Jerzy Frydel (ur. 1935, Zebrzydowice) – ojciec Adolf był legionistą, który walczył m.in. w 1915 r. nad Nidą, matka zajmowała się domem. Ojciec pracował w służbie celnej najpierw w Zebrzydowicach, a następnie w Felszytnie. Przed wojną rodzina przeniosła się do Lwowa, gdzie ojciec rozpoczął pracę w Głównym Urzędzie Celnym. 10 lutego 1940 r. pan Jerzy jako 5-letnie dziecko został deportowany wraz z matką i młodszym bratem (ojciec został aresztowany tydzień wcześniej przez NKWD) do Omska, skąd po roku przenieśli się do Aktiubińska w Kazachstanie. Rodzina powróciła do Polski we wrześniu 1946 r. i osiadła w Strzelcach Świdnickich, gdzie mieszkali repatriowani z Felsztyna dziadkowie ze strony matki. Jerzy Frydel skończył szkołę podstawową w 1951 r., a następnie przeniósł się do Wrocławia, gdzie ukończył technikum energetyczne w 1954 r. Następnie wyjechał do Poznania, gdzie odbył służbę wojskową w latach 1955-1956. Po powrocie do Wrocławia rozpoczął pracę w Zespole Elektrociepłowni we Wrocławiu, gdzie przepracował blisko 40 lat.
więcej...
mniej
00:00:07 Autoprezentacja boh. urodzonego w woj. lwowskim w rodzinie o tradycjach patriotycznych – ojciec walczył w szeregach Pierwszej Brygady.
00:00:35 W 1939 r. rodzina mieszkała we Lwowie, ojciec pracował w Głównym Urzędzie Celnym. Po wybuchu wojny rodzina wyjechała do Felsztyna, skąd pochodzili rodzice. 3 lutego 1940 r. aresztowano ojca, który został potem rozstrzelany w Bykowni. Współczesna wizyta boh. w Bykowni.
00:03:29 Data urodzin boh. i młodszego brata. Rodzina żony boh. została deportowana z Wileńszczyzny.
00:04:33 Deportacja 10 lutego 1940 r. – wyjazd saniami na stację kolejową w Starym Samborze. Po dwóch tygodniach transport dotarł do Omska – tu matka z synami przebywała przez rok, po amnestii wyjechała do Kazachstanu, gdzie pracowała w kołchozie. W posiołku mieszkały trzy polskie rodziny.
00:07:08 Boh. z kolegami polował na susły w stepie – metody polowania, suszenie mięsa na zimę, szycie ubrań ze skórek. Rodzina mieszkała razem z Kazachami. Wyjazd do Aktiubińska, gdzie matka pracowała w spółdzielni krawieckiej. Boh. z bratem sprzedawali wodę na targowisku. Kradzieże jedzenia. Podczas pobytu w kołchozie boh. podkradał kawony. [+]
00:12:40 Gdy Armia Czerwona podjęła działania ofensywne, zesłanki zaczęły przygotowywać się do powrotu do Polski – suszenie chleba. Jeden z zesłańców oszukał kobiety, zbierając od nich ostatnie precjoza, za które obiecywał żywność na drogę. Powrót do kraju – matka miała siostrę w Przemyślu i tu rodzina wysiadła z transportu. Z powodu braku pracy matka wyjechała do rodziców, którzy mieszkali w Strzelcach Świdnickich.
00:15:45 W 1948 r. matka zmarła – boh. i brata wychowywali dziadkowie. Boh. ukończył szkołę powszechną w Strzelcach, a potem wyjechał do technikum energetycznego we Wrocławiu. Jako sierota mieszkał w internacie. Po ukończeniu szkoły dostał nakaz pracy do Energopomiaru Gliwice i budował elektrownię w Koninie. Po powrocie do Wrocławia zatrudnił się w elektrociepłowni, w której pracował do emerytury. Boh. należy do Związku Sybiraków.
[koniec samodzielnej narracji, początek wywiadu – świadek odpowiada na pytania]
00:19:22 Przedstawienie rodziców: Marii i Adolfa. Matka przed wojną zajmowała się domem. Po aresztowaniu ojca rodzina nie miała o nim żadnych wieści. W 2012 r. IPN zawiadomił boh. o wynikach śledztwa w sprawie ojca. Wracając z zesłania boh. miał jego ordery, ale matka kazała mu się ich pozbyć – boh. wyrzucił krzyż Virtuti Militari, ale zachował Krzyż Niepodległości.
00:22:26 Poszukiwania ojca przez Czerwony Krzyż. Boh. przywiózł z Bykowni ziemię, która złożył w rodzinnym grobowcu na cmentarzu w Strzelcach Świdnickich. Dziadek miał przed wojną przedsiębiorstwo budowlane i po przyjeździe na Ziemie Zachodnie pracował przy odbudowie Dolnego Śląska.
00:25:05 Praca w energetyce. Boh. nie mówił w pracy o swojej przeszłości – wizyta w Felsztynie, współczesne wykorzystanie budynku, który należał do dziadka. Boh. spotkał szkolną koleżankę swojej matki.
00:28:53 Podczas pobytu na zesłaniu boh. nic nie wiedział o zbrodni katyńskiej. Rodzina dostała jedną paczkę z babci.
00:30:32 Nazwisko ojca figuruje na Ukraińskiej Liście Katyńskiej. W marcu 1940 r. aresztowano siedem osób w miasteczku, m.in. ojca, komendanta policji, starostę i sędziego – o żadnej z tych osób nie było wiadomości. Dopiero w 2012 r. boh. dowiedział się, gdzie ojciec zginął.
00:33:33 Wywózka 10 lutego – droga saniami na stację w Starym Samborze. Warunki w wagonie podczas podróży na zesłanie i podczas drogi do Polski. Śmierć w wagonie podczas deportacji – pochówek przy torach.
00:36:54 Matka pracowała w mleczarni i czasem przynosiła mleko. Wróżenie Kazaszkom, których mężowie byli na froncie – jedzenie za wróżby. Poszukiwanie cebulek rosnących w stepie oraz łowienie przez dzieciaki ryb w rzece. Boh. chodził do ogrodów, by kraść warzywa i arbuzy. Żywność za pracę. Matka nie przyjęła radzieckiego paszportu i siedziała kilka dni w areszcie, w tym czasie boh. z bratem nie dostali jedzenia. Rodzina wróciła do Polski w 1946 r. [+]
00:43:24 Boh. poszedł do szkoły podstawowej w Strzelcach Świdnickich. Po śmierci matki brat trafił do domu dziecka w Świdnicy, a boh. wyjechał do szkoły we Wrocławiu – stypendium socjalne. Spotkania z bratem w domu babci w Strzelcach.
00:45:07 Boh. zaczął studia na Politechnice Wrocławskiej – powody, dla których ich nie ukończył.
00:47:13 Wiadomość o amnestii – przyjazd księdza, który odprawił mszę. Zmiana nastawienia Rosjan do Polaków. Boh. bawił się z miejscowymi dziećmi. W Aktiubińsku boh. z bratem sprzedawali wodę na targu, a za zarobione pieniądze kupowali chleb. Matka przynosiła zupę z pracy.
00:49:50 Boh. przyjechał do Wrocławia w 1951 r. – ruiny miasta. Młodzież odgruzowywała ulicę, przy której była szkoła. Podczas zabawy granatem zginęło dwóch uczniów technikum. Zadowolenie z wybranej drogi zawodowej.
00:53:15 Energetyka nie mogła strajkować, ale pracownicy należeli do Solidarności. Żona wpuściła do domu dwóch chłopaków, którzy uciekali przed ZOMO podczas starć na ulicy Legnickiej.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.