Władysław Etc (ur. 1949, Czerwińsk k. Lęborka) – uczestnik wydarzeń grudniowych 1970 roku na Wybrzeżu, pobity podczas demonstracji w Słupsku. W sierpniu 1980 roku organizował strajk w Polmozbycie w Koszalinie, gdzie następnie pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność”. Od listopada 1982 roku do lutego 1983 roku więziony w Wojskowym Obozie Internowania w Chełmnie. Do 1989 roku działał w strukturach podziemnej „Solidarności”, m.in. organizował pomoc dla rodzin internowanych. Był inwigilowany i szykanowany przez władze komunistyczne. W 1986 roku założył Towarzystwo Trzeźwości Transportowców w Koszalinie, które było przykrywką do podziemnej działalności Solidarności.
[00:00:09] Autoprezentacja boh. urodzonego w Czerwińsku koło Lęborka. Prezentacja rodziców: Stefanii i Konstantego.
[00:00:30] Rodzina ojca pochodziła z Królewca. Boh. miał pięć lat, gdy przeprowadzono się do Gołdapi – podróż towarowym wagonem. Po kilku latach rodzina wróciła do Koszalina – edukacja, miejsce zamieszkania.
[wywiad – świadek odpowiada na pytania]
[00:03:15] Data urodzenia boh. Podczas II wojny ojciec został wcielony do Armii Czerwonej i służył w ochronie kolei. Dziadek ze strony matki został zastrzelony po wejściu sowietów, babkę deportowano, matka boh. i jej brat uciekli z Kresów.
[00:04:37] Dziadek ze strony ojca służył w carskiej armii, po I wojnie św. przyjął polskie obywatelstwo i prowadził kuźnię. Ojciec matki był osadnikiem wojskowym.
[00:06:10] Pod koniec lat 40. w Czerwińsku mieszkali Niemcy, którzy czekali na wyjazd do Niemiec, stosunki polsko-niemieckie. Stosunki z Ukraińcami przesiedlonymi na Pomorze – układ narodowościowy w zakładzie pracy: Żydzi, Ukraińcy i Polacy. Obchodzenie ukraińskiej Małanki.
[00:11:16] Boh. nie chciał się uczyć rosyjskiego i nie chodził na lekcje¬ – nauka na egzamin komisyjny. Ojciec znał rosyjski, niemiecki i jidysz – boh. nie chciał się od niego uczyć. Nie chciał też zapisywać opowieści babki, która wróciła z zesłania w 1956 r. Warunki na zesłaniu i powody wywiezienia babki. W 1967 r. boh. chciał być zawodowym żołnierzem – zarzut zatajenia informacji o starszym bracie matki, który mieszkał w USA.
[00:17:52] Boh. chodził do szkoły samochodowej – odgórne założenie drużyny harcerskiej – wymóg uczestnictwa w mundurku w manifestacji pierwszomajowej i konsekwencje przyjścia bez mundurka. Strzelanie do baloników podczas manifestacji. [+]
[00:20:25] W 1968 r. boh. pracował w PKS – wiadomości o wydarzeniach w Warszawie, komunistyczna propaganda, zagłuszanie audycji radiowych z Zachodu.
[00:23:51] W 1968 r. boh. został powołany do wojska i brał udział w interwencji w Czechosłowacji – wyjście do cywila w grudniu 1970 r. Sytuacja w Koszalinie – boh. jechał na święta do Ustki, w Słupsku autobus zatrzymał się nie wjeżdżając na dworzec i wysiadający pasażerowie zostali zaatakowani i pobici przez milicję. Przejazd czołgów przez Koszalin.
[00:28:22] „Fala” w jednostce – interwencja starszego kolegi z Koszalina. Traktowanie kleryków w wojsku. Szykanowanie i dręczenie młodych żołnierzy. [+]
[00:31:44] Wiadomości o wydarzeniach w Radomiu i Ursusie w 1976 r. W 1979 r. boh., pracując w Polmozbycie, pomagał otworzyć bagażnik samochodu, w którym leżały ulotki KOR-u.
[00:34:36] W sierpniu 1980 boh. pracował w koszalińskim Polmozbycie – zakładanie kół Solidarności na stacjach obsługi. Nieoficjalne wiadomości o wydarzeniach w Gdańsku i przekazy medialne. Na stacji obsługi pracowało ok. 100 osób – tylko trzy nie wstąpiły do NSZZ „Solidarność”. Do wprowadzenia stanu wojennego boh. był wiceprzewodniczącym Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność” w Polmozbycie, zajmował się też kolportażem podziemnej prasy.
[00:42:22] Z dniem 14 grudnia 1981 r. boh. miał być oddelegowany, na prośbę Pawła Michalaka, do Zarządu Regionu celem tworzenia podziemnych struktur „Solidarności”.
[00:43:36] Nad ranem 13 grudnia [1981] do boh. przyszedł kolega i powiadomił o aresztowaniach. W poniedziałek boh. poszedł do pracy – ocalała teczka z dokumentacją spraw, którymi zajmował się przed wprowadzeniem stanu wojennego. Zmiana miejsca pracy, nadzór SB. Kłopoty z pracą po zwolnieniu z internowania.
[00:49:30] Współpraca z Ryszardem Janasem. Okoliczności skierowania boh. do wojskowego ośrodka internowania w Chełmnie – wyjście na poligon, gdzie zakwaterowano żołnierzy w namiotach. Rytm dni w obozie i wyżywienie. Boh. przed świętami wyjechał na przepustkę – spotkanie z franciszkaninem, który poprosił o spisanie relacji z obozu. Przekazanie paczek do obozu. Powód buntu w Wigilię – postępowanie prokuratorskie z powodu opłatków podczas wigilijnej kolacji.
[01:00:24] Reakcja oficera politycznego na widok żołnierzy odmawiających modlitwę. Postawienie krzyża na placu apelowym – wymierzenie kary.
[01:03:03] Próba podjęcia głodówki z powodu niedopuszczania rodzin na widzenia. Organizowanie spotkań z rodzinami, cenzura korespondencji.
[01:06:07] Do obozu trafili także chorzy. Kolega Andrzej z Koszalina zachorował i zabrano go do szpitala psychiatrycznego w Świeciu – jego stan po powrocie. Ostrzeżenie udzielone przez lekarza na izbie chorych. Okoliczności wyjazdu z obozu kolegi Andrzeja, który niedługo potem popełnił samobójstwo.
[01:10:56] Jeden z kolegów dotarł do miejscowego księdza, który powiedział o sytuacji w obozie podczas kazania – reakcja miejscowej ludności. [+]
[01:12:24] Nielegalna wyprawa po komunikanty do Koszalina. [+]
[01:15:23] Informacje o wydarzeniach w obozie podawała Wolna Europa – represje wobec żołnierzy. Drukowanie nielegalnej obozowej gazetki. [+]
[01:17:10] Wypuszczenie do cywila – boh. został przywieziony na dworzec w Terespolu Pomorskim.
[01:18:46] Po wyjściu z obozu internowania boh. musiał zmienić pracę – w nowym miejscu odbudował struktury Solidarności pod przykrywką Towarzystwa Trzeźwości Transportowców. Zebranie w 1989 r. – ujawnienie Solidarności i przeprowadzenie wyborów zgodnie ze statutem z 1980 r.
[01:24:22] Boh. miał kontakt ze Stanisławem Gawłowskim z KPN – wymiana materiałów. Działalność ZHR w Koszalinie. Uczestnictwo w mszach za Ojczyznę.
[01:27:43] Internowani z Darłówka ufundowali sztandar, który trzeba było zawieźć od Darłówka – wyjazd z Gabrielą Cwojdzińską, jako kursantką nauki jazdy. [+]
[01:29:22] Wyjazdy w stanie wojennym do Warszawy z chorym dzieckiem – przeszukanie samochodu przez funkcjonariuszkę ORMO. [+]
[01:30:30] Boh. brał udział w organizowaniu wyborów 1989 r. Rewizje w mieszkaniu w latach 80., inwigilacja przez Służbę Bezpieczeństwa.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.