]
[00:41:15] Ojciec zgłosił się na miejsce zbiórki, po kilku dniach przeprowadzono zebranych do obozu w Łabędach. Tu prowadziły szerokie tory, którymi wywożono mienie do Związku Radzieckiego – zniszczenia podczas rozbierania fabryk. Obrona zakładów pracy – starania dyrektora Chroboka z Knurowa. Internowanie i wywiezienie do obozu artysty Pawła Stellera – jego dokumentacja rysunkowa powstała w łagrze. Zachowanie szefa NKWD w Zabrzu. [+]
[00:47:35] Wywiezienie ojca – warunki w wagonie. Ekspozycja w Centrum Deportacji w Radzionkowie – rekonstrukcja wagonu. Zmarłych wyrzucano z pociągu. Z obozu w Lisiczańsku, w którym przebywał ojciec, uciekło kilku więźniów – pomoc miejscowej ludności podczas drogi z Doniecka do Katowic.
[00:52:45] Boh. odwiedził obozy przejściowe w Łabędach, skąd wywożono ludzi do ZSRR. Niektórzy z internowanych pracowali przy demontażu fabryk na Śląsku. Rodzina dowiedziała się o śmierci ojca od świadków. Powroty do Polski – ludzi przewożono do Frankfurtu nad Odrą i stąd mieli możliwość wyjazdu do kraju.
[00:55:41] Sytuacja materialna rodziny, charakter matki. Boh. dobrze się uczył i wychowawczyni chciała, by zdobył średnie wykształcenie – pierwsza matura w rodzinie. Przywilej ukończenia studiów. Relacje w domu oraz między sąsiadami. Śląska kuchnia oraz zwyczaje świąteczne.
[01:03:38] Budowa Pomnika Tragedii Górnośląskiej, działalność Stowarzyszenia Pamięci Tragedii Śląskiej 1945.
mehr...
weniger

Sokulski Mateusz

Czerniak Grzegorz

Instytut Pileckiego

Film