Szlachtycz Stefan cz. 1
Stefan Szlachtycz (ur. 1930, Kraków) wychował się na krakowskim Kazimierzu i tam przeżył okupację niemiecką. Był świadkiem wypędzania ludności żydowskiej z Krakowa, a także egzekucji ulicznej w maju 1944. Obserwował działalność obozu w Płaszowie oraz jego komendanta Amona Götha. Po wojnie studiował architekturę na Politechnice Krakowskiej i reżyserię w Państwowej Wyższej Szkole Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi. Pracował jako reżyser filmowy i telewizyjny.
more...
less
[00:00:10] Studia politechniczne – architekt. Ur. w Krakowie i tam mieszkał w pierwszej połowie życia. Wybuch wojny – boh. miał 9 lat. Ojciec był zawodowym oficerem w V batalionie pancernym. Słoneczna niedziela, warkot samolotów, krążących nisko nad Krakowem, wyglądało to na zabawę. Przerażenie matki, lekceważenie ojca. Bombardowanie widziane oczami dziecka, huk wybuchów. Wyjazd ojca do jednostki, z walizką zniknął na ponad rok.
[00:05:26] Batalion ojca trafił na Węgry, tam został internowany. Zbombardowana kawiarnia na Plantach, właściciel o nazwisku Bomba. Odwołanie zajęć szkolnych, nowy nauczyciel, wielki piłkarz Józef Kałuża z Cracovii. Przybycie niemieckich oficerów, rozmowa z Kałużą – otrzymał kilkukrotnie propozycję objęcia funkcji trenera reprezentacji Niemiec, odmówił.
[00:10:23] Wyrzucenie przez Niemców z domu u zbiegu ulic Kotlarskiej i Grzegórzeckiej, zamieszkanie z siostrą matki z Górnego Śląska. Piękna kuzynka chrzestna matka, nauczycielka polskiego – pracowała w kancelarii gubernatora Franka na Wawelu. Odmówiła zostania rajchsdojczem, straciła pracę i musiała się wyprowadzić.
[00:13:55] Powrót ojca z internowania na Węgrzech, znalazł mieszkanie w dzielnicy żydowskiej Kazimierz przy ul. Skawińskiej Bocznej, niedaleko szpitala żydowskiego. Dom żydowski zajęty przez sąd SS. Trzy miesiące mieszkania w okropnym mieszkaniu, wśród Żydów. Chłopcy nieżydowscy na ulicy zwaśnieni z żydowskimi.
[00:18:51] Po wyrzuceniu przez Niemców przeprowadzka do Krosna do zamożnej siostry matki. Wuj miał manufakturę kafli piecowych, boh. jeździł do nich co roku na wakacje. Ukończenie III klasy i I komunia. Powrót ojca, wyjazd do Krakowa. Ulica Krakowska w Krakowie. Dozorcy na Kazimierzu byli Polakami, tzw. szabesgojami, pomagali Żydom w szabas.
[00:23:11] Obserwowanie życia i obyczajów żydowskich. Wychowawca Kałuża, polonista – zakaz używania podręczników do polskiego. Znał na pamięć całego „Pana Tadeusza”, znał język niemiecki, uczył boh.
[00:26:44] Ok. 5 km do szkoły, droga prowadziła nad Wisłą. Zapachy po drodze. Zapach gazu z gazowni – gaz produkowany w suchej destylacji węgla kamiennego. Zapach rzeźni. Zapach palonej gumy z zakładów Semperit. Zapach czekolady z fabryki Sucharda.
[00:29:32] W 1939 r. kiedy wojsko polskie opuściło Kraków, ludzi poszli rabować fabryki, rabunek słodyczy z magazynów Sucharda przez tydzień. Opis kradzieży słodyczy, częstowanie dzieci bawiących się na ulicy. Choroba brzucha, uraz do czekolady na resztę życia. [++]
[00:31:48] Wspólne życie z Żydami. Szkoła żydowska dla dziewcząt zajęta przez Luftwaffe (meteorologowie, mechanicy, pracownicy lotniska). Zbratanie się tych Niemców z Polakami z ulicy Skawińskiej Bocznej. Usuwanie Żydów z ulicy, opaski z gwiazdą Dawida. Produkowanie rozmaitych opasek przez Żydów, niektóre wyglądały jak ozdoby.
[00:36:30] Powrót ze szkoły okrężną drogą przez Kazimierz, egzotyczne żydowskie zaułki. Oglądanie ortodoksyjnych Żydów przez Niemców, język jidysz, plac Nowy – główne centrum targowe, koszerność. Niemcy przyjeżdżali dorożkami z żonami, robili wspólne zdjęcia. Szykany niższych stopniem żołnierzy wobec Żydów, upokarzanie. Żydzi nie stawiali żadnego oporu. [+]
[00:40:49] Plakaty antyżydowskie w Kazimierzu: „Żydzi – wszy - tyfus plamisty” [++] Instytut Weigla. Plakaty musiały tez wisieć na klatkach schodowych, po odejściu Niemców boh. zachował plakat i wykorzystał w filmie „Tragarz puchu”. Szukanie pracy przez ojca, pracował w mundurze niemieckim (miał broń) w niemieckiej firmie ochroniarskiej Obhut, pilnował fabryki. Ojciec znał niemiecki, szybko został urzędnikiem w tej firmie, znał zawartość magazynów – przekazywał te informacje organizacji podziemnej.
[00:45:48] Przyjście oficera niemieckiego i granatowych policjantów, opieczętowanie mieszkania, usuwanie Żydów z całego Krakowa. Ulica biała od porzuconej przez Żydów pościeli. Chodzenie po opuszczonych ulicach. Znalezienie w okolicy numeru 2 figurki gęsi zabawki dziecięcej [++]. Most Piłsudskiego, wypędzenie Żydów z Krakowa jak z filmu „Lista Schindlera” Spielberga. Inaczej niż w filmie Polacy nie szydzili z wychodzących Żydów. [++]
[00:52:39] Figurka gęsi bez głowy i szyi. Zamiana mieszkania na pożydowskie, należące do właścicielki tego budynku – mieszkali tam przez 25 lat. Żydów przepędzono do getta na Podgórzu, pusta ulica Skawińska, nie było szabru. Starców i chorych Niemcy rozstrzeliwali ich na miejscu. Sprzątanie ulicy. Dozorca Gorzkowski. Nowe mieszkanie na 2 piętrze z widokiem na Tatry.
[00:55:55] Nowi lokatorzy, Polacy wypędzeni z innych miast (Łodzi, Poznania, Katowic). Nowy charakter ulicy, nowe stosunki sąsiedzkie. Dobrzy Niemcy, pomoc. W 1943 r. na Wielkanoc boh. dostał cztery kanapki z boczkiem na śniadanie wielkanocne. [+] Represje omijały ulicę.
[00:58:48] Niedokończony dom Żydowskiego Towarzystwa Gimnastycznego z basenem w piwnicy – zajęty przez Służbę Budowlana (Baudienst) – zatrudniali Polaków do budownictwa.
[01:00:12] Likwidacja getta w Krakowie. Opuszczone getto, stan mieszkań opalanych resztkami mebli w ognisku na środku pokoju, walające się śmieci, znalezienie szyi gąski [++].
[01:05:11] Matka boh. zaczęła wróżyć z kart, przewidywała przyszłość, zasłynęła w całym Generalnym Gubernatorstwie, przyjeżdżali ludzie z innych miast. Po wojnie jej minęło. Bardzo dobra znajomość niemieckiego przez boh., rozmowy z Niemcami. Kino dla Polaków (Apollo, Atlantic). Głupawe polskie filmy przedwojenne. Boh. kilka razy poszedł do kina tylko dla Niemców Urania w budynku Filharmonii Krakowskiej oraz kina Scala w dawnym teatrze Bagatela.
[01:10:51] Kupowanie niemieckich książek w księgarni „nur für Deutsche” przy Adolf Hitler Platz (na Rynku). Przedstawiały niemieckie uzbrojenie (samoloty i czołgi). Handel książkami.
[01:12:00] Chłopiec z Hitlerjugend w kinie Urania, podszywanie się pod krakowskiego Niemca, ucieczka boh. spod kina. W 1944 r. akcja budowania okopów wokół miasta rękami młodzieży szkolnej, codzienne rozpijanie i demoralizacja młodzieży przez Niemców. Przyjaciel ojca Niemiec załatwił boh. zwolnienie od naczelnego lekarza Krakowa dr Puppke. Pieczątka na legitymacji szkolnej. Podchodzenie do niemieckich patroli.
[01:22:34] Po wojnie okazało się, że to była pieczątka dla uchylających się od pracy na rzecz okupanta – byli karani obozem koncentracyjnym. [++]
[01:25:41] Wyjazd Niemców z ulicy Beskidzkiej Bocznej po 4 latach wspólnego sąsiedztwa. Boh. odwiedzał ich w koszarach, pokazywali świetne mapy ZSRR/Rosji podarowane boh. – używał ich do kreślenia projektów architektonicznych. Baloniki meteorologiczne – zabawa na ulicy. Koszary dziewcząt niemieckich z służby pomocniczej obrony przeciwlotniczej (Blitzmädchen) na ul. Św. Stanisława, odwiedzały lotników w ich koszarach, pijaństwo. Piosenka „Gdzie są chłopcy z tamtych lat” [sic! piosenka z 1955 roku]. Ulica czerwona od baloników.
[01:32:36] Wyjazd Niemców ciężarówkami i autobusami, wszyscy mieszkańcy płakali. Potomstwo Niemców na ulicy. [+]. Sąd SS nieopodal, zaskoczenie esesmanów przez Rosjan, zamarznięte trupy Niemców na ulicach.
[01:35:05] W 1939 r. wszyscy byli przekonani, że wojny nie będzie. Przyjaciel z dzieciństwa Zbyszek Janiszewski (rekordzista Polski na 400 m przez płotki). Przygotowania do wojny, zaklejanie okien, Liga Obrony Powietrznej – maski przeciwgazowe na wystawach sklepów. Gęsty ostrzał niemiecki, zbieranie przez chłopców pocisków na ogródkach działkowych. Zabawy – strzelanie pociskami z procy na Fortach Austriackich (rondo Mogilskie) między chłopcami z Topolowej i Grzegórzeckiej. [+]
[01:39:16] Po wyjściu polskiej armii z Krakowa prowadzenie jeńców polskich w rozpaczliwym stanie. Wkroczenie wojsk niemieckich – kontrast, piechota przywieziona ciężarówkami, miękkie skórzane rękawiczki, rozdawanie słodyczy i papierosów.
more...
less