Julian Bornikowski (ur. 1937, Laskownica Wielka k. Wągrowca) – jego ojciec był kołodziejem w majątku Ottona von Rost w Zalesiu koło Szubina. Rodzice pomagali Żydom budującym drogę z Szaradowa do Zalesia, matka pomogła angielskiemu jeńcowi, uciekinierowi z obozu w Szubinie. Po wyzwoleniu rodzina przeprowadziła się do Piły.
[00:00:01] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1937 r. w Laskownicy Wielkiej.
[00:00:16] Przedstawienie rodziców: Jana i Władysławy. Ojciec był z zawodu kołodziejem. Boh. miał czwórkę rodzeństwa.
[00:02:00] W 1941 r. ojciec zaczął pracować w majątku Zalesie u Niemca Rossa [Otton von Rost]. W majątku był warsztat kołodziejski i kuźnia. Kościół był w sąsiednim Szaradowie. Przy budowie drogi między wsiami pracowali Żydzi, którzy mieszkali w stodole w Szaradowie – czasem dobiegały stamtąd krzyki. Matka gotowała ziemniaki i wysyłała boh., by je zanosił pracującym Żydom. Boh. nosił także listy, które ktoś przywoził do domu. Prace przy budowie drogi – transport piasku, zabawy chłopaków.
[00:09:33] Z Szubina przyjechał gestapowiec, który pobił matkę za to, że nie poszła w pole, by zbierać ziemniaki. Ojciec smarował jej potem rany na plecach. Stodoła, w której mieszkali Żydzi została spalona. Zarządcą majątku był Roguszka, jego syn Florek uczył się kołodziejstwa u ojca boh.
[00:11:44] Po wojnie boh. dowiedział się o kontaktach z Żydami, o listach do nich. Ojciec po wojnie należał do podziemnej Armii Krajowej. Po przejściu frontu przyjechali do Zalesia polscy żołnierze.
[00:13:35] Matka nie przekazała jednego listu, w domu była rewizja, ale gestapowcy go nie znaleźli. Boh. pomagał siostrze podczas wykopków.
[00:14:30] Podczas okupacji w Szubinie był obóz dla jeńców wojennych, alianckich lotników. Uciekł z niego Anglik, który przyszedł do domu w Zalesiu. Matka go nakarmiła i dała buty. Po wojnie Anglik przyjechał do Zalesia, ale rodzina już tam nie mieszkała – historię opisała „Gazeta Pomorska”. [+]
[00:17:22] Ojciec został aresztowany i przebywał w obozie w Inowrocławiu. W Zalesiu nad gorzelnią mieszkała Żydówka z ośmiorgiem dzieci, jej mąż Niemiec był na froncie. Matka dawała rodzinie jedzenie. Właściciel majątku dbał o swoich pracowników, chronił ich przed gestapo, pozwalał pracownikom na trzymanie krów. Skutki pobicia matki. Florek Roguszka, uczeń ojca, także pomagał Żydom.
[00:22:28] Właściciel majątku kazał ojcu przygotować dwa wozy i uciekał z wraz z rodziną – uciekinierzy niemieccy na szosie między Szubinem a Kcynią. Podczas wjazdu radzieckich czołgów przyniesiono do domu rannego człowieka. Niemiecki właściciel dbał o swoich pracowników – wyjazd rodziny na badania do Szubina. Ofensywa Armii Czerwonej – po ucieczce Niemców, a przed wjazdem Rosjan do wsi przyjechali polscy żołnierze, których matka nakarmiła. [+]
[00:26:40] Gdy ojca aresztowano i zabrano do obozu, matka prosiła po pomoc właściciela majątku – powrót ojca. Podczas wojny na ścianach malowano postać i napis PST, miało to związek z gospodarzem Twardowskim, który kpił z Niemców, a po wojnie walczył z komuną. Boh. szedł z plecakiem i został zatrzymany przez milicję, która podejrzewała, że jest Twardowskim.
[00:31:00] Ojciec pochodził z wielodzietnej rodziny, której członkowie pracowali w majątku. Rodzice matki mieli gospodarstwo w Chawłodnie, ale nie byli zamożni. Ojciec był patriotą, jego bracia służyli w wojsku, Czesław zginął podczas kampanii wrześniowej.
[00:34:00] Boh. chodził krótko do pierwszej klasy w Gołańczy, miał tabliczkę i rysik. Edukację w szkole podstawowej podjął w Pile. Niemiecka rodzina uciekła z majątku. gdy już było słychać odgłosy z frontu. Boh. odwiedzał ojca w warsztacie kołodziejskim. Starsza siostra Urszula wiedziała coś na temat listu, który przyszedł do Żydów. Rosjanie przez kilka dni stacjonowali w pałacu w Zalesiu, żołnierze grali na fortepianie i korzystali z miejscowej gorzelni. Niemiecki właściciel dbał o ludzi pracujących w majątku – wizyty gestapowców.
[00:39:42] Boh. chodził z ojcem do Szubina i widział baraki obozu jenieckiego. W Zalesiu był piec chlebowy, z którego mogli korzystać mieszkańcy wsi. Nad gorzelnią mieszkała Żydówka, której mąż był Niemcem i walczył na froncie.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.