Tadeusz Przyłuski (ur. 1919, Miłosna) w latach 30-tych działał w Związku Strzeleckim i ukończył kursy przysposobienia wojskowego. W 1938 r. zdał maturę w Technikum Kolejowym w Warszawie przy ul. Chmielnej, po czym trafił na roczny Dywizyjny Kurs Podchorążych Rezerwy w Pułtusku. W lipcu 1939 r. uzyskał awans na kaprala podchorążego rezerwy. Walczył w kampanii wrześniowej 1939 r. w szeregach 13 Pułku Piechoty 8 Dywizji Piechoty Wojska Polskiego – najpierw na terenach północnego Mazowsza, następnie w obronie Modlina. Wzięty do niewoli niemieckiej, do zakończenia wojny przebywał w Stalagu IA w Starławkach (Stablack) na terenie Prus Wschodnich.
[00:00:10] Boh. urodził się w 1919 r. Chodził do szkoły w Miłosnej, a następnie uczył się w Warszawie na ul. Chmielnej, gdzie we wrześniu 1938 r. ukończył technikum kolejowe.
[00:02:00] Wprowadzona ustawa zobowiązywała maturzystów do służby wojskowej i boh. odbył roczny kurs podchorążych rezerwy w Pułtusku, zakończony stopniem kaprala. Był również w Junackich Hufcach Pracy w Górce Połonce k. Łucka, gdzie budował drogę.
[00:03:40] 15 września 1939 r. boh. miał wyjść do cywila, ale wybuchła wojna. 15 sierpnia 1939 r. boh. był na ćwiczeniach - pierwszy alarm wojenny, powrót do koszar w Pułtusku. Mobilizacja, przygotowania do wojny - wydawano mundury i broń.
[00:05:10] Wymarsz na front. Pułk został skierowany w okolice Mławy i Gruduska. Po paru dniach „”zaczęła się „ucieczka obronna”, droga przez Warszawę do Modlina, gdzie boh. dostał się do niewoli. Trafił do Stalagu IA na terenie Prus Wschodnich.
[00:08:00] Ze stalagu boh. został wyzwolony przez armię radziecką. Niemcy uciekali przez zamarznięte morze na Zalew Wiślany. Elbląg, Olsztynek i inne miasta były zajęta przez radzieckie wojska.
[00:09:30] Niemcy wyganiali wszystkich z Prus Wschodnich na zachód. Pogłoska o zatopieniu w Zatoce Gdańskiej statku z niemieckimi cywilami.
[00:11:00] Obóz przejściowy po wyzwoleniu, potem marsz do Warszawy. Boh. nie poznał miasta, które znał sprzed wojny – stolica była ruiną.
[00:13:55] Rodzice boh. – ojciec Stanisław służył na kolei, a matka Teofila nie pracowała. Najstarszy brat był 10 lat starszy od boh., został ranny podczas niemieckiego ostrzału artyleryjskiego w pobliżu domu w Miłosnej i zmarł.
[00:15:30] Jedna z sióstr boh. była nauczycielką, druga zmarła w wieku 30 lat. Boh. wyjechał do Koszalina, gdzie pracował w fabryce traktorów i maszyn rolniczych, zajmował się naprawą i orką, pomagał osadnikom.
[00:17:30] Włączenie Szczecina do Polski, przenoszenie przedsiębiorstw z Koszalina do Szczecina. Boh. został w Szczecinie.
[00:19:30] Zasady przedwojennej matury, zdawane przedmioty. Gdy zmarł Józef Piłsudski [maj 1935], boh. był w klasie maturalnej. Trumnę Marszałka wieziono pociągiem z Warszawy do Krakowa, boh. był w straży na warszawskim Mokotowie podczas pożegnania Piłsudskiego.
[00:23:30] Przed wojną nie było młodzieżowych organizacji, przynależność klubu piłkarskiego była wręcz zabroniona. Kolega z Żyrardowa grał w klubie piłki nożnej „Żyrardowianka”, ale krył się z tym w szkole i grał pod pseudonimem. Boh. chodził na mecze, ich organizacja była inna niż dziś, nie było pieniędzy, gra była bezinteresowna.
[00:25:40] W kolejowej szkole boh. nie było ani jednego Żyda. Słyszało się, że w gimnazjach były „niesnaski” i prześladowania Żydów, podobnie w szkołach wyższych.
[00:27:30] Przedwojenna Warszawa była prawdziwym miastem, jednocześnie ładnym i brudnym, np. ulice Targowa, Brzeska były zaniedbane i niebezpieczne, a kamienice odrapane i bez kanalizacji. Lewa strona Wisły była lepsza.
[00:29:10] Kurs piechoty rezerwy szkolił dowódców. Boh. z kolegami mieli ćwiczenia w terenie oraz szkolenia teoretyczne.
[00:31:00] Zajęcie Zaolzia w 1938 r. Głoszono, że Polska odniosła tam wojskowy sukces.
[00:32:35] Umundurowanie i uzbrojenie żołnierzy polskich w 1939 r. Pięciostrzałowe karabiny KB, rewolwery Vis z łańcuszkiem dla oficerów. Na każdą drużynę przypadał 20-strzałowy ręczny karabin maszynowy, na każdą kompanię ciężki karabin maszynowy. Każdy pułk miał trzy działa. Strącony przez Niemców samolot „Łoś” na terenie Prus Wschodnich.
[00:39:00] Ocena uzbrojenia polskiej armii.
[00:38:00] W Warszawie na terenie koszar artyleryjskich spadły trzy niemieckie pociski. Koledze boh. urwało rękę, został w szpitalu, a boh. z odziałem ruszyli w kierunku Modlina.
[00:40:00] Gdy kolumną szli przez wieś, ostrzelał ich niemiecki myśliwiec. Boh. z kolegą schowali się do rowu. Śmierć kolegi. [++]
[00:41:50] Pierwszych rannych boh. zobaczył w Pułtusku 3 września 1939 r.
[00:42:40] O tym, że Rosjanie napadli na Polskę 17 września, boh. dowiedział się będąc już w Modlinie. Nad Kazuniem pojawiły się samoloty inne od niemieckich i wszyscy myśleli, że to pomoc francuska i angielska. Okazało się, że to samoloty radzieckie, bombardowały polskie umocnienia w Modlinie. Był rozkaz nie wszczynania walk z wojskiem rosyjskim.
[00:44:45] Żołnierze rozumieli tragizm sytuacji, byli przygnębieni. Rosjanie zamykali drogi pozwalające wycofać się polskim żołnierzem do Rumunii i na Węgry.
[00:46:00] Obrona Modlina, wiadomość o kapitulacji Warszawy. Oficerów nie brano do niewoli i pozwolono im z bronią białą iść do domu. Nazajutrz do niewoli wzięto żołnierzy.
[00:47:40] W stalagu boh. mieszkał w namiotach zbudowanych z dykty, czasem brano ich na roboty. Panował głód, bród i wszy. Oddzielnie mieszkali jeńcy pochodzenia żydowskiego, potem zostali przez Niemców zwolnieni do domu.
[00:50:50] W obozie nie obchodzono świąt. Na pierwsze święta wielkanocne kolega boh. dostał w paczce kaszę jaglaną, którą ugotowali w Wielką Niedzielę.
[00:52:00] Kierownik szkoły podstawowej z Wilna załatwił mąkę żytnią i w Wielką Sobotę ugotował ją. W Wielką Niedzielę okazało się, że z mąki zrobił się klej. Na święta odprawiana była przez kapelana wojskowego msza.
[00:53:30] Informacje z okupowanej Polski nie docierały do obozu. Nie wiedzieli o powstaniu warszawskim ani o powstaniu w getcie.
[00:54:10] Wygląd żołnierzy radzieckich, którzy wyzwolili obóz boh. w 1945 r. Drelichowe umundurowanie, zamiast plecaków mieli worki na sznurku, tak samo karabiny. Poruszali się konno, zaprzęgami i trójkołowymi wozami.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..