Marta Jatczak (ur. 1946, Niewojnianka) pochodzi z rodziny zaangażowanej w ruch oporu podczas i po II wojnie światowej. Jej rodzice działali w Armii Krajowej, brali udział w Akcji „Burza”. W 1948 roku pani Marta wraz z rodzicami i babcią zostali wywiezieni na Syberię jako „kułacy”. Na zesłaniu zmarła babcia, a przyszedł na świat brat i siostra. Rodzinie udało się powrócić do Polski w 1956 roku. Ojciec napisał i wydał książkę „Moja Syberia – wspomnienia zesłańca”.
[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonej w Wilnie - w księgach kościelnych zapisana miejscowość urodzin Niewojnianka.
[00:00:30] Prezentacja rodziców: Alfreda z d. Nosewicz, Czesław Monkiewicz.
[00:01:50] W 1942 r. rodzice boh. przystąpili do Armii Krajowej. Działali w Puszczy Rudnickiej. Matka była łączniczką, ojciec w zwiadzie. Brali udział w akcji “Burza”, ojciec został ranny.
[00:03:15] Po akcji „Burza” rodzice dostali nakaz złożenia broni i powrotu do domu. Brat matki przeniósł się na teren Lubelszczyzny i tam wstąpił do WIN-u. Drugi brat matki zginął z rąk żołnierzy radzieckich.
[00:04:50] W 1946 r. rodzice wzięli ślub. Wkroczenie NKWD do domu rodziców. Wysiedlenie rodziny na Syberię.
[00:07:50] Pakowanie rzeczy osobistych, podróż na Syberię.
[00:10:30] Boh. podczas podróży rozchorowała się. Przyjazd na Syberię.
[00:11:50] Podział zesłanych na grupy. Rodzina została przyjęta przez kobietę mieszkająca nieopodal miejsca, do którego przyjechali. Zostali tam na rok.
[00:13:10] Przewożenie zesłańców przez baraki. Urodziny brata i siostry. Warunki na zesłaniu - głód, chłód. Budowa domu.
[00:17:30] Boh. zaczęła chodzić do szkoły. Pogrzeby zmarłych. Śmierć babci na tyfus.
[00:19:30] Stosunek Rosjan do Polaków. Rodzina zmuszona była mówić w języku rosyjskim.
[00:21:00] Rodzina dostała wiadomość, że będą mogli wrócić do domu. Potem okazało się, że rodzina nie została podana do repatriacji.
[00:23:10] Matka się rozchorowała. Rodzina dostała zaproszenie z Polski do powrotu, dzięki czemu mieli perspektywę wyjechania z Syberii.
[00:25:20] Wujek boh. był więziony w Wilnie, skazany na karę śmierci. Objęła go amnestia, dzięki temu mógł wysłać zaproszenie dla rodziny.
[00:26:50] Nikt się rodziną nie interesował po powrocie do Polski. Przyjechali w lubuskie. Boh. poszła do szkoły podstawowej.
[00:28:20] Ojciec pojechał do Torunia, rodzina przeniosła się tam w 1961 r.
[00:30:55] Warunki życia, bieda.
[00:33:30] Ojciec zmarł w 2010 r. Opieka boh. nad matką.
[00:35:25] Matka zmarła w 2018 r. Matka działała w AK pod ps. „Zorza”, ojciec „Sokole Oko”. Pośmiertnie matka otrzymała awans na porucznika.
[00:39:09] Boh. była wdzięczna za pomoc Rosjanom podczas trudnych warunków na Syberii.
[00:40:10] Opis porodu matki na zesłaniu.
[00:41:20] Boh. działa w Związku Sybiraków, w Związku Żołnierzy Armii Krajowej, w Towarzystwie Ziemi Wileńskiej. Została powołana do rady kombatanckiej przy wojewodzie kujawsko-pomorskim.
[00:43:00] Boh. ma dwie córki.
[00:43:30] Działalność rodziców w AK.
[00:47:50] W 2005 r. brat boh. zabrał ojca na Syberię, by sprawdzić miejsce, w którym mieszkali.
[00:51:10] Opis budowania domu rodzinnego w Toruniu.
[00:53:00] Boh. bardzo często śniła o przeżyciach z Syberii.
[01:05:00] Relacje rodziny były publikowane. Ojciec napisał książkę „Moja Syberia”. Wspomnienia boh. ukazały się we „Wspomnieniach toruńskich kombatantów”.
[01:11:57] Boh. czyta fragmenty wspomnień.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.