Jerzy Stawski (ur. 1927, Łódź), żołnierz Armii Krajowej oraz Konspiracyjnego Wojska Polskiego, artysta malarz. Przed wybuchem II wojny światowej mieszkał w Łodzi i był członkiem 20 Łódzkiej Drużyny Harcerskiej. Od 1 do 8 września 1939 działał w Pogotowiu Wojennym Harcerzy, a następnie w Szarych Szeregach. Od 1 lutego 1943 zaprzysiężony w szeregach Armii Krajowej. 25 maja 1943 brał udział w likwidacji szefa Gestapo w Radomsku Willi Bergera oraz jest zastępcy Johanna Wagnera. Aresztowany i przetrzymywany w więzieniu, został wraz z innymi zakładnikami uwolniony z obawy możliwości odwetu na rodzinach gestapowców. W dniach 7-8 sierpnia 1943 uczestniczył w akcji uwolnienia więźniów z więzienia w Radomsku. Brał udział w akcji „Burza” na terenie Inspektoratu Częstochowskiego AK. 1 stycznia 1945 walczył w bitwie pod wsią Katarzynów, jako członek ochrony angielskiej misji wojskowej FRESTON. Po 1946 wrócił do Łodzi, gdzie ukończył szkołę handlową. Poszukiwany przez Urząd Bezpieczeństwa przerwał studia ekonomiczne na Uniwersytecie Łódzkim i ukrywał się. Jerzy Stawski jest bohaterem Biegu Pamięci Żołnierzy Wyklętych „Tropem Wilczym” organizowanym w Polsce i na świecie. Mieszka w Łodzi.
więcej...
mniej
[00:00:01] Radość boh. z wizyty dwóch pań. Autoprezentacja całej trójki.
[00:01:04] Wujowie służyli w Legionach Piłsudskiego, w rodzinie podtrzymywano tradycje patriotyczne. Nastroje po odzyskaniu niepodległości, szacunek dla Marszałka Piłsudskiego.
[00:04:05] Wkroczenie Niemców do Łodzi 8 września 1939 – emocje boh. Działalność w harcerstwie przed wojną. Zachowanie partyzantów Gwardii Ludowej działających za przyzwoleniem z Moskwy – prawe postępowanie partyzantów Armii Krajowej. Dywagacje na temat tolerancji, która jest sprzeczna z naukami Jezusa Chrystusa.
[00:08:46] 1 września boh. zgłosił się do drużynowego i poprosił o przydzielenie zadania. Razem z kolegą i bratem poszedł na ul. Orlą, gdzie działało Wojenne Pogotowie Harcerskie – zgoda rodziców. Zadania harcerzy – kopanie rowów przeciwlotniczych, pilnowanie dachów i ujęć wody, ochrona stacji Widzew, pomoc podczas wyjazdu ostatnich pociągów z miasta. 8 września 1939 Wojenne Pogotowie zostało zastąpione przez Szare Szeregi. [+]
[00:12:56] Boh. mieszkał przy ul. Targowej 51, chodził wraz z bratem w harcerskim mundurku – przyjazd gestapo, które nie zastało chłopców – opuszczenie domu. Przejście przez „zieloną granicę”, uniknięcie łapanki w Srocku – miejscowi ukrywali się na cmentarzu. Nocleg w Piotrkowie – dotarcie do wujostwa Pągowskich w Radomsku. Wspomnienie barwnej postaci wuja Pągowskiego – jego nauki.
[00:20:05] Wielu mieszkańców wsi Kobiele Wielkie należało do Armii Krajowej, dowódcą był Florian Budniak ps. „Andrzej”– wstąpienie boh. do AK. Jego zwierzchnikiem był miejscowy organista Wacław Wroński ps. „Babinicz”.
[00:22:20] Boh. brał udział w walkach zgrupowania aż do wkroczenia Armii Czerwonej. Uczestniczył w odbiciu więźniów podczas niemieckiej okupacji. W szkole w Kobielach stacjonowała niemiecka jednostka, w której formowano, dozbrajano i szkolono oddziały wysyłane na front wschodni. Zachowanie Niemców we wsi. Janusz Betliński ps. „Śmiały” pracował jako zaopatrzeniowiec jednostki, planując przejście do leśnego oddziału wciągnął w zasadzkę ciężarówkę z Niemcami i upozorował swoje zabójstwo. Niemcom zabrano broń i mundury. Jadwiga Zatońska ps. „Jagoda” była w Kobielach i widziała przyjazd żołnierzy w samych kalesonach. [+]
[00:29:45] Na drugi dzień jeden z partyzantów biorących udział w napadzie na ciężarówkę został rozpoznany w Kobielach – ucieczka do lasu. Grupa niemieckich żołnierzy zdezerterowała z oddziału mającego jechać na front wschodni.
[00:33:37] Za odstawione kontyngenty Niemcy dawali rolnikom alkohol i talony na materiały. Janusz Betliński napadł na Powiatowa Rolniczą Spółdzielnię Spożywców, zabrał worki z talonami i kartkami żywnościowymi – zachowanie strażnika przy bramie. Boh. jadąc koło dworca kolejowego widział więźniów wywożonych z aresztu. [+]
[00:38:12] Szefem Gestapo w Radomsku był Willi Berger, jego zastępcą Johann Wagner. Na obydwu wydano wyrok śmierci. Wykonawca wyroku miał uciekać na rowerze, który boh. pożyczał od wuja. Po zastrzeleniu gestapowców boh. został złapany i został zakładnikiem, siedział w areszcie w Ratuszu razem z kolegą Witoldem Kokoszą – okoliczności wyjścia z aresztu i uwolnienia pozostałych zakładników. [+]
[00:45:08] W PRL boh. nie należał do partii, ale miał dobrą pracę. Rozważania na temat walki o ojczyznę, pochwała premiera Morawieckiego. Obowiązki wobec weteranów. Boh. jako harcerz słyszał, że ma buławę marszałkowską w plecaku, ale dosłużył się tylko stopnia kapitana. Stan zdrowia boh., warunki bytowe, głodowa emerytura – emocjonalnie wyrażone pretensje.
[00:59:10] Brat prowadził oddział „Warszyca” i utykał – uwaga dowódcy i jego zachowanie. Na czele pochodów przed wojną szli weterani – współczesne traktowanie kombatantów.
[01:04:00] Boh. prezentuje mundur z krzyżem harcerskim, licznymi orderami. W 1939 r. Rydz-Śmigły wyjechał na Węgry, jego powrót do Polski organizował gen. Zientarski – próbny przerzut dużej sumy pieniędzy. Śmierć Rydza-Śmigłego po powrocie do Polski.
[01:08:24] Prezentacja odznaczeń, m.in. Krzyża Walecznych. Rozważania na temat szczęścia w życiu.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.