Barbara Dworzak z d. Sztark (ur. 1927, Kalisz), córka Edwarda Sztarka, oficera Wojska Polskiego, członka Polskiej Organizacji Wojskowej, uczestnika wojny polsko-bolszewickiej oraz kampanii wrześniowej, właściciela kaliskich fabryk „Ultramaryna” i „Orkan”, zamordowanego w Katyniu. Barbara Dworzak w czasie okupacji pracowała jako sekretarka w Zakładach Koncentratów Spożywczych w Winiarach. Po wojnie ukończyła Wyższą Szkołę Handlową we Wrocławiu i wykładała w Lotniczych Zakładach Naukowych. Działaczka Stowarzyszenia Dolnośląska Rodzina Katyńska. Mieszka we Wrocławiu.
[00:00:01] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1927 r. w Kaliszu.
[00:00:12] Przedstawienie rodziców: Stanisławy i Edwarda. Rodzice poznali się podczas studiów w Warszawie, pobrali w 1925 r. Rodzina mieszkała w Kaliszu, gdzie ojciec był dyrektorem i współwłaścicielem fabryki „Ultramaryna” oraz fabryki odlewów żeliwnych. Boh. miała młodszego brata, przed wojną chodziła do szkoły powszechnej, ukończyła ją podczas okupacji na tajnych kompletach.
[00:03:38] Tradycje patriotyczne w rodzinie, ojciec i krewni należeli do POW. Ojciec został zmobilizowany w sierpniu 1939, a matka z dziećmi pojechała do Warszawy. Pierwsze bombardowania stolicy, w jednym z nich zginęła grupa dzieci z ochronki. Spotkanie z żołnierzem z okolic Kalisza. Krótkie spotkanie z ojcem w Warszawie, który niedługo potem dostał się do sowieckiej niewoli.
[00:09:03] Po wojnie boh. chodziła z młodszym bratem do klasy, w tym samym roku zdawali maturę. Brat ukończył architekturę i mieszkał w Krakowie, zginął w wypadku samochodowym, gdy jego córka miała 3 lata.
[00:11:23] Przedwojenne dzieciństwo – rytm życia codziennego, wyjazdy na wakacje w góry. Poczęstunki na kinderbalach, „nagrody” za wyrywane zęby. Niedzielne wyjścia żołnierzy do kościołów i bożnicy. Nastroje przed wojną, wiara w hasła propagandowe. Pożegnanie z ojcem.
[00:16:52] Pierwszą wiadomością była kartka wyrzucona z pociągu przez żołnierza, który wymienia ojca wśród sowieckich jeńców. Kartkę przyniósł do domu kolejarz. Brat ojca, Emil Sztark, został razem z synem Andrzejem aresztowany przez Niemców we Wrocławiu. Obydwaj spędzili wojnę w obozie koncentracyjnym. [+]
[00:20:36] Pobyt w Warszawie podczas oblężenia miasta – jedzenie koniny. Po powrocie do Kalisza rodzina zamieszkała w pożydowskim mieszkaniu – wszechobecne pluskwy. Przymus pracy od 14 roku życia, uliczne łapanki – łapanka podczas mszy w kościele. Boh. początkowo pracowała u rodziny folksdojczy, potem w Zakładach Koncentratów Spożywczych w Winiarach. Właścicielem fabryki był Alfred Nowacki, działacz konspiracji – aresztowanie i rozstrzelanie Nowackiego w masowej egzekucji w lesie koło Skarszewa.
[00:29:15] Boh. pracowała w biurze Zakładów Koncentratów Spożywczych – trudności w pracy z powodu nieznajomości niemieckiego, pomoc słownika. Boh. wdrożyła się do pracy i potem była tłumaczką – osoba personalnego, Ślązaka Grochowiny, który udawał, że nie zna polskiego. Boh. tłumaczyła prośby robotników o wolny dzień – efekty jej pracy. [+]
[00:36:32] Nocne rewizje policji w mieszkaniu, sprawdzanie dokumentów na ulicy. Namawianie boh. i matki, z domu Schneider, do podpisania volkslisty.
[00:42:15] Specyfika pracy w fabryce – do Kalisza jeździły autobusy z zakładu. Kościoły w Kaliszu zostały zamknięte, tylko kościół św. Józefa był otwarty dla Niemców. W jednym z zamkniętych kościołów był magazyn win, znajdował się tam obraz Tycjana, ukryty przez robotników. Po wojnie obraz ukradziono.
[00:45:05] Życie podczas okupacji – żywność na kartki. Opowieści wuja, który pływał przed wojną „Batorym” i twierdził, że można było zamówić dowolną liczbę jajek. W Winiarach była stołówka dla pracowników – rozdzielanie Niemców i Polaków. Rozmowy z szefem o Żydach, jego „żarty”. Zachowanie Niemek pracujących w zakładzie. Incydent z Niemką Makowski i polskim robotnikiem Makowskim.
[00:51:51] Ojciec pojechał na wojnę motocyklem razem z przyjacielem Janem Michalskim. Gdy brano ojca do niewoli, Michalski, który był w cywilnym ubraniu, także dał się zatrzymać i podzielił los ojca. Po otrzymaniu kartki pisanej przez żołnierza matka skontaktowała się z jego żoną. Ojciec nie wiedział, gdzie jest jego żona, więc jedyny list był adresowany do dziadka. Matka pisała do ojca, boh. i brat podpisywali się. Lista ofiar Katynia opublikowana w niemieckiej prasie – ktoś przyniósł gazetę do pracy – reakcja boh. Rodzina nie uwierzyła doniesieniom niemieckich gazet i po wojnie poszukiwano ojca przez Czerwony Krzyż. [+]
[00:58:43] Boh. po wojnie nie mogła mówić, że ojciec zginął w Katyniu. Wedle wersji obowiązującej w PRL za zbrodnię byli odpowiedzialni Niemcy. Gdy powstała Rodzina Katyńska, boh. spotkała kolegę ze studiów, którego ojciec również zginął w Katyniu.
[01:00:17] Boh. po maturze w 1948 r. wyjechała do Poznania, zdała egzamin na medycynę, ale nie została przyjęta. Rozpoczęła naukę w Wyższej Szkole Handlowej we Wrocławiu – wykładowcy z Wilna i Lwowa. Boh. dawała korepetycje i pracowała jako kelnerka, by się utrzymać. Na drugim roku studiów prowadziła ćwiczenia dla studentów pierwszego roku. Boh. pracowała na uczelni oraz w Lotniczych Zakładach Naukowych jako wykładowczyni ekonomiki przedsiębiorstw – trudności z wykładami z dziedziny, której boh. nie znała – pomoc LOT-u. Współczesne spotkania z dawnymi uczniami.
[01:09:18] Matka boh. rozmawiała z wnukami o wojennej przeszłości – dociekliwość wnuczka.
[01:11:20] Wspomnienie śmierci ojca. Boh. była dwukrotnie w Katyniu – wyjazd z harcerzami. Reakcje dzieci Katyńczyków.
[01:16:34] Boh. zgłosiła się do Rodziny Katyńskiej i przez kilka kadencji była w zarządzie stowarzyszenia. Kwesty na pomnik, m.in. podczas zjazdu lekarzy. Relacje między członkami Rodziny Katyńskiej, przyjaźń z Krzysztofem Sosną.
[01:23:45] Boh. prezentuje fotografie ojca w ułańskim mundurze. Na drugiem zdjęciu jest ojciec, jego bracia: Emil i Daniel, Artur Maruszewski (późniejszy wojewoda poznański i wileński) oraz Juliusz Ulrych (minister komunikacji w latach 1935–1939).
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..