Maria Dwurzyńska-Grzegrzółka (ur. 1931, Mszczonów) opowiada o okupacji niemieckiej w rodzinnym Mszczonowie, gdzie jej rodzice prowadzili sklep z artykułami żelaznymi. Wspomina pomoc udzielaną przez matkę ludności żydowskiej, a także bombardowanie Mszczonowa i egzekucje koło kościoła, w których zamordowano miejscowego księdza.
[00:00:01] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1931 r. w Mszczonowie.
[00:00:17] Prezentacja rodziców: Heleny i Ryszarda Dwurzyńskich. Boh. miała dwóch braci, Andrzeja i Tadeusza. Rodzice mieli sklep żelazny w Mszczonowie – warunki życia przed wojną.
[00:02:20] Bombardowanie Mszczonowa we wrześniu 1939 – bomba spadła niedaleko kościoła. Przed wojną w mieście mieszkało wielu Żydów, wywieziono ich z Mszczonowa. Stryj Władysław Dwurzyński był nauczycielem, w czasie okupacji mieszkał w Mszczonowie i zginął w ulicznej egzekucji. Kierownikiem szkoły był pan Wierzba, organistą w kościele – Maklakiewicz.
[00:08:30] Boh. zaczynała szkołę w 1939 r. i nie miała koleżanek Żydówek. Matka podawała paczki żywnościowe i pieniądze do getta. Pani Sawicka, Żydówka z Warszawy, miała męża Polaka, podczas okupacji przyjechała do Mszczonowa i matka jej pomagała.
[00:12:50] Żydowska sierota, Krystyna, trafiła do rodziny Łotockich w Sierpcu. Łotoccy oddali dziewczynkę do Sióstr Zmartwychwstanek w Warszawie i zabierali ją na święta. Boh. poznała Krystynę po wojnie w internacie u Sióstr, miała łóżko obok niej – przyjaźń dziewcząt. Krystyna nie opowiadała o swojej przeszłości, ale zadziałał „głuchy telefon”. Po latach wyszła za Borkowskiego, pracownika handlu zagranicznego. Mąż boh. był ojcem chrzestnym córki Borkowskich. [+]
[00:23:03] W Mszczonowie było dwóch granatowych policjantów. Boh. miała 10 lat, gdy oddano ją do szkoły Sióstr Zmartwychwstanek i zamieszkała w internacie. Ukrywanie Żydów przez Polaków. Wywożenie Żydów z Mszczonowa furmankami.
[00:26:24] Położenie Mszczonowa. Matka za posag urządziła sklep żelazny, który został podczas wojny zbombardowany. Ojciec prowadził warsztat kowalski. Stryj Władysław Dwurzyński był nauczycielem, jego żona pochodziła z Kresów, syn Zygmunt był bardzo przystojny.
[00:29:39] Krystyna uciekła z transportu i trafiła do rodziny Łotockich w Sierpcu.
[00:31:11] W Mszczonowie było dwóch granatowych policjantów, którzy nie brali udziału w wywożeniu Żydów do getta. Miejscowa inteligencja: organista, Szalińscy, którzy śpiewali w kościele. Stryj Władysław Dwurzyński został zabity podczas okupacji.
[00:34:00] Żydowską dziewczynką Krystyną zaopiekowali się Łotoccy. Boh. spotkała się z nią po wojnie w internacie szkoły Sióstr Zmartwychwstanek – przyjaźń w dorosłym życiu. Brat Tadeusz uczył się na tajnych kompletach prowadzonych przez panią Grabowską. Boh. poszła do Pierwszej Komunii w Mszczonowie.
[00:38:58] Matka podczas okupacji pomagała potrzebującym – przyjazdy pani Sawickiej z Warszawy, jej córka Hanna po wojnie studiowała. W 1946 r. zginął w wypadku brat boh. Andrzej.
[00:42:10] Basia Karolkiewicz, koleżanka z Mszczonowa, była podobna do Żydówki. Mieszkała razem z bratem u rodziny rzemieślników. Relacje Żydów i Polaków.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.