Barbara Dworzak z d. Sztark (ur. 1927, Kalisz), córka Edwarda Sztarka, oficera Wojska Polskiego, członka Polskiej Organizacji Wojskowej, uczestnika wojny polsko-bolszewickiej oraz kampanii wrześniowej, właściciela kaliskich fabryk „Ultramaryna” i „Orkan”, zamordowanego w Katyniu. Barbara Dworzak w czasie okupacji pracowała jako sekretarka w Zakładach Koncentratów Spożywczych w Winiarach. Po wojnie ukończyła Wyższą Szkołę Handlową we Wrocławiu i wykładała w Lotniczych Zakładach Naukowych. Działaczka Stowarzyszenia Dolnośląska Rodzina Katyńska. Mieszka we Wrocławiu.
[00:00:01] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1927 r. w Kaliszu.
[00:00:12] Przedstawienie rodziców: Stanisławy i Edwarda. Rodzice poznali się podczas studiów w Warszawie, pobrali w 1925 r. Rodzina mieszkała w Kaliszu, gdzie ojciec był dyrektorem i współwłaścicielem fabryki „Ultramaryna” oraz fabryki odlewów żeliwnych. Boh. miała młodszego brata, przed wojną chodziła do szkoły powszechnej, ukończyła ją podczas okupacji na tajnych kompletach.
[00:03:38] Tradycje patriotyczne w rodzinie, ojciec i krewni należeli do POW. Ojciec został zmobilizowany w sierpniu 1939, a matka z dziećmi pojechała do Warszawy. Pierwsze bombardowania stolicy, w jednym z nich zginęła grupa dzieci z ochronki. Spotkanie z żołnierzem z okolic Kalisza. Krótkie spotkanie z ojcem w Warszawie, który niedługo potem dostał się do sowieckiej niewoli.
[00:09:03] Po wojnie boh. chodziła z młodszym bratem do klasy, w tym samym roku zdawali maturę. Brat ukończył architekturę i mieszkał w Krakowie, zginął w wypadku samochodowym, gdy jego córka miała 3 lata.
[00:11:23] Przedwojenne dzieciństwo – rytm życia codziennego, wyjazdy na wakacje w góry. Poczęstunki na kinderbalach, „nagrody” za wyrywane zęby. Niedzielne wyjścia żołnierzy do kościołów i bożnicy. Nastroje przed wojną, wiara w hasła propagandowe. Pożegnanie z ojcem.
[00:16:52] Pierwszą wiadomością była kartka wyrzucona z pociągu przez żołnierza, który wymienia ojca wśród sowieckich jeńców. Kartkę przyniósł do domu kolejarz. Brat ojca, Emil Sztark, został razem z synem Andrzejem aresztowany przez Niemców we Wrocławiu. Obydwaj spędzili wojnę w obozie koncentracyjnym. [+]
[00:20:36] Pobyt w Warszawie podczas oblężenia miasta – jedzenie koniny. Po powrocie do Kalisza rodzina zamieszkała w pożydowskim mieszkaniu – wszechobecne pluskwy. Przymus pracy od 14 roku życia, uliczne łapanki – łapanka podczas mszy w kościele. Boh. początkowo pracowała u rodziny folksdojczy, potem w Zakładach Koncentratów Spożywczych w Winiarach. Właścicielem fabryki był Alfred Nowacki, działacz konspiracji – aresztowanie i rozstrzelanie Nowackiego w masowej egzekucji w lesie koło Skarszewa.
[00:29:15] Boh. pracowała w biurze Zakładów Koncentratów Spożywczych – trudności w pracy z powodu nieznajomości niemieckiego, pomoc słownika. Boh. wdrożyła się do pracy i potem była tłumaczką – osoba personalnego, Ślązaka Grochowiny, który udawał, że nie zna polskiego. Boh. tłumaczyła prośby robotników o wolny dzień – efekty jej pracy. [+]
[00:36:32] Nocne rewizje policji w mieszkaniu, sprawdzanie dokumentów na ulicy. Namawianie boh. i matki, z domu Schneider, do podpisania volkslisty.
[00:42:15] Specyfika pracy w fabryce – do Kalisza jeździły autobusy z zakładu. Kościoły w Kaliszu zostały zamknięte, tylko kościół św. Józefa był otwarty dla Niemców. W jednym z zamkniętych kościołów był magazyn win, znajdował się tam obraz Tycjana, ukryty przez robotników. Po wojnie obraz ukradziono.
[00:45:05] Życie podczas okupacji – żywność na kartki. Opowieści wuja, który pływał przed wojną „Batorym” i twierdził, że można było zamówić dowolną liczbę jajek. W Winiarach była stołówka dla pracowników – rozdzielanie Niemców i Polaków. Rozmowy z szefem o Żydach, jego „żarty”. Zachowanie Niemek pracujących w zakładzie. Incydent z Niemką Makowski i polskim robotnikiem Makowskim.
[00:51:51] Ojciec pojechał na wojnę motocyklem razem z przyjacielem Janem Michalskim. Gdy brano ojca do niewoli, Michalski, który był w cywilnym ubraniu, także dał się zatrzymać i podzielił los ojca. Po otrzymaniu kartki pisanej przez żołnierza matka skontaktowała się z jego żoną. Ojciec nie wiedział, gdzie jest jego żona, więc jedyny list był adresowany do dziadka. Matka pisała do ojca, boh. i brat podpisywali się. Lista ofiar Katynia opublikowana w niemieckiej prasie – ktoś przyniósł gazetę do pracy – reakcja boh. Rodzina nie uwierzyła doniesieniom niemieckich gazet i po wojnie poszukiwano ojca przez Czerwony Krzyż. [+]
[00:58:43] Boh. po wojnie nie mogła mówić, że ojciec zginął w Katyniu. Wedle wersji obowiązującej w PRL za zbrodnię byli odpowiedzialni Niemcy. Gdy powstała Rodzina Katyńska, boh. spotkała kolegę ze studiów, którego ojciec również zginął w Katyniu.
[01:00:17] Boh. po maturze w 1948 r. wyjechała do Poznania, zdała egzamin na medycynę, ale nie została przyjęta. Rozpoczęła naukę w Wyższej Szkole Handlowej we Wrocławiu – wykładowcy z Wilna i Lwowa. Boh. dawała korepetycje i pracowała jako kelnerka, by się utrzymać. Na drugim roku studiów prowadziła ćwiczenia dla studentów pierwszego roku. Boh. pracowała na uczelni oraz w Lotniczych Zakładach Naukowych jako wykładowczyni ekonomiki przedsiębiorstw – trudności z wykładami z dziedziny, której boh. nie znała – pomoc LOT-u. Współczesne spotkania z dawnymi uczniami.
[01:09:18] Matka boh. rozmawiała z wnukami o wojennej przeszłości – dociekliwość wnuczka.
[01:11:20] Wspomnienie śmierci ojca. Boh. była dwukrotnie w Katyniu – wyjazd z harcerzami. Reakcje dzieci Katyńczyków.
[01:16:34] Boh. zgłosiła się do Rodziny Katyńskiej i przez kilka kadencji była w zarządzie stowarzyszenia. Kwesty na pomnik, m.in. podczas zjazdu lekarzy. Relacje między członkami Rodziny Katyńskiej, przyjaźń z Krzysztofem Sosną.
[01:23:45] Boh. prezentuje fotografie ojca w ułańskim mundurze. Na drugiem zdjęciu jest ojciec, jego bracia: Emil i Daniel, Artur Maruszewski (późniejszy wojewoda poznański i wileński) oraz Juliusz Ulrych (minister komunikacji w latach 1935–1939).
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.