Mirecka-Loryś Maria
Maria Mirecka-Loryś (ur. 1916, Ulanów) pochodzi z wielodzietnej rodziny o tradycjach patriotycznych. Przed wojną studiowała prawo na Uniwersytecie we Lwowie. Po wybuchu wojny działała w konspiracji – wiosną 1940 została komendantką Narodowej Organizacji Wojskowej Kobiet w powiecie Nisko, później całego NOWK Okręgu Rzeszowskiego. Po scaleniu NOW z AK została awansowana na stopień kapitana i kierowała Wojskową Służbą Kobiet w rzeszowskim Podokręgu Armii Krajowej. Wiosną 1945 roku została Komendantką Główną Narodowego Zjednoczenia Wojskowego Kobiet. Po wojnie zapisała się na trzeci rok prawa na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. 1 sierpnia 1945 r. została aresztowana, po miesiącu zwolniona na mocy amnestii. Zagrożona ponownym aresztowaniem, w grudniu 1945 opuściła Polskę i dotarła pod Ankonę we Włoszech do obozu 2 Korpusu Polskiego. Tam poznała przyszłego męża, oficera rezerwy Henryka Lorysia, z którym w październiku 1946 wyemigrowała do Anglii, a w 1952 r. do USA. Przez 32 lata redagowała czasopismo polonijne „Głos Polek”, od lat 70-tych organizuje pomoc dla Polaków na dawnych Kresach Wschodnich. Mieszka w Warszawie.
more...
less
00:00:07 Autoprezentacja boh. urodzonej w 1916 r. w Ulanowie.
00:00:27 Członkowie rodziny korzystali ze stypendium ufundowanego przez Konstantego Mireckiego. Przed wybuchem wojny ze stypendium korzystała najmłodsza siostra.
00:01:20 Ojciec został przeniesiony do pracy do Niska, ale rodzina mieszkała we wsi Racławice. Boh. pochodziła z wielodzietnej rodziny, najstarsza siostra skończyła seminarium nauczycielskie.
00:02:30 Szesnastoletni brat Bronisław brał udział w wojnie z bolszewikami, walczył pod Zadwórzem i był jednym z kilkunastu ocalonych. Wzięty pod Kijowem do niewoli, uciekł i doszedł piechotą do polskich oddziałów. Brat skończył gimnazjum w Nisku, przez rok był w wojsku, potem studiował teologię we Lwowie. Jego ostatnią parafią były Podwołoczyska – list od ojca Pio. Ksiądz Olszański został deportowany, brat miał zakaz kapłaństwa, mieszkał w magazynie – tajna posługa kapłańska, napad na dom. [+]
00:08:15 Czterej bracia ukończyli gimnazjum w Nisku, siostry Waleria i Janina skończyły seminarium nauczycielskie w Łańcucie – losy sióstr. Studia uniwersyteckie dzięki stypendium Konstantego Mireckiego.
00:10:10 Boh. należała do harcerstwa i Przysposobienia Wojskowego. Po śmierci Piłsudskiego uczniowie musieli nosić żałobę na tarczach – boh. nie miała tarczy z żałobą i nauczyciel odesłał ją ze szkoły. [+]
00:12:45 Podczas studiów boh. mieszkała w Domu Studentek i należała do Młodzieży Wszechpolskiej. Zwyczaje panujące w Domu Studentek – chłopak, który ukrył się w szafie, musiał zmienić uczelnię. Porównanie domów akademickich przed wojną i współcześnie. Wybór kierunku studiów bez wiedzy rodziców – przerwanie nauki po wybuchu wojny.
00:16:34 Okupacja niemiecka – budowa baraków w położonej za Sanem wsi Zarzecze. Do baraków przyjechali Żydzi przesiedleni z Czech, część z nich przeszła do ZSRR, niektórzy potem zdobyli broń i poszli do lasu. Boh. z koleżankami zdobywała jedzenie dla obozu, by Żydzi nie napadali na okoliczną ludność. [+]
00:20:35 Boh. pomagała braciom, którzy należeli do konspiracji. Po zakończeniu wojny zapisała się na trzeci rok prawa w Krakowie. Jadąc na wakacje została aresztowana na stacji kolejowej w Nisku przez szefa UB Supruniuka. Miała przy sobie materiały konspiracyjne oraz część pieniędzy zrabowanych przez partyzantów podczas napadu na bank, które miała przekazać we wsi Graby. Supruniuk zabrał pieniądze i podczas przesłuchań nie wracano do tematu napadu. Przebieg przesłuchania – powód zniszczenia obciążających materiałów. Boh. przebywała w kilku aresztach i często spotykała się z pomocą innych osób. Przesłuchanie w Warszawie prowadzone przez Białorusina. Boh., komendantka Narodowego Zjednoczenia Wojskowego Kobiet, została wypuszczona, ale niedługo potem groziło jej powtórne aresztowanie. [+]
00:28:09 Boh. uciekła z Polski do Włoch, tam wyszła za mąż i wyjechała z mężem do Anglii. Mąż znający kilka języków załatwiał z Anglikami sprawy dotyczące 2 Korpusu, boh. pracowała w kantynie – głosy Polaków z Anglii, że są tam trudności z żywnością, wysyłanie jedzenia do Anglii. Boh. spotkała w londyńskim autobusie dwóch Polaków – zachowanie Anglików wobec nich. Mąż skończył studia w Anglii i rodzina wyjechała do USA, gdzie boh. miała koleżanki.
00:33:37 We wrześniu 1939 r. boh. była w domu. Początki konspiracji – boh. była łączniczką, jeździła do Warszawy i Krakowa. Konsekwencje braku rozeznania w niecenzuralnych wyrażeniach. Boh. lubiła chodzić na skubanie piór i słuchać opowieści, potem dowiedziała się, że bajarz cytował Mickiewicza. Lektura Trylogii – reakcja na wiadomość, że „Bar został wzięty!”. Rola literatury w dzieciństwie.
00:39:02 Pochodzenie rodziców – dziadek Mirecki wrócił z Syberii, gdzie wywieziono rodzinę po powstaniu styczniowym, relacja mamy z babcią Mirecką. Niefortunna sprzedaż majątku mamy tuż przed wymianą pieniędzy – boh. i jej siostra bawiły się pieniędzmi trzymanymi w walizkach. Wspomnienie twardej ręki ojca.
00:41:44 Bieda na Podkarpaciu w latach 20. – pomoc głodującym chłopskim rodzinom. Z ośmiorga rodzeństwa siedmioro siedziało w więzieniach – poszukiwania najmłodszej siostry, która ukrywała się w Stalowej Woli i Warszawie.
00:44:30 Pobyt w więzieniach po wojnie – odgłosy torturowania przesłuchiwanych. Boh. po zwolnieniu z więzienia poszła do szefa UB w Nisku Supruniuka i namawiała go, by zmienił pracę – jego dalsze losy.
00:47:46 Boh. chciała się bawić z wiejskimi dziećmi i musiała wkupić się w towarzystwo.
00:48:45 Boh. została aresztowana na dworcu w Nisku razem z córką swojej krakowskiej gospodyni – podejrzenia ubeków względem dziewczyny, reakcja jej rodziny. Pomoc Supruniuka, który woził boh. na przesłuchania do Rzeszowa, Warszawy i Krakowa. UB miało dużo wiadomości na temat działalności boh., ponieważ jeden z partyzantów z oddziału „Ojca Jana” współpracował z UB. Próba powtórnego aresztowania.
00:53:18 Działalność w konspiracji – boh. jechała z Warszawy do Jarosławia z Anglikiem, który miał ukraińskie dokumenty i udawał głuchoniemego. Incydent z pukaniem do drzwi w środku nocy. W organizacji na terenie Podkarpacia działało ok. 1500 kobiet, w Przeworsku do organizacji należały wnuczki księcia Lubomirskiego – zaproszenie na podwieczorek. Boh. widziała na stacji w Jarosławiu pociąg z repatriantami ze wschodu – spotkanie z księciem Lubomirskim.
00:59:10 Struktura organizacji konspiracyjnej – szkolenia z zakresu pielęgniarstwa. Staranny dobór kandydatek do Narodowej Organizacji Wojskowej. Wyjazd do Przemyśla na rozmowy o scaleniu NOW z ZWZ – z powodu godziny policyjnej boh. musiała zostać na noc i okazało się, że „konspiratorki” urządzają w nocy zabawy. Wnuczki księcia Lubomirskiego należały do konspiracji, ale w pałacu stacjonował niemiecki sztab – opory w nawiązaniu współpracy. Losy Lubomirskich po wojnie. [+]
01:04:20 Jedność społeczeństwa w czasach okupacji, wybory dokonywane za komuny. Boh. podejrzewa, że została aresztowana na skutek donosu. Zniszczenie obciążających ją dowodów. Śledczy pytał o pieniądze, które miała przy sobie boh. – jej wyjaśnienia. Boh. przechowywała na stancji w Krakowie pieniądze z napadu na bank.
01:07:19 Organizacja ucieczki – przekupiony czeski konduktor, pomoc Czerwonego Krzyża. Boh. wyjechała jako obywatelka Luksemburga. Fałszywe papiery dla grupy uciekinierów. Boh. dojechała do Meppen, skąd trafiła do Maczkowa i dalej do Włoch.
01:09:05 Donosicielstwo za komuny, boh. musiała uciekać z kraju przed powtórnym aresztowaniem. Postawy młodzież, która rwała się do walki. Opinia boh. na temat Powstania Warszawskiego. Niemcy wycofując się z Podkarpacia rabowali dwory i wywozili rzeczy do Warszawy.
01:10:59 Najmłodsza siostra, która brała udział w powstaniu, po ucieczce z niewoli zajmowała się wyciąganiem ludzi z obozu w Pruszkowie, skąd zwalniano osoby, które skończyły 65 lat – fałszowanie dokumentów.
01:12:29 Brat brał udział w powstaniu – cudowne ocalenie od kuli, która odbiła się od medalika.
01:13:33 Atmosfera przed wybuchem wojny, zbrojenia Niemiec. 1 września 1939 r. boh. miała jechać do Stalowej Woli. Ponieważ pociąg nie przyjechał, poszła pieszo do miasta – niemieckie samoloty.
01:17:33 Brat Adam uczestniczył w spotkaniu z czeskim generałem po zajęciu przez Polskę Zaolzia – opinia brata na ten temat.
01:19:13 Boh. opiekowała się Anglikiem, który ukrywał się po ucieczce z obozu. Przejazd z Warszawy do Jarosławia po wyzwoleniu. Boh. wyjechała z Polski w grudniu 1945 r.
more...
less