Tadeusz Rymień (ur. 1935, Warszawa) opowiada o wybuchu wojny w Warszawie, ucieczce do Białegostoku, a następnie okupacji sowieckiej i deportacji do ZSRR, gdzie spędził lata wojny w domu dziecka. Do Polski wrócił w 1946 roku.
[00:00:07] Autoprezentacja boh. Ojciec handlował na Bazarze Różyckiego, mieszkali na Pradze Północ przy ul. Lubelskiej. Panika podczas bombardowań po wybuchu wojny. Ewakuacja wagonami bydlęcymi do Białegostoku. Siostra Eugenia. Zamieszkanie na kwaterze „u Żydka”. Po wkroczeniu Rosjan – wywózka do Czelabińska na Syberii. Ojciec z drugą siostra zostali w Warszawie.
[00:02:44] Na Syberii mama z siostrą pracowały, po pewnym czasie rodzinę rozdzielono, boh. trafił do polskiego sierocińca w miejscowości [Niżnaja Uwiołka] – spędził tam całą wojnę. Po wojnie mama go zabrała. Z tego sierocińca dzieci do Polski przyjechały same, rozładunek w Elblągu. Przejazd z mamą do Szczecina. Choroba mamy (przepuklina) nabyta na zesłaniu. Siostra przyszła do Polski w 1945 r. z wojskiem polskim, służyła w jednostce [Piotra] Jaroszewicza.
[00:05:57] Spotkanie babci w pobliżu punktu PUR-u. [+] Wuj fryzjer ze Szczecina. Boh. rozpoczął pracę w wieku 12 lat w odlewni, zwolnienie przez BHP-owca. Nauka, ukończone 3 klasy. Praca jako pomocnik kucharza w Przedsiębiorstwie Robót Czerpalnych i Podwodnych, przejęcie funkcji kucharza – dla 50 osób. Nauka wieczorowa.
[00:09:22] List od siostry, przyjazd do Łodzi, nauka tkactwa, praca gońca w RiTV, kolejna praca w PGR, w gospodarstwie rybnym w Bełdowie. Poznanie żony, przeprowadzka do Dobronia. Ślub, urodziny córki, poszukiwanie mieszkania. Pożyczka 3300 zł na przeprowadzkę do Sztumu. Praca w PGR Pietrzwałd oddział w Czerninie przez 22 lata jako kolejno robotnik, pomocnik traktorzysty, traktorzysta, magazynier, brygadzista.
[00:13:27] Przeprowadzka do Aleksandrowa Łódzkiego, praca w Elta Łodź jako ustawiacz maszyn. II grupa inwalidzka. Urodziny dwóch synów.
[00:15:00] W ZSRR podczas zsyłki mama pracowała w lesie przy wydobywaniu torfu. Wspomnienie kina w jednostce wojskowej. Mieszkanie w ziemiance, ściany kuchni polowej wyplatane z gałęzi, stołówka. Gdy mama pracowała w fabryce (sprzątała w stolarni), boh. spał w kotłowni w trocinach. Talony na jedzenie: kasza z olejem. Zepsute przemarznięte jedzenie, podkradanie ziemniaków.
[00:18:29] Sierociniec pod Czelabińskiem, nieopodal była stacja meteorologiczna. Nie chodziło się do szkoły, tylko pracowało w kołchozie. Koledzy odurzeni makiem lekarskim. Sierociniec mieścił się w 3-piętrowym pałacyku, pole z arbuzami. Kierownikiem ośrodka był Żyd, mundurki i ubrania z Ameryki. Niektórzy chłopcy sprzedawali ubrania miejscowym za jedzenie.
[00:22:02] Ukończenie 6 i 7 klasy podczas pracy w PGR. W ZSRR nie było szkoły, polskiego uczyli starsi chłopcy. Kolega Ostrowski Jurek odnalazł mamę przez PCK. Kolega Bukowski. Zabawy podwórkowe, życie w sierocińcu z dala od Rosjan. Brak kontaktu z mamą. Podróż do Rosji wagonami towarowymi, wojsko polskie rozdawało chleb z wagonów
[00:29:33] Wyprawa z mamą po chleb na Ukrainie, spotkanie Ukraińców. Demobilizacja polskich żołnierzy w Białymstoku. Wywózki Polaków w głąb ZSRR. Powrót boh. z mamą w 1946 r., siostry − w 1945 r.
[00:33:54] Okradzenie siostry z ubrań przez Rosjankę. Mama z siostrą budowały drewniane baraki dla wysiedleńców, błoto, mróz. Racje żywnościowe. Po ok. roku przeniesienie do sierocińca. Siostra potem wyjechała do pracy w fabryce w Czelabińsku. Boh. z mamą mieszkali w mieście Miass, a następnie Złatoust i Czelabińsku. Brak kontaktu z mamą w sierocińcu. Boh. chodził do pracy z mamą do kopania torfu. Grzyby, gotowana lebioda – uzupełnianie diety. Warunki mieszkaniowe w ziemiance.
[00:40:25] Pożar w ziemiance, boh. uratowany przez żołnierzy, długi pobyt w szpitalu. Okłady z tranu. Warunki w szpitalu. Przeniesienie boh. do sierocińca. [+]
[00:43:40] Opis poparzeń. Pożar powstał od zapalenia się słomy od piecyka, spalenie ziemianki. Mieszkali w ziemiance, bo nie było pracy. Wiadomość o końcu wojny – obwieszczenie przez megafon na dworcu. Transport sierot do Elbląga, dzieci z rodzicami jechały towarowymi wagonami. Przyjazd na Ziemie Zachodnie, mieszkanie w Szczecinie: 2 pokoje z kuchnią. [+]
[00:49:08] Potem zamieszkanie na parterze w mieszkaniu po rodzinie żydowskiej szewca Engelsa, która wyjechała do Izraela. Szabasowe zapalanie świec. Przyjazd kolegi Miszy do Koszalina. [++]
[00:51:57] Losy ojca podczas wojny: mieszkał z córką Wiktorią na ul. Żurawiej 24, założył nową rodzinę. Rodzina w Warszawie. Edukacja w czasie pracy w PGR w Pietrzwałdzie.
[00:54:54] Babcia Piechocka (ze strony mamy) w Szczecinie wychowywała osieroconą wnuczkę. Nie widziała się z córką przez całą wojnę, myślała, że nie żyje.
[00:57:35] Rozstanie rodziny w początku wojny – nie było kontaktu z ojcem i siostrą Wiktorią, pospieszna deportacja. Droga pociągiem, bombardowanie cywilów [17 września 1939 r.], zastrzelenie chłopca. [+]
[01:01:45] W domu dziecka tęsknota za mamą i siostrą. Filmy wojenne w kinie garnizonowym, piosenki wojskowe. Chłopcy narkotyzujący się dzikim makiem. Stałe uczucie głodu. Najgorszym przeżyciem było poparzenie.
[01:05:58] Praca przez całe życie, bez przerw.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.