Maria Mirecka-Loryś (ur. 1916, Ulanów) pochodzi z wielodzietnej rodziny o tradycjach patriotycznych. Przed wojną studiowała prawo na Uniwersytecie we Lwowie. Po wybuchu wojny działała w konspiracji – wiosną 1940 została komendantką Narodowej Organizacji Wojskowej Kobiet w powiecie Nisko, później całego NOWK Okręgu Rzeszowskiego. Po scaleniu NOW z AK została awansowana na stopień kapitana i kierowała Wojskową Służbą Kobiet w rzeszowskim Podokręgu Armii Krajowej. Wiosną 1945 roku została Komendantką Główną Narodowego Zjednoczenia Wojskowego Kobiet. Po wojnie zapisała się na trzeci rok prawa na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. 1 sierpnia 1945 r. została aresztowana, po miesiącu zwolniona na mocy amnestii. Zagrożona ponownym aresztowaniem, w grudniu 1945 opuściła Polskę i dotarła pod Ankonę we Włoszech do obozu 2 Korpusu Polskiego. Tam poznała przyszłego męża, oficera rezerwy Henryka Lorysia, z którym w październiku 1946 wyemigrowała do Anglii, a w 1952 r. do USA. Przez 32 lata redagowała czasopismo polonijne „Głos Polek”, od lat 70-tych organizuje pomoc dla Polaków na dawnych Kresach Wschodnich. Mieszka w Warszawie.
more...
less
00:00:07 Autoprezentacja boh. urodzonej w 1916 r. w Ulanowie.
00:00:27 Członkowie rodziny korzystali ze stypendium ufundowanego przez Konstantego Mireckiego. Przed wybuchem wojny ze stypendium korzystała najmłodsza siostra.
00:01:20 Ojciec został przeniesiony do pracy do Niska, ale rodzina mieszkała we wsi Racławice. Boh. pochodziła z wielodzietnej rodziny, najstarsza siostra skończyła seminarium nauczycielskie.
00:02:30 Szesnastoletni brat Bronisław brał udział w wojnie z bolszewikami, walczył pod Zadwórzem i był jednym z kilkunastu ocalonych. Wzięty pod Kijowem do niewoli, uciekł i doszedł piechotą do polskich oddziałów. Brat skończył gimnazjum w Nisku, przez rok był w wojsku, potem studiował teologię we Lwowie. Jego ostatnią parafią były Podwołoczyska – list od ojca Pio. Ksiądz Olszański został deportowany, brat miał zakaz kapłaństwa, mieszkał w magazynie – tajna posługa kapłańska, napad na dom. [+]
00:08:15 Czterej bracia ukończyli gimnazjum w Nisku, siostry Waleria i Janina skończyły seminarium nauczycielskie w Łańcucie – losy sióstr. Studia uniwersyteckie dzięki stypendium Konstantego Mireckiego.
00:10:10 Boh. należała do harcerstwa i Przysposobienia Wojskowego. Po śmierci Piłsudskiego uczniowie musieli nosić żałobę na tarczach – boh. nie miała tarczy z żałobą i nauczyciel odesłał ją ze szkoły. [+]
00:12:45 Podczas studiów boh. mieszkała w Domu Studentek i należała do Młodzieży Wszechpolskiej. Zwyczaje panujące w Domu Studentek – chłopak, który ukrył się w szafie, musiał zmienić uczelnię. Porównanie domów akademickich przed wojną i współcześnie. Wybór kierunku studiów bez wiedzy rodziców – przerwanie nauki po wybuchu wojny.
00:16:34 Okupacja niemiecka – budowa baraków w położonej za Sanem wsi Zarzecze. Do baraków przyjechali Żydzi przesiedleni z Czech, część z nich przeszła do ZSRR, niektórzy potem zdobyli broń i poszli do lasu. Boh. z koleżankami zdobywała jedzenie dla obozu, by Żydzi nie napadali na okoliczną ludność. [+]
00:20:35 Boh. pomagała braciom, którzy należeli do konspiracji. Po zakończeniu wojny zapisała się na trzeci rok prawa w Krakowie. Jadąc na wakacje została aresztowana na stacji kolejowej w Nisku przez szefa UB Supruniuka. Miała przy sobie materiały konspiracyjne oraz część pieniędzy zrabowanych przez partyzantów podczas napadu na bank, które miała przekazać we wsi Graby. Supruniuk zabrał pieniądze i podczas przesłuchań nie wracano do tematu napadu. Przebieg przesłuchania – powód zniszczenia obciążających materiałów. Boh. przebywała w kilku aresztach i często spotykała się z pomocą innych osób. Przesłuchanie w Warszawie prowadzone przez Białorusina. Boh., komendantka Narodowego Zjednoczenia Wojskowego Kobiet, została wypuszczona, ale niedługo potem groziło jej powtórne aresztowanie. [+]
00:28:09 Boh. uciekła z Polski do Włoch, tam wyszła za mąż i wyjechała z mężem do Anglii. Mąż znający kilka języków załatwiał z Anglikami sprawy dotyczące 2 Korpusu, boh. pracowała w kantynie – głosy Polaków z Anglii, że są tam trudności z żywnością, wysyłanie jedzenia do Anglii. Boh. spotkała w londyńskim autobusie dwóch Polaków – zachowanie Anglików wobec nich. Mąż skończył studia w Anglii i rodzina wyjechała do USA, gdzie boh. miała koleżanki.
00:33:37 We wrześniu 1939 r. boh. była w domu. Początki konspiracji – boh. była łączniczką, jeździła do Warszawy i Krakowa. Konsekwencje braku rozeznania w niecenzuralnych wyrażeniach. Boh. lubiła chodzić na skubanie piór i słuchać opowieści, potem dowiedziała się, że bajarz cytował Mickiewicza. Lektura Trylogii – reakcja na wiadomość, że „Bar został wzięty!”. Rola literatury w dzieciństwie.
00:39:02 Pochodzenie rodziców – dziadek Mirecki wrócił z Syberii, gdzie wywieziono rodzinę po powstaniu styczniowym, relacja mamy z babcią Mirecką. Niefortunna sprzedaż majątku mamy tuż przed wymianą pieniędzy – boh. i jej siostra bawiły się pieniędzmi trzymanymi w walizkach. Wspomnienie twardej ręki ojca.
00:41:44 Bieda na Podkarpaciu w latach 20. – pomoc głodującym chłopskim rodzinom. Z ośmiorga rodzeństwa siedmioro siedziało w więzieniach – poszukiwania najmłodszej siostry, która ukrywała się w Stalowej Woli i Warszawie.
00:44:30 Pobyt w więzieniach po wojnie – odgłosy torturowania przesłuchiwanych. Boh. po zwolnieniu z więzienia poszła do szefa UB w Nisku Supruniuka i namawiała go, by zmienił pracę – jego dalsze losy.
00:47:46 Boh. chciała się bawić z wiejskimi dziećmi i musiała wkupić się w towarzystwo.
00:48:45 Boh. została aresztowana na dworcu w Nisku razem z córką swojej krakowskiej gospodyni – podejrzenia ubeków względem dziewczyny, reakcja jej rodziny. Pomoc Supruniuka, który woził boh. na przesłuchania do Rzeszowa, Warszawy i Krakowa. UB miało dużo wiadomości na temat działalności boh., ponieważ jeden z partyzantów z oddziału „Ojca Jana” współpracował z UB. Próba powtórnego aresztowania.
00:53:18 Działalność w konspiracji – boh. jechała z Warszawy do Jarosławia z Anglikiem, który miał ukraińskie dokumenty i udawał głuchoniemego. Incydent z pukaniem do drzwi w środku nocy. W organizacji na terenie Podkarpacia działało ok. 1500 kobiet, w Przeworsku do organizacji należały wnuczki księcia Lubomirskiego – zaproszenie na podwieczorek. Boh. widziała na stacji w Jarosławiu pociąg z repatriantami ze wschodu – spotkanie z księciem Lubomirskim.
00:59:10 Struktura organizacji konspiracyjnej – szkolenia z zakresu pielęgniarstwa. Staranny dobór kandydatek do Narodowej Organizacji Wojskowej. Wyjazd do Przemyśla na rozmowy o scaleniu NOW z ZWZ – z powodu godziny policyjnej boh. musiała zostać na noc i okazało się, że „konspiratorki” urządzają w nocy zabawy. Wnuczki księcia Lubomirskiego należały do konspiracji, ale w pałacu stacjonował niemiecki sztab – opory w nawiązaniu współpracy. Losy Lubomirskich po wojnie. [+]
01:04:20 Jedność społeczeństwa w czasach okupacji, wybory dokonywane za komuny. Boh. podejrzewa, że została aresztowana na skutek donosu. Zniszczenie obciążających ją dowodów. Śledczy pytał o pieniądze, które miała przy sobie boh. – jej wyjaśnienia. Boh. przechowywała na stancji w Krakowie pieniądze z napadu na bank.
01:07:19 Organizacja ucieczki – przekupiony czeski konduktor, pomoc Czerwonego Krzyża. Boh. wyjechała jako obywatelka Luksemburga. Fałszywe papiery dla grupy uciekinierów. Boh. dojechała do Meppen, skąd trafiła do Maczkowa i dalej do Włoch.
01:09:05 Donosicielstwo za komuny, boh. musiała uciekać z kraju przed powtórnym aresztowaniem. Postawy młodzież, która rwała się do walki. Opinia boh. na temat Powstania Warszawskiego. Niemcy wycofując się z Podkarpacia rabowali dwory i wywozili rzeczy do Warszawy.
01:10:59 Najmłodsza siostra, która brała udział w powstaniu, po ucieczce z niewoli zajmowała się wyciąganiem ludzi z obozu w Pruszkowie, skąd zwalniano osoby, które skończyły 65 lat – fałszowanie dokumentów.
01:12:29 Brat brał udział w powstaniu – cudowne ocalenie od kuli, która odbiła się od medalika.
01:13:33 Atmosfera przed wybuchem wojny, zbrojenia Niemiec. 1 września 1939 r. boh. miała jechać do Stalowej Woli. Ponieważ pociąg nie przyjechał, poszła pieszo do miasta – niemieckie samoloty.
01:17:33 Brat Adam uczestniczył w spotkaniu z czeskim generałem po zajęciu przez Polskę Zaolzia – opinia brata na ten temat.
01:19:13 Boh. opiekowała się Anglikiem, który ukrywał się po ucieczce z obozu. Przejazd z Warszawy do Jarosławia po wyzwoleniu. Boh. wyjechała z Polski w grudniu 1945 r.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.