Dionizy Lechowicz ps. „Torpeda” (ur. 1927, Kielce), żołnierz Armii Krajowej, więzień obozów koncentracyjnych w Auschwitz, Mauthausen i Gusen. Jako nastolatek wstąpił do AK w Kielcach, przydzielono go do Kedywu. Brał udział w zamachu na kieleckiego konfidenta gestapo Czesława [Henryka] Daszkiewicza, jednak akcja nie udała się ze względu na przestarzałą amunicję i Dionizy Lechowicz został aresztowany przez Gestapo. Po ciężkich przesłuchaniach trafił do obozu koncentracyjnego w Auschwitz. Został tam oznaczony symbolem IL z czerwoną kropką, który oznaczał więźnia niebezpiecznego i planującego ucieczkę. Dzięki pomocy pisarza obozowego, który zmienił w dokumentach jego datę urodzenia, udało mu się przetrwać tam 22 miesiące. Następnie został przewieziony do KL Mauthausen-Gusen w Austrii, gdzie doczekał wyzwolenia 5 maja 1945 r. Przez Kłodzko wrócił do domu w Kielcach. Matka nie poznała go, tak był wyniszczony po ponad dwóch latach w obozach koncentracyjnych. W Polsce Ludowej spotkał się z represjami ze względu na swoją przeszłość w Armii Krajowej. Pracował w Rejonowej Centrali Aprowizacji, potem w Kieleckich Zakładach Przemysłu Terenowego. Mieszka w Kielcach.
more...
less
[00:00:06] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1927 r. w Kielcach.
[00:00:18] Po nieudanych zamachu na konfidenta gestapo Czesława Daszkiewicza boh. trafił do obozu. Boh. chodził do klasy z bratem konfidenta.
[00:00:47] W 1939 r. boh. zdał do gimnazjum, ale nie mógł podjąć nauki, bo wybuchła wojna. Rodzinie odebrano dom i boh. podjął pracę w fabryce „Hasag”. W 1943 złożył przysięgę w AK, działał w Kedywie – wyznaczenie do zamachu na konfidenta Daszkiewicza, który pracował na rzecz gestapo i współpracował z innym konfidentem Franzem Wittkiem. Zamach na Daszkiewicza nie udał się, boh. został rozpoznany, aresztowany i trafił do Oświęcimia.
[00:04:26] Boh. miał 16 lat, gdy trafił do obozu – zmiana daty urodzenia na 1917, ponieważ młodociani byli w obozie likwidowani. Przysięgę w AK odebrał od boh. pracownik Hasagu pan Sekunda.
[00:05:50] Boh. pracował w fabryce „Hasag” do chwili aresztowania przez gestapo. Przez miesiąc był poddawany brutalnemu śledztwu – przypalanie cygarem, bicie. Przesłuchanie w tzw. sali tańca – zachowanie gestapowca. Transport więźniów z Kielc trafił do Brzezinki. [+]
[00:09:38] Przejazd do obozu nocą: odwszenie, mycie, strzyżenie i tatuowanie więźniów. Boh. został oznaczony symbolem „IL” oraz czerwoną kropką, dowiedział się, że trafi do karnej kompanii. Choroba i pobyt w szpitalu. [+]
[00:11:54] W obozie boh. pomagał pan Brzozowski i ksiądz Dzięcioł z Kielc – modlitwy z kolegą Antonim Kominkiem, który tuż przed wyzwoleniem popełnił samobójstwo.
[00:13:02] Z Oświęcimia boh. przewieziono do Mauthausen – pobyt na kwarantannie. W Gusen doczekał do wyzwolenia.
[00:14:50] Zabijanie więźniów, którzy próbowali uciekać z obozu. Po wyzwoleniu obozu boh. wrócił do domu – spotkanie z matką, która go nie poznała.
[00:16:26] Sny o pobycie w obozie. Ukraiński strażnik zastrzelił znajomego boh., pana Stanisława, za rzekomą próbę ucieczki. Strażnik został nagrodzony urlopem. [+]
[00:17:35] Boh. po wojnie podjął naukę w szkole wieczorowej. W zamachu [na Daszkiewicza] brało udział trzech akowców, każdy miał broń: jeden z kolegów krótki kawaleryjski karabinek, boh. pistolet Browning, a „Kajtek” Visa. Zamach się nie udał, bo amunicja była przestarzała. Boh. został rozpoznany i aresztowano go w pracy – przewiezienie do więzienia.
[00:19:56] Boh. jeździł w 1981 r. do Hamburga i był przesłuchiwany w sprawie zbrodniarza wojennego Essiga. Razem z nim był mężczyzna z Michniowa, którego Niemcy zmusili do wrzucenia ciał rodziców do płonącego domu. Sprawa boh. została połączona ze sprawą pacyfikacji Michniowa. Koledzy Essiga, gestapowcy, przychodzili na rozprawy.
[00:23:05] Boh. uczestniczył w zamachu na Daszkiewicza, w którym brał także udział Firlej ps. „Kajtek” oraz Żurowski – przebieg zdarzenia, ucieczka po nieudanym zamachu. Żurowski i Firlej byli o kilka lat starsi od boh., który miał 16 lat. Obydwaj uciekli z Kielc do partyzantki. „Kajtek” przeżył wojnę, boh. spotkał go w latach 80.
[00:28:45] Boh. po wojnie pracował w Rejonowej Centrali Aprowizacji, potem w Kieleckich Zakładach Przemysłu Terenowego – szykany ze strony władz. W latach 60. chciał wyjechać z Polski – przesłuchanie przez UB, namawianie do składania donosów. Spotkanie ubeka na cmentarzu podczas Wszystkich Świętych.
[00:32:11] Boh. urodził się w 1927 r., naukę w szkole powszechnej rozpoczął od trzeciej klasy. Po wojnie ukończył liceum im. Śniadeckiego.
[00:33:00] W obozie w Oświęcimiu boh. zawsze trzymał się z tyłu, ostrzeżenie przed karną kompanią. Więźniowie pracowali przy regulacji Soły. Pisarz obozowy zmienił boh. datę urodzenia na 1917 r. i uratował mu życie. Młodych ludzi zabierano do cięższej pracy, wywożono ich do innych obozów.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.