Halina Jahn z d. Kupper (ur. 1934) opowiada o bezpośrednim sąsiedztwie obozu jenieckiego, o dokarmianiu alianckich jeńców, którzy potem odwdzięczali się przekazywaniem słodyczy, które otrzymywali z UNRRA. Relacjonuje, jakie były konsekwencje odmowy podpisania Niemieckiej Listy Narodowościowej (rodzice ukrywali się w lesie, dzieci zostały wysłane do Gdyni – w obawie przed wysiedleniem albo zesłaniem do „lagru”). Opowiada również o tym, jak słyszała egzekucję tzw. „zakładników szymbarskich” i jak była ona komentowana we wsi. Mówi też o latach powojennych, m.in. o aresztowaniu w latach 50-tych przez UB jej brata i jego opowieściach, gdy wrócił po trzech latach spędzonych w więzieniach.
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1934 r. w Kolanie.
[00:00:35] W Kolanie był ośrodek YMCA, z szefową ośrodka przyjaźnili się rodzice boh. Po wybuchu wojny szefowa przyniosła zdjęcia z ośrodka i obraz Matki Boskiej Ostrobramskiej, kobieta wyjeżdżała i namawiała rodziców do ucieczki.
[00:04:17] Radziecka ofensywa.
[00:05:50] Rodzice nie zdecydowali się na wyjazd w 1939 r. [głosy z offu].
[00:07:50] Widok płonącej Gdyni, ojciec ukrywał się przed Niemcami i nie podpisał volkslisty. Sołtys z Ostrzyc, Niemiec, pomagał ojcu. Leśniczy Jan Król podpisał volkslistę i został w leśniczówce. Rodzice wywieźli dzieci do rodziny w Orłowie, która podpisała volkslistę.
[00:12:15] Podczas sowieckiej ofensywy palił się młyn w Ostrzycach. Ojciec nakłonił babkę Łucję, by podpisała volkslistę. Leśniczy przestał się ukrywać, został aresztowany i wywieziony przez Rosjan.
[00:14:36] Podczas okupacji w ośrodku YMCA był obóz jeniecki dla aliantów. Boh. i brat podawali jeńcom chleb przez ogrodzenie. Jeden ze strażników przychodził do rodziców po masło. Pewnego dnia jeden z więźniów wyszedł z obozu i przyszedł po jedzenie – uniknięcie spotkania z Niemcem. Podczas wykopków rodzicom pomagali jeńcy, których znajomy strażnik wypuścił z obozu. Jeńcy dostawali paczki z UNRRA – ciastka dla dzieci. Po zlikwidowaniu obozu w ośrodku stacjonowali niemieccy marynarze. Dowódca ośrodka i jego żona bywali w domu boh. Po wojnie ośrodek przejęła Stocznia im. Komuny Paryskiej. [+]
[00:20:08] Boh. nie miała kontaktu z niemieckimi marynarzami. Partyzanci zastrzelili w Szymbarku sklepikarza Reinholda Wolffa. Poszukiwania Polaków-zakładników – odpowiedź wójta ze Stężycy. W akcji rozstrzelano odwetowej dziesięciu Polaków. Boh. słyszała odgłosy strzałów.
[00:26:54] W domu rozlokował się radziecki sztab – kradzież odzieży, zwierząt hodowlanych, utrącanie przez żołnierzy „złotych” uszek od filiżanek. Obecność oficerów chroniła kobiety przed gwałtami, ale w okolicy gwałty się zdarzały.
[00:30:25] Rodzice nie podpisali volkslisty i ukrywali się w lesie, by nie wywieziono ich do obozu. Dzieci wywieziono do rodziny, która listę podpisała. Wiele osób z okolicy zabrano do obozów.
[00:32:52] Ojciec miał czternaścioro rodzeństwa, podczas „krwawej niedzieli” w Bydgoszczy [w 1939] rozstrzelano żonę wuja Władysława. Losy rodzeństwa: wuj Brunon był nauczycielem, Teofil fryzjerem, który strzygł partyzantów, Wiktor rzeźnikiem. Ojciec został na gospodarstwie. Jedna z sióstr była zakonnicą. Kuzynką babki była błogosławiona Marta Wiecka. Kuzyn Edward wykrył aferę cukrową i zginął w niewyjaśnionych okolicznościach.
[00:44:24] Najmłodszy brat Roman zachorował i w 1950 r. trafił do szpitala w Kartuzach – kuracja penicyliną, która nie przyniosła rezultatów. Konsultacja z homeopatą i modlitwy – poprawa stanu zdrowia. W lipcu UB przyjechało po 18-letniego brata, Grzegorza – rewizja w poszukiwaniu broni, aresztowanie brata. W połowie sierpnia matka zmarła na tyfus, który przyniósł z kartuskiego szpitala Roman. Aresztowany Grzegorz nie wiedział o śmierci matki. [+]
[00:52:56] Boh. była w Gdańsku na rozprawie brata, którego oskarżono o przynależność do podziemnej organizacji i posiadanie broni, skazano na 6 lat więzienia, z czego odsiedział 3. Boh. odwiedzała go w więzieniu w Jaworznie. Stan zdrowia brata Romana.
[00:57:38] Po kilku latach ojciec się drugi raz ożenił. Boh. po ślubie wyjechała do Chylonii, potem wróciła do Kolana.
[01:00:05] W domu mówiło się po polsku, babka pochodziła z Nowego Wieca i przyjaźniła się z Martą Wiecką.
[01:01:16] Józef Król został wywieziony przez Rosjan, boh. nie pamięta innych wywiezionych osób.
[01:03:48] W 1939 r. rodzina rozpoczęła budowę nowego domu. Rozmowy po aresztowaniu brata, który dzięki amnestii wrócił po trzech latach – powrót do domu.
[01:06:20] Ośrodek YMCA powstał na ziemi sprzedanej przez rodziców. Przodkowie boh. przyjechali z Anglii. Siostra dziadka wyszła za Koszałkę i majątek został podzielony. Nazwy części wsi: Niebo i Piekło.
[01:09:56] W dawnym ośrodku YMCA był obóz jeniecki i obóz dla Żydów. Krawiec z obozu uszył ubranie dla brata. Po wojnie był tam ośrodek wypoczynkowy stoczni im. Komuny Paryskiej – budowa kaplicy w czasach PRL-u.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.