Maria Urszula Dobek z d. Morawska (ur. 1941, Radom) opowiada o swoim dziadku ze strony matki, Franciszku Trollu (ur. 1896), który podczas okupacji był granatowym policjantem i współpracując z AK pomagał Żydom z radomskiego getta. Wyprowadził z niego m. in. rodzinę państwa Denów. Po wejściu Armii Czerwonej został aresztowany przez NKWD i wywieziony za Ural. Zwolniono go dzięki świadectwu p. Dena, Żyda, którego uratował. Został oficjalnie zrehabilitowany, do policji (milicji) nigdy nie wrócił, zmarł w 1962 r.
[00:00:01] Bohaterka urodziła się w Radomiu w 1941 r. Matka Halina pochodziła z Wołynia, a ojciec Tadeusz z Płocka. Boh. ma młodszego o 1,5 roku brata Stanisława. Jej dziadek ze strony matki to Franciszek Troll.
[00:01:10] Po I wojnie św. dziadek przeniósł się z rodziną na tereny polskie, początkowo zamieszkali w Sosnowcu, potem w Brześciu. W czasie podróży do Polski matka boh. poznała we Lwowie ojca boh. Dziadek był policjantem granatowym, służbowo przeniósł się wraz z rodziną do Radomia.
[00:02:30] Matka boh. nie opowiadała o Wołyniu, dopiero przed śmiercią majaczyła o żołnierzu, który przewoził rodzinę przez rzekę. Większość wojny rodzina boh. spędziła w Radomiu, gdzie w 1941 boh. przyszła na świat. Rodzice poznali się we Lwowie w klasztorze, gdzie nocowali w drodze do Polski.
[00:03:30] Ojciec był w Dęblinie w szkole lotniczej. Matka urodziła się 17 września 1922 r., ojciec 4 listopada 1918 r. a dziadek, urodzony w roku 1896, opiekował się swoimi dwiema siostrami, które podczas okupacji razem z babcią i matką boh. produkowały krówki na sprzedaż.
[00:05:10] Getto znajdowało się w pobliżu komisariatu dziadka, który wyprowadził z getta kilkunastoosobową rodzinę i przekazał ją AK, do której sam należał. Matka przewoziła broń w wózku, w którym leżała boh. Dziadek pomógł 11-osobowej rodzinie Denów.
[00:07:40] Podczas okupacji rodzina boh. mieszkała na ul. Reja koło komisariatu dziadka. Boh. bawiła się na podwórzu i Niemiec częstował ją czekoladą. Matka przestraszyła się, że chciał jej zabrać córkę i od tamtego czasu boh. nie przebywała na podwórku sama.
[00:08:15] Gdy nadciągnął front, rodzina schowała się w piwnicy. Rosjanie wyciągnęli z niej dziadka i wywieźli na Ural. Granatowi policjanci jako współpracownicy Niemców byli uznawani przez Rosjan za wrogów.
[00:08:55] W piwnicy domu boh. przebywała partyzantka Renia, która leżała na noszach i matka boh. zajmowała się nią. Babcia modliła się przy łóżeczku boh. o powrót męża. Dziadek wrócił dzięki świadectwu, które złożył uratowany przez niego Żyd [Den]
[00:10:00] Na Uralu pracował w kamieniołomach, spotkał tam m.in. księdza, który z gwoździa wyklepał medaliki z monogramami dla całej rodziny dziadka. Dziadek po powrocie był znerwicowany, stał się trudny do wytrzymania.
[00:11:15] Podczas pobytu w ZSRR osiwiał, gdy wrócił, wyglądał „jak dziad”. Boh. była jego ukochana wnuczką, kazał jej wyrywać sobie siwe włosy, ale było ich więcej niż czarnych.
[00:13:00] W grudniu 1947 rodzina przeprowadziła się do Płocka i zamieszkała z rodzicami ojca, w 1948 r. boh. poszła do szkoły podstawowej. Na Uralu dziadek przebywał ok. 2 lat.
[00:14:00] Po złożeniu świadectwa przez p. Dena dziadek został zrehabilitowany i odznaczony. Pomoc dziadka rodzinie Denów miała miejsce ok. 1942/43 r. Dziadek pomógł też innym rodzinom.
[00:15:35] [boh. czyta artykuł w gazecie opisujący historię Franciszka Trolla]. Po powrocie z ZSRR dziadek został referentem w „Radoskórze”, zmarł w 1962.
[00:20:00] Ojciec boh. jako lotnik trafił do niemieckiego obozu jenieckiego, z którego został wypuszczony dzięki dziadkowi boh. Matka szyła pościel do getta i zabierała tam boh. w wózku, w którym przewoziła też inne rzeczy.
[00:21:00] Babcia boh. Helena Troll z d. Ternowiec była z pochodzenia Czeszką. Matka korespondowała z siostrą babci zamieszkałą w Czechach. Rodziny utrzymują kontakt do dziś.
[00:22:35] Ojciec został umieszczony w obozie ok. 1941 r. Boh. dostała na chrzcie pierwsze imię Maria w intencji Matki Boskiej w podzięce za powrót ojca. Ma na imię Maria Urszula.
[00:27:00] W okresie PRL w Radomiu było ciężko żyć i znaleźć pracę. Pozamykano zakłady, np. „Łucznik”, fabrykę broni, browar, „Radoskór”.
[00:28:44] Matka boh. urodziła się w Łucku. Przed wojną panowała zgoda między Polakami i Ukraińcami, zawierali mieszane małżeństwa. Czescy rodzice babci zostali na teren Ukrainy przesiedleni. Należeli do szlachty czeskiej.
[00:30:30] Babcia boh. została wydziedziczona za małżeństwo z oficerem policji, co rodzina uznała za mezalians finansowy. Rodzice babci po przyjeździe na Ukrainę dostali karczmę, ale niebawem musieli uciekać z powrotem. Zakopali swoje dobra i dokumenty. Po latach na zajmowanych przez nich wcześniej terenach zrobiono park.
[00:31:30] Babcia była Czeszką, ale nigdy nie mówiła po czesku, doskonale znała polski i kilka innych języków. Była dobrze wykształcona.
[00:32:15] Żydzi po wyprowadzeniu z getta nie trafiali do domu boh., ale zostali przekazywani partyzantce, która się nimi zajmowała dalej. Pan Den odezwał się po wojnie, dzięki jego zeznaniom dziadek wrócił z zesłania. Dziadek wrócił z Uralu zmieniony, ale potem doszedł do siebie.
[00:34:15] Boh. jeździła w okresie szkoły ogólnokształcącej do dziadków na wakacje. Wracała do Płocka z prezentami od nich. Późniejsze wizyty boh. u rodziny w Radomiu. Dziadek nigdy nie opowiadał boh. o swoim pobycie na Uralu.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..