Jerzy Stawski (ur. 1927, Łódź), żołnierz Armii Krajowej oraz Konspiracyjnego Wojska Polskiego, artysta malarz. Przed wybuchem II wojny światowej mieszkał w Łodzi i był członkiem 20 Łódzkiej Drużyny Harcerskiej. Od 1 do 8 września 1939 działał w Pogotowiu Wojennym Harcerzy, a następnie w Szarych Szeregach. Od 1 lutego 1943 zaprzysiężony w szeregach Armii Krajowej. 25 maja 1943 brał udział w likwidacji szefa Gestapo w Radomsku Willi Bergera oraz jest zastępcy Johanna Wagnera. Aresztowany i przetrzymywany w więzieniu, został wraz z innymi zakładnikami uwolniony z obawy możliwości odwetu na rodzinach gestapowców. W dniach 7-8 sierpnia 1943 uczestniczył w akcji uwolnienia więźniów z więzienia w Radomsku. Brał udział w akcji „Burza” na terenie Inspektoratu Częstochowskiego AK. 1 stycznia 1945 walczył w bitwie pod wsią Katarzynów, jako członek ochrony angielskiej misji wojskowej FRESTON. Po 1946 wrócił do Łodzi, gdzie ukończył szkołę handlową. Poszukiwany przez Urząd Bezpieczeństwa przerwał studia ekonomiczne na Uniwersytecie Łódzkim i ukrywał się. Jerzy Stawski jest bohaterem Biegu Pamięci Żołnierzy Wyklętych „Tropem Wilczym” organizowanym w Polsce i na świecie. Mieszka w Łodzi.
more...
less
[00:00:01] Radość boh. z wizyty dwóch pań. Autoprezentacja całej trójki.
[00:01:04] Wujowie służyli w Legionach Piłsudskiego, w rodzinie podtrzymywano tradycje patriotyczne. Nastroje po odzyskaniu niepodległości, szacunek dla Marszałka Piłsudskiego.
[00:04:05] Wkroczenie Niemców do Łodzi 8 września 1939 – emocje boh. Działalność w harcerstwie przed wojną. Zachowanie partyzantów Gwardii Ludowej działających za przyzwoleniem z Moskwy – prawe postępowanie partyzantów Armii Krajowej. Dywagacje na temat tolerancji, która jest sprzeczna z naukami Jezusa Chrystusa.
[00:08:46] 1 września boh. zgłosił się do drużynowego i poprosił o przydzielenie zadania. Razem z kolegą i bratem poszedł na ul. Orlą, gdzie działało Wojenne Pogotowie Harcerskie – zgoda rodziców. Zadania harcerzy – kopanie rowów przeciwlotniczych, pilnowanie dachów i ujęć wody, ochrona stacji Widzew, pomoc podczas wyjazdu ostatnich pociągów z miasta. 8 września 1939 Wojenne Pogotowie zostało zastąpione przez Szare Szeregi. [+]
[00:12:56] Boh. mieszkał przy ul. Targowej 51, chodził wraz z bratem w harcerskim mundurku – przyjazd gestapo, które nie zastało chłopców – opuszczenie domu. Przejście przez „zieloną granicę”, uniknięcie łapanki w Srocku – miejscowi ukrywali się na cmentarzu. Nocleg w Piotrkowie – dotarcie do wujostwa Pągowskich w Radomsku. Wspomnienie barwnej postaci wuja Pągowskiego – jego nauki.
[00:20:05] Wielu mieszkańców wsi Kobiele Wielkie należało do Armii Krajowej, dowódcą był Florian Budniak ps. „Andrzej”– wstąpienie boh. do AK. Jego zwierzchnikiem był miejscowy organista Wacław Wroński ps. „Babinicz”.
[00:22:20] Boh. brał udział w walkach zgrupowania aż do wkroczenia Armii Czerwonej. Uczestniczył w odbiciu więźniów podczas niemieckiej okupacji. W szkole w Kobielach stacjonowała niemiecka jednostka, w której formowano, dozbrajano i szkolono oddziały wysyłane na front wschodni. Zachowanie Niemców we wsi. Janusz Betliński ps. „Śmiały” pracował jako zaopatrzeniowiec jednostki, planując przejście do leśnego oddziału wciągnął w zasadzkę ciężarówkę z Niemcami i upozorował swoje zabójstwo. Niemcom zabrano broń i mundury. Jadwiga Zatońska ps. „Jagoda” była w Kobielach i widziała przyjazd żołnierzy w samych kalesonach. [+]
[00:29:45] Na drugi dzień jeden z partyzantów biorących udział w napadzie na ciężarówkę został rozpoznany w Kobielach – ucieczka do lasu. Grupa niemieckich żołnierzy zdezerterowała z oddziału mającego jechać na front wschodni.
[00:33:37] Za odstawione kontyngenty Niemcy dawali rolnikom alkohol i talony na materiały. Janusz Betliński napadł na Powiatowa Rolniczą Spółdzielnię Spożywców, zabrał worki z talonami i kartkami żywnościowymi – zachowanie strażnika przy bramie. Boh. jadąc koło dworca kolejowego widział więźniów wywożonych z aresztu. [+]
[00:38:12] Szefem Gestapo w Radomsku był Willi Berger, jego zastępcą Johann Wagner. Na obydwu wydano wyrok śmierci. Wykonawca wyroku miał uciekać na rowerze, który boh. pożyczał od wuja. Po zastrzeleniu gestapowców boh. został złapany i został zakładnikiem, siedział w areszcie w Ratuszu razem z kolegą Witoldem Kokoszą – okoliczności wyjścia z aresztu i uwolnienia pozostałych zakładników. [+]
[00:45:08] W PRL boh. nie należał do partii, ale miał dobrą pracę. Rozważania na temat walki o ojczyznę, pochwała premiera Morawieckiego. Obowiązki wobec weteranów. Boh. jako harcerz słyszał, że ma buławę marszałkowską w plecaku, ale dosłużył się tylko stopnia kapitana. Stan zdrowia boh., warunki bytowe, głodowa emerytura – emocjonalnie wyrażone pretensje.
[00:59:10] Brat prowadził oddział „Warszyca” i utykał – uwaga dowódcy i jego zachowanie. Na czele pochodów przed wojną szli weterani – współczesne traktowanie kombatantów.
[01:04:00] Boh. prezentuje mundur z krzyżem harcerskim, licznymi orderami. W 1939 r. Rydz-Śmigły wyjechał na Węgry, jego powrót do Polski organizował gen. Zientarski – próbny przerzut dużej sumy pieniędzy. Śmierć Rydza-Śmigłego po powrocie do Polski.
[01:08:24] Prezentacja odznaczeń, m.in. Krzyża Walecznych. Rozważania na temat szczęścia w życiu.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.