Kazimierz Serkowski (ur. 1934, Smętowo) – podczas wojny jego rodzice podpisali volkslistę. Starszy brat Bronisław został wcielony do Wehrmachtu, pod koniec wojny dostał się do niewoli i przebywał w Anglii. Kazimierz Serkowski, pod nieobecność ojca, wywiezionego na roboty do Prus Wschodnich, prowadził rodzinne gospodarstwo. Po wojnie ukończył szkołę wieczorową w Kartuzach i pracował na kolei w Gdańsku, a potem do emerytury jako kierowca w pogotowiu. Mieszka w Smętowie Chmieleńskim.
[00:00:01] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1934 r. w Smętowie.
[00:00:28] Wspomnienie rakiet, którymi ostrzeliwano Chmielno. Rodzina podpisała volkslistę, brat został wcielony do Wehrmachtu i poszedł na front, ojciec uzyskał zwolnienie ze służby. Brat w wojsku chorował i pełnił służbę wartowniczą, potem trafił do niewoli i był w Anglii.
[00:05:00] Ojciec został wysłany na roboty do Prus Wschodnich – w rezultacie starań o lżejszą pracę zajmował się końmi. Brat Bronisław przyjechał do domu na urlop i zachorował, boh. widział jak przyjechały trzy samochody i dom otoczono – podejrzenie, że to napad bandytów. Okazało się, że przyjechało gestapo, by odesłać brata na front. Matka, dobrze znająca niemiecki, rozmawiała z gestapowcami, którzy odroczyli jego wyjazd o trzy dni.
[00:13:45] [Podsumowanie powyższego fragmentu przez prowadzącego wywiad]. Na urlopie było jeszcze dwóch żołnierzy, gestapo zabrało cała trójkę. Po powrocie do wojska brat dostał się do angielskiej niewoli i do końca wojny był w Anglii – praca w kuchni.
[00:16:02] Boh. miał osiem lat i pracował w gospodarstwie, czasem zasięgając porady dorosłych. Boh. miał trójkę rodzeństwa, w tym starszą siostrę Stefanię.
[00:18:10] Niemcy zabrali konie z gospodarstwa – kontyngenty dostarczano do Somonina, gdzie była stacja kolejowa. Część zabieranych koni była chora i leczono je, a potem odsyłano dalej. Konie stały w gospodarstwie Kobielów, strażnicy pilnujący zwierząt bili dzieciaki, które do nich podchodziły. U Labudów trzymano krowy. Zdrowe zwierzęta łączono w tabuny i odprowadzano do Kościerzyny pod nadzorem okolicznych chłopów, skąd wysyłano je na front wschodni. [+]
[00:24:40] Bronisław nie chciał służyć w Wehrmachcie – miał ranę na nodze, która się nie goiła. Po wojnie brat wrócił do Polski i miał sprawną nogę.
[00:27:05] Niemieccy żołnierze zabijali konie i ściągali z nich skóry. Pewnego dnia boh. i jego kolega zostali złapani przez Niemców, którzy kazali im zakopywać końskie trupy. [+]
[00:30:48] Starania matki o zwolnienie ojca z robót, dzięki pomocy dwóch miejscowych Niemców ojciec wrócił do domu. Niedługo potem do wsi wkroczyli Rosjanie – ich kłopoty z paliwem.
[00:36:11] Boh. założył nowe buty, czerwonoarmista uderzył go karabinem i je zabrał. W domu ciotki żołnierze ukradli ubrania z szafy. Skradzione rzeczy wysyłano w paczkach do Związku Radzieckiego. [+]
[00:39:10] We wsi czerwonoarmiści zgwałcili kilkanaście uciekinierek, Niemek, które mieszkały w szkole. Żołnierze gwałcili także Kaszubki.
[00:43:40] Starania matki o powrót ojca z Syberii. Wywiezienie ojca – zachowanie Rosjan we wsi. Żołnierze spisywali nazwiska, potem wyjechali i zabierali miejscowych gospodarzy, których dowozili na podwórko Kobielów. Zwabianie ludzi obietnicą wydawania polskich dowodów. Zatrzymanych mężczyzn wywieziono do Kartuz. Podczas okupacji pomagano Polakom, którzy nie podpisali volkslisty, ukrywano ich. [+]
[00:53:58] Boh. nie słyszał o Józefie Królu. Pomoc Polakom, którzy nie podpisali volkslisty – prace w lesie za zgodą leśniczego.
[00:56:48] Rosjanie wywieźli na Syberię wielu gospodarzy ze wsi, tych którzy podpisali volkslistę, ale też tych, którzy jej nie podpisali. Warunki życia i praca na Syberii – wyrzucanie zwłok. Widok ojca wracającego do domu – jego wygląd, reakcja boh. Ojciec wrócił po ośmiu miesiącach. Był w swetrze, który dał mu wuj przeczuwający, że umrze w obozie. Ojciec wrócił zawszony i nie chciał, by rodzina się do niego zbliżała. Stan jego zdrowia po powrocie.
[01:04:21] Boh. chodził do szkoły w Smętowie, potem uczył się w wieczorówce w Kartuzach. Pracował w Gdańsku na kolei i kończył dodatkowe kursy na mechanika i kierowcę. Potem pracował jako kierowca w pogotowiu.
[01:09:31] Dwóch kuzynów Zielińskich służyło w Wehrmachcie, jeden przyjechał na urlop do domu i przez cztery lata się ukrywał. Drugi też uciekł z wojska, ale został złapany i przebywał w więzieniu w Kartuzach, gdzie został postrzelony. Brat uwolnił go z więzienia i wywiózł z Kartuz rowerem. Bracia do końca wojny ukrywali się w lesie, czasem przychodzili po jedzenie. [+]
[01:14:40] Boh. kupował w Kartuzach jedzenie dla ukrywających się. Wspomnienie braci Zielińskich. Wiktor Byczkowski ukrywał się przed służbą w Wehrmachcie i miał kryjówkę w kominie. Po wkroczeniu Rosjan został przez nich zatrzymany i zmarł w drodze na Syberię.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.