Teresa Nosarzewska z d. Sienkowska (ur. 1934, Miastków k. Łomży) – jej ojciec Stanisław Sienkowski pochodził z Petersburga, gdzie jego przodkowie przenieśli się po powstaniu styczniowym. Po powrocie w latach 20. do Polski poznał Stefanię Białobrzeską, z którą ożenił się i zamieszkał w Łomży. Był oficerem rezerwy, po wybuchu II wojny światowej działał w konspiracji. Został aresztowany przez Sowietów i rozstrzelany w 1941 roku. Teresa Nosarzewska z mamą i czwórką rodzeństwa (starszymi Krystyną, Danutą i Eugeniuszem oraz młodszą Barbarą) została w czerwcu 1941 zesłana na Syberię. Opowiada o trudnych warunkach życia w mieście Barnauł nad rzeką Ob, gdzie zostali umieszczeni. Wspomina absolwentkę Krakowskiej Szkoły Pedagogicznej Emilię Milewicz, która zorganizowała tam polską szkołę, z czasem zlikwidowaną przez tamtejsze władze. Krystyna Sienkowska (starsza siostra p. Teresy) wróciła do Polski z Armią Berlinga, reszta rodziny przyjechała na początku 1946 i osiedliła się w Jeleniej Górze. Teresa Nosarzewska wspomina, jak w 1992 roku dowiedziała się o losie swojego ojca i otrzymała list z jego zdjęciem, wykonanym tuż przed śmiercią w więzieniu.
więcej...
mniej
[00:00:01] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1934 r. Miastkowie k/Łomży.
[00:00:20] Matka boh. była łomżynianką, ojciec urodził się i do lat 20. mieszkał w Petersburgu. Historia otrzymania przez dziadka spadku – winiarni w Petersburgu. Ojciec ukończył studia i był geodetą. Po przyjeździe do Polski ojciec ożenił się ze Stefanią Białobrzeską, rodzina mieszkała w Łomży. W latach 30. ojciec odszedł z wojska do rezerwy, pracował na Wileńsz-czyźnie, został rozstrzelany przez sowietów w 1941 r.
[00:04:47] W 1941. matkę i pięcioro dzieci wywieziono na Syberię – moment deportacji, przy-jazd na stację kolejową i załadowanie rodziny do wagonu – warunki w podróży.
[00:07:24] Przyjazd do Barnaułu, zakwaterowanie w barakach do suszenia cegieł, życie na zesłaniu – zmiana miejsca zamieszkania, warunki postawione przez Związek Patriotów Pol-skich. [+]
[00:09:58] Członkowie rodziny przebywający na zesłaniu. Najstarsza siostra Krystyna wstąpiła do Armii Berlinga. Matka pracowała w cegielni, a Krystyna w fabryce tytoniowej. Powody pozostawienia zesłańców w Barnaule. Zajęcia matki, która znała język rosyjski – kontakty z miejscową ludnością.
[00:14:03] Wśród zesłańców były polskie nauczycielki. Emilia Milewicz zorganizowała przedszkole i szkołę i dla polskich dzieci – nauka języka francuskiego i rosyjskiego, uczniowskie przedstawienia. [Boh. pokazuje zdjęcie uczniów i nauczycieli].
[00:18:34] Emilia Milewicz po wojnie mieszkała w Warszawie i pracowała w Pałacu Kultury, na uroczystości odsłonięcia tablicy w kościele Wszystkich Świętych pojawił się jej syn Leszek Milewicz, który oddał boh. dokumenty szkoły w Barnaule – przekazanie ich do Muzeum Niepodległości.
[00:20:20] Warunki życia i wyżywienie na zesłaniu – wygląd chleba. Starszy brat Eugeniusz zbierał węgiel na torach kolejowych. Paczki z UNRR-y – amerykańska odzież i artykuły spożywcze, posiłki dla dzieci w szkole. Opinia boh. na temat Rosjan, siostra została napadnięta i odebrano jej chleb.
[00:29:10] Matka zaprzyjaźniła się z żoną radzieckiego oficera, uciekinierką z Leningradu, która była kierowniczką stołówek. Po wojnie odnaleziono znajomych w Leningradzie.
[00:32:18] Uroczystość w domu zaprzyjaźnionych Rosjan, Bołotnikowów – dziwne „suknie” Rosjanek. Kontakty po wojnie – wizyta Bołotnikowów w Warszawie i pobyt boh. w Leningradzie.
[00:36:43] Rodzina wróciła do Polski wiosną 1946 r. Zakończenie wojny – obchody Dnia Zwycięstwa. Dokumenty potrzebne, by wyjechać do Polski. Boh. uczyła się wiersza o zrujnowanej Warszawie na zakończenie szkoły. Niektórzy Polacy, którzy ruszyli z Armią Berlinga, wrócili po wojnie do rodzin w Barnaule – stąd wiedza o wydarzeniach w Polsce.
[00:41:52] Transport repatriacyjny przyjechał do Krosna Odrzańskiego, rodzina zamieszkała w okolicach Jeleniej Góry, gdzie mieszkała ciotka repatriowana z Wileńszczyzny. Choroba najmłodszej siostry w Barnaule – pobyt w szpitalu i opieka matki. Życie na Ziemiach Odzyskanych, starsze siostry pracowały, boh. ukończyła liceum i szkołę felczerską.
[00:46:30] Matka przyniosła do domu kawior – reakcja dzieci. [+]
[00:48:18] Ojciec pracował w Wilejce i w Głębokim. W 1940 r. został aresztowany przez Rosjan. Działalność konspiracyjna prowadzona przez ojca w Głębokim – mężczyźni przychodzący na spotkania do domu boh. Po aresztowaniu ojca matka odwiedzała go w więzieniu, ojciec został rozstrzelany w maju 1941 r. – rodzina dowiedziała się o tym w latach 90. – przesłanie fotografii wykonanej w więzieniu. [+]
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.