Czesław Dziemidek (ur. 1929, Sitra) opowiada losy swojej rodziny podczas II wojny światowej. Jego ojciec był legionistą, przedwojennym policjantem i uczestnikiem kampanii wrześniowej. Po wejściu na Kresy Rosjan rodzina w obawie przed wywózką do ZSRR przeszła przez zieloną granicę i schroniła się w Warszawie. Starsza, 17-letnia siostra Irena miała dołączyć do nich później, jednak została aresztowana przez NKWD i wywieziona na Syberię. Do kraju wróciła po 11 latach. Rodzice z dwójką młodszych dzieci przyjechali do Mścibowa w 1941 r., gdy Niemcy wyparli stamtąd Rosjan. Czesław Dziemidek jako 13-letni chłopiec został zmuszony do pracy. W 1944 r. ojciec został aresztowany i wywieziony w głąb ZSRR. Dopiero po 25 latach przez Polski Czerwony Krzyż rodzinie udało się ustalić, że zmarł w 1945 r. Matka z dwoma synami repatriowała się do Polski i zamieszkała w Warszawie.
[00:00:40] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1929 r. we wsi Sidra.
[00:01:14] Boh. miał dwie starsze siostry: Czesławę i Irenę. Rodzina mieszkała w Wołkowysku – ojciec był legionistą, potem służył w policji, w 1939 r. był na emeryturze. Przedstawienie rodziców: Józefy i Józefa Dziemidków. Podczas I wojny światowej wuj Adam Kuleszewicz służył w Legionach, po wkroczeniu sowietów został zesłany na Syberię, gdzie zmarł.
[00:04:10] Sylwetka ojca – jego stosunek do edukacji dzieci. Boh. podczas sowieckiej okupacji chodził do piątej klasy rosyjskiej szkoły – trudności nauki bez znajomości języka rosyjskiego. Boh. nie posiada fotografii ojca ani związanych z nim dokumentów, ponieważ zabrali je Rosjanie podczas rewizji.
[00:06:30] Ojciec pochodził ze wsi Marcinowicze, rodzice poznali się przed I wojną w rosyjskiej szkole. Podczas wojny ojciec namówił kilku kolegów i razem wstąpili do Legionów. Po wojnie należał do Związku Legionistów – rodzinny udział w świętach państwowych. Przed wybuchem wojny ojciec zgłosił się do wojska. Latem 1939 boh. był na koloniach w Druskiennikach. Gdy wrócił do domu, ojciec był w koszarach – spotkanie z ojcem prowadzącym swój pluton.
[00:10:57] Po wybuchu wojny 3 Pułk Strzelców Konnych opuścił koszary i udał się na wschód. Po 17 września do miasta wkroczyli sowieci – wygląd czerwonoarmistów. Ojciec został internowany na Litwie, do domu wrócił w grudniu 1939.
[00:14:42] W Wołkowysku nie było walk z sowietami. Ojciec znalazł się na Litwie i tam został internowany – jego powrót do domu. Na prośbę matki, która obawiała się aresztowania męża, ojciec wyjechał do rodzinnej wsi, stamtąd przez zieloną granicę dotarł do Warszawy i zamieszkał na Grochowie. Sowieci zrobili rewizję w domu i zabrali wszystkie zdjęcia – komentarz enkawudzistów.
[00:18:41] Boh. z kolegami zaczepiał czerwonoarmistów. Aresztowania wśród policjantów, wojskowych i nauczycieli. Mama obawiając się szykan po ucieczce ojca opuściła z dziećmi dom. W kwietniu 1940 r. rodzina przeszła przez zieloną granicę i dotarła do Warszawy, gdzie mieszkał ojciec. Trzy próby nielegalnego przejścia przez granicę – pierwszy przewodnik okazał się oszustem, drugi nie zjawił się w Czyżewie, dopiero trzecia próba powiodła się – przewodnik przeprowadził rodzinę przez granicę w okolicach Małkini. Podróż pociągiem z Małkini do Warszawy.
[00:28:40] Po przyjeździe do Warszawy mama pytała o ojca na XVII komisariacie policji przy ul. Grochowskiej – komendant posterunku zabrał rodzinę do swojego domu na czas poszukiwań ojca. Wyprawa tramwajem na Gocławek – konduktor złapał boh. jadącego bez biletu i odstawił go na XVII komisariat. Odnalezienie ojca, który wynajmował mieszkanie przy ul. Grochowskiej – przeprowadzka na ul. Kobielską.
[00:32:42] Przed trzecią próbą przejścia przez granicę 17-letnia siostra Irena została u ciotki po sowieckiej stronie – brak możliwości sprowadzenia jej do Generalnego Gubernatorstwa. Siostra wróciła do mieszkania w Wołkowysku, stąd została deportowana na Syberię – rada enkawudzisty, by zabrała jak najwięcej rzeczy. Matka nawiązała korespondencję z córką i namawiała ją do powrotu do Polski. Siostra wróciła w 1951 r. zostawiając na Syberii męża, któremu powiedziała, że jedzie w okolice Wołkowyska odwiedzić rodzinę. Siostra zmarła w 1982 r., boh. nie wie, w jaki sposób uregulowała swój pobyt w Polsce.
[00:38:25] Rodzice podczas okupacji zajmowali się handlem – kłopoty żywnościowe w Warszawie. Matka woziła na wieś ubrania, za które kupowała jedzenie, ojciec woził do rodzinnych Marcinowicz części do maszyn rolniczych – przywożenie słoniny w specjalnie uszytym pasie. Ojciec chciał wstąpić do granatowej policji – jego reakcja po wejściu na posterunek.
[00:42:42] Boh. podjął w Warszawie naukę w szkole przy ul. Siennickiej – skończył piątą i rozpoczął szóstą klasę. Po napaści Niemiec na Związek Radziecki rodzina wyjechała na wschód – do miasteczka Mścibów koło Wołkowyska, gdzie rodzice wynajęli dom.
[00:45:12] Ojciec jeździł po towary do Warszawy. Boh. nocami pracował w prywatnej olejarni. Zimą jeździł na nartach i łyżwach. Komisarz gminy wysłał go do obozu pracy – boh. nocował w domu, ale w dzień musiał się stawić do pracy przy sprzątaniu mleczarni – czyszczenie sufitów z sadzy. Kara za ucieczkę z pracy – papierowe ubranie robocze. Boh. pracował przy budowie drogi – tłuczenie kamieni. [+]
[00:53:39] Wracając z pracy boh. spotkał wujka, który przyjechał z Krakowa. Niemcy zatrudniali mieszkańców Mścibowa do pilnowania torów kolejowych, które minowali partyzanci – dyżury ojca. Kary za niedopilnowanie odcinków.
[00:57:28] Mścibów przed wojną. Podczas okupacji boh. w dzień pracował przymusowo, w nocy dorabiał w olejarni – zapłata w towarze. Wujek sprzedawał olej w Wołkowysku. Patrole podczas godziny policyjnej.
[01:00:56] W sąsiednim domu mieszkali Żydzi – boh. dokarmiał żydowskiego kolegę, który jadł niekoszerne mięso. Po utworzeniu gett Niemcy wywieźli sąsiadów. [+]
[01:03:33] Kontakt z siostrą przebywającą na zesłaniu. Komisarz, który uderzył boh. był Niemcem, ale mówił po polsku.
[01:05:34] Latem 1944 r. Mścibów zajęli Rosjanie i matka kazała się ojcu ukrywać – jego odpowiedź. W grudniu ojciec został aresztowany przez NKWD i wywieziony do Wołkowyska, potem Grodna – tam poszukiwała go matka. Po dwudziestu pięciu latach rodzina dowiedziała się, że ojciec zmarł wiosną 1945 r. [+]
[01:12:29] Losy innych członków rodziny Dziemidków – nazwiska na niemieckich listach rozstrzelanych.
[01:13:30] Aresztowanie ojca – dom został otoczony, wejście enkawudzistów. Boh. nie pożegnał się z ojcem, ponieważ enkawudziści powiedzieli, że zatrzymują go na krótko. [+]
[01:15:30] Matka z dziećmi repatriowała się do Warszawy. Podróż pociągiem z zabranymi kurczakami – rewizja przeprowadzona przez Rosjan. Rodzina wróciła do swojego mieszkania przy ul. Kobielskiej.
[01:19:15] Boh. ożenił się z koleżanką ze szkoły – dzięki pomocy kuzyna dostał mieszkanie przy ul. Grochowskiej, potem kupił dom.
[01:21:11] Rodzina nie miała problemów z repatriacją do Polski. Podczas pobytu w Warszawie w latach 1940-41 boh. pomagał bratu ciotecznemu, Edkowi Hermanowskiemu, przerzucać żywność do getta. Zachowanie policjantów, którzy pilnowali muru. [+]
[01:27:58] Po przyjeździe do Warszawy w 1940 r. rodzice wysłali boh. na półkolonie na Wolę – z okna budynku było widać getto. Boh., bity przez kolegów, uciekł do domu na Grochów.
[01:30:35] Z okna mieszkania boh. widział łapankę na ulicy Grochowskiej. Ojciec uniknął łapanki w Wawrze. Boh. nie był świadkiem ulicznej egzekucji.
[01:32:45] Boh. dowiedział się o wybuchu powstania w Warszawie i chciał ruszyć z Mścibowa do stolicy – reakcja matki. [+]
[01:34:12] Boh., zmęczony rozmową, nie pamięta zakończenia wojny i zachowania sowietów po wkroczeniu do Mścibowa.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..