Stefan Szlachtycz (ur. 1930, Kraków) wychował się na krakowskim Kazimierzu i tam przeżył okupację niemiecką. Był świadkiem wypędzania ludności żydowskiej z Krakowa, a także egzekucji ulicznej w maju 1944. Obserwował działalność obozu w Płaszowie oraz jego komendanta Amona Götha. Po wojnie studiował architekturę na Politechnice Krakowskiej i reżyserię w Państwowej Wyższej Szkole Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi. Pracował jako reżyser filmowy i telewizyjny.
[00:00:10] Studia politechniczne – architekt. Ur. w Krakowie i tam mieszkał w pierwszej połowie życia. Wybuch wojny – boh. miał 9 lat. Ojciec był zawodowym oficerem w V batalionie pancernym. Słoneczna niedziela, warkot samolotów, krążących nisko nad Krakowem, wyglądało to na zabawę. Przerażenie matki, lekceważenie ojca. Bombardowanie widziane oczami dziecka, huk wybuchów. Wyjazd ojca do jednostki, z walizką zniknął na ponad rok.
[00:05:26] Batalion ojca trafił na Węgry, tam został internowany. Zbombardowana kawiarnia na Plantach, właściciel o nazwisku Bomba. Odwołanie zajęć szkolnych, nowy nauczyciel, wielki piłkarz Józef Kałuża z Cracovii. Przybycie niemieckich oficerów, rozmowa z Kałużą – otrzymał kilkukrotnie propozycję objęcia funkcji trenera reprezentacji Niemiec, odmówił.
[00:10:23] Wyrzucenie przez Niemców z domu u zbiegu ulic Kotlarskiej i Grzegórzeckiej, zamieszkanie z siostrą matki z Górnego Śląska. Piękna kuzynka chrzestna matka, nauczycielka polskiego – pracowała w kancelarii gubernatora Franka na Wawelu. Odmówiła zostania rajchsdojczem, straciła pracę i musiała się wyprowadzić.
[00:13:55] Powrót ojca z internowania na Węgrzech, znalazł mieszkanie w dzielnicy żydowskiej Kazimierz przy ul. Skawińskiej Bocznej, niedaleko szpitala żydowskiego. Dom żydowski zajęty przez sąd SS. Trzy miesiące mieszkania w okropnym mieszkaniu, wśród Żydów. Chłopcy nieżydowscy na ulicy zwaśnieni z żydowskimi.
[00:18:51] Po wyrzuceniu przez Niemców przeprowadzka do Krosna do zamożnej siostry matki. Wuj miał manufakturę kafli piecowych, boh. jeździł do nich co roku na wakacje. Ukończenie III klasy i I komunia. Powrót ojca, wyjazd do Krakowa. Ulica Krakowska w Krakowie. Dozorcy na Kazimierzu byli Polakami, tzw. szabesgojami, pomagali Żydom w szabas.
[00:23:11] Obserwowanie życia i obyczajów żydowskich. Wychowawca Kałuża, polonista – zakaz używania podręczników do polskiego. Znał na pamięć całego „Pana Tadeusza”, znał język niemiecki, uczył boh.
[00:26:44] Ok. 5 km do szkoły, droga prowadziła nad Wisłą. Zapachy po drodze. Zapach gazu z gazowni – gaz produkowany w suchej destylacji węgla kamiennego. Zapach rzeźni. Zapach palonej gumy z zakładów Semperit. Zapach czekolady z fabryki Sucharda.
[00:29:32] W 1939 r. kiedy wojsko polskie opuściło Kraków, ludzi poszli rabować fabryki, rabunek słodyczy z magazynów Sucharda przez tydzień. Opis kradzieży słodyczy, częstowanie dzieci bawiących się na ulicy. Choroba brzucha, uraz do czekolady na resztę życia. [++]
[00:31:48] Wspólne życie z Żydami. Szkoła żydowska dla dziewcząt zajęta przez Luftwaffe (meteorologowie, mechanicy, pracownicy lotniska). Zbratanie się tych Niemców z Polakami z ulicy Skawińskiej Bocznej. Usuwanie Żydów z ulicy, opaski z gwiazdą Dawida. Produkowanie rozmaitych opasek przez Żydów, niektóre wyglądały jak ozdoby.
[00:36:30] Powrót ze szkoły okrężną drogą przez Kazimierz, egzotyczne żydowskie zaułki. Oglądanie ortodoksyjnych Żydów przez Niemców, język jidysz, plac Nowy – główne centrum targowe, koszerność. Niemcy przyjeżdżali dorożkami z żonami, robili wspólne zdjęcia. Szykany niższych stopniem żołnierzy wobec Żydów, upokarzanie. Żydzi nie stawiali żadnego oporu. [+]
[00:40:49] Plakaty antyżydowskie w Kazimierzu: „Żydzi – wszy - tyfus plamisty” [++] Instytut Weigla. Plakaty musiały tez wisieć na klatkach schodowych, po odejściu Niemców boh. zachował plakat i wykorzystał w filmie „Tragarz puchu”. Szukanie pracy przez ojca, pracował w mundurze niemieckim (miał broń) w niemieckiej firmie ochroniarskiej Obhut, pilnował fabryki. Ojciec znał niemiecki, szybko został urzędnikiem w tej firmie, znał zawartość magazynów – przekazywał te informacje organizacji podziemnej.
[00:45:48] Przyjście oficera niemieckiego i granatowych policjantów, opieczętowanie mieszkania, usuwanie Żydów z całego Krakowa. Ulica biała od porzuconej przez Żydów pościeli. Chodzenie po opuszczonych ulicach. Znalezienie w okolicy numeru 2 figurki gęsi zabawki dziecięcej [++]. Most Piłsudskiego, wypędzenie Żydów z Krakowa jak z filmu „Lista Schindlera” Spielberga. Inaczej niż w filmie Polacy nie szydzili z wychodzących Żydów. [++]
[00:52:39] Figurka gęsi bez głowy i szyi. Zamiana mieszkania na pożydowskie, należące do właścicielki tego budynku – mieszkali tam przez 25 lat. Żydów przepędzono do getta na Podgórzu, pusta ulica Skawińska, nie było szabru. Starców i chorych Niemcy rozstrzeliwali ich na miejscu. Sprzątanie ulicy. Dozorca Gorzkowski. Nowe mieszkanie na 2 piętrze z widokiem na Tatry.
[00:55:55] Nowi lokatorzy, Polacy wypędzeni z innych miast (Łodzi, Poznania, Katowic). Nowy charakter ulicy, nowe stosunki sąsiedzkie. Dobrzy Niemcy, pomoc. W 1943 r. na Wielkanoc boh. dostał cztery kanapki z boczkiem na śniadanie wielkanocne. [+] Represje omijały ulicę.
[00:58:48] Niedokończony dom Żydowskiego Towarzystwa Gimnastycznego z basenem w piwnicy – zajęty przez Służbę Budowlana (Baudienst) – zatrudniali Polaków do budownictwa.
[01:00:12] Likwidacja getta w Krakowie. Opuszczone getto, stan mieszkań opalanych resztkami mebli w ognisku na środku pokoju, walające się śmieci, znalezienie szyi gąski [++].
[01:05:11] Matka boh. zaczęła wróżyć z kart, przewidywała przyszłość, zasłynęła w całym Generalnym Gubernatorstwie, przyjeżdżali ludzie z innych miast. Po wojnie jej minęło. Bardzo dobra znajomość niemieckiego przez boh., rozmowy z Niemcami. Kino dla Polaków (Apollo, Atlantic). Głupawe polskie filmy przedwojenne. Boh. kilka razy poszedł do kina tylko dla Niemców Urania w budynku Filharmonii Krakowskiej oraz kina Scala w dawnym teatrze Bagatela.
[01:10:51] Kupowanie niemieckich książek w księgarni „nur für Deutsche” przy Adolf Hitler Platz (na Rynku). Przedstawiały niemieckie uzbrojenie (samoloty i czołgi). Handel książkami.
[01:12:00] Chłopiec z Hitlerjugend w kinie Urania, podszywanie się pod krakowskiego Niemca, ucieczka boh. spod kina. W 1944 r. akcja budowania okopów wokół miasta rękami młodzieży szkolnej, codzienne rozpijanie i demoralizacja młodzieży przez Niemców. Przyjaciel ojca Niemiec załatwił boh. zwolnienie od naczelnego lekarza Krakowa dr Puppke. Pieczątka na legitymacji szkolnej. Podchodzenie do niemieckich patroli.
[01:22:34] Po wojnie okazało się, że to była pieczątka dla uchylających się od pracy na rzecz okupanta – byli karani obozem koncentracyjnym. [++]
[01:25:41] Wyjazd Niemców z ulicy Beskidzkiej Bocznej po 4 latach wspólnego sąsiedztwa. Boh. odwiedzał ich w koszarach, pokazywali świetne mapy ZSRR/Rosji podarowane boh. – używał ich do kreślenia projektów architektonicznych. Baloniki meteorologiczne – zabawa na ulicy. Koszary dziewcząt niemieckich z służby pomocniczej obrony przeciwlotniczej (Blitzmädchen) na ul. Św. Stanisława, odwiedzały lotników w ich koszarach, pijaństwo. Piosenka „Gdzie są chłopcy z tamtych lat” [sic! piosenka z 1955 roku]. Ulica czerwona od baloników.
[01:32:36] Wyjazd Niemców ciężarówkami i autobusami, wszyscy mieszkańcy płakali. Potomstwo Niemców na ulicy. [+]. Sąd SS nieopodal, zaskoczenie esesmanów przez Rosjan, zamarznięte trupy Niemców na ulicach.
[01:35:05] W 1939 r. wszyscy byli przekonani, że wojny nie będzie. Przyjaciel z dzieciństwa Zbyszek Janiszewski (rekordzista Polski na 400 m przez płotki). Przygotowania do wojny, zaklejanie okien, Liga Obrony Powietrznej – maski przeciwgazowe na wystawach sklepów. Gęsty ostrzał niemiecki, zbieranie przez chłopców pocisków na ogródkach działkowych. Zabawy – strzelanie pociskami z procy na Fortach Austriackich (rondo Mogilskie) między chłopcami z Topolowej i Grzegórzeckiej. [+]
[01:39:16] Po wyjściu polskiej armii z Krakowa prowadzenie jeńców polskich w rozpaczliwym stanie. Wkroczenie wojsk niemieckich – kontrast, piechota przywieziona ciężarówkami, miękkie skórzane rękawiczki, rozdawanie słodyczy i papierosów.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..