Jerzy Frydel (ur. 1935, Zebrzydowice) – ojciec Adolf był legionistą, który walczył m.in. w 1915 r. nad Nidą, matka zajmowała się domem. Ojciec pracował w służbie celnej najpierw w Zebrzydowicach, a następnie w Felszytnie. Przed wojną rodzina przeniosła się do Lwowa, gdzie ojciec rozpoczął pracę w Głównym Urzędzie Celnym. 10 lutego 1940 r. pan Jerzy jako 5-letnie dziecko został deportowany wraz z matką i młodszym bratem (ojciec został aresztowany tydzień wcześniej przez NKWD) do Omska, skąd po roku przenieśli się do Aktiubińska w Kazachstanie. Rodzina powróciła do Polski we wrześniu 1946 r. i osiadła w Strzelcach Świdnickich, gdzie mieszkali repatriowani z Felsztyna dziadkowie ze strony matki. Jerzy Frydel skończył szkołę podstawową w 1951 r., a następnie przeniósł się do Wrocławia, gdzie ukończył technikum energetyczne w 1954 r. Następnie wyjechał do Poznania, gdzie odbył służbę wojskową w latach 1955-1956. Po powrocie do Wrocławia rozpoczął pracę w Zespole Elektrociepłowni we Wrocławiu, gdzie przepracował blisko 40 lat.
more...
less
00:00:07 Autoprezentacja boh. urodzonego w woj. lwowskim w rodzinie o tradycjach patriotycznych – ojciec walczył w szeregach Pierwszej Brygady.
00:00:35 W 1939 r. rodzina mieszkała we Lwowie, ojciec pracował w Głównym Urzędzie Celnym. Po wybuchu wojny rodzina wyjechała do Felsztyna, skąd pochodzili rodzice. 3 lutego 1940 r. aresztowano ojca, który został potem rozstrzelany w Bykowni. Współczesna wizyta boh. w Bykowni.
00:03:29 Data urodzin boh. i młodszego brata. Rodzina żony boh. została deportowana z Wileńszczyzny.
00:04:33 Deportacja 10 lutego 1940 r. – wyjazd saniami na stację kolejową w Starym Samborze. Po dwóch tygodniach transport dotarł do Omska – tu matka z synami przebywała przez rok, po amnestii wyjechała do Kazachstanu, gdzie pracowała w kołchozie. W posiołku mieszkały trzy polskie rodziny.
00:07:08 Boh. z kolegami polował na susły w stepie – metody polowania, suszenie mięsa na zimę, szycie ubrań ze skórek. Rodzina mieszkała razem z Kazachami. Wyjazd do Aktiubińska, gdzie matka pracowała w spółdzielni krawieckiej. Boh. z bratem sprzedawali wodę na targowisku. Kradzieże jedzenia. Podczas pobytu w kołchozie boh. podkradał kawony. [+]
00:12:40 Gdy Armia Czerwona podjęła działania ofensywne, zesłanki zaczęły przygotowywać się do powrotu do Polski – suszenie chleba. Jeden z zesłańców oszukał kobiety, zbierając od nich ostatnie precjoza, za które obiecywał żywność na drogę. Powrót do kraju – matka miała siostrę w Przemyślu i tu rodzina wysiadła z transportu. Z powodu braku pracy matka wyjechała do rodziców, którzy mieszkali w Strzelcach Świdnickich.
00:15:45 W 1948 r. matka zmarła – boh. i brata wychowywali dziadkowie. Boh. ukończył szkołę powszechną w Strzelcach, a potem wyjechał do technikum energetycznego we Wrocławiu. Jako sierota mieszkał w internacie. Po ukończeniu szkoły dostał nakaz pracy do Energopomiaru Gliwice i budował elektrownię w Koninie. Po powrocie do Wrocławia zatrudnił się w elektrociepłowni, w której pracował do emerytury. Boh. należy do Związku Sybiraków.
[koniec samodzielnej narracji, początek wywiadu – świadek odpowiada na pytania]
00:19:22 Przedstawienie rodziców: Marii i Adolfa. Matka przed wojną zajmowała się domem. Po aresztowaniu ojca rodzina nie miała o nim żadnych wieści. W 2012 r. IPN zawiadomił boh. o wynikach śledztwa w sprawie ojca. Wracając z zesłania boh. miał jego ordery, ale matka kazała mu się ich pozbyć – boh. wyrzucił krzyż Virtuti Militari, ale zachował Krzyż Niepodległości.
00:22:26 Poszukiwania ojca przez Czerwony Krzyż. Boh. przywiózł z Bykowni ziemię, która złożył w rodzinnym grobowcu na cmentarzu w Strzelcach Świdnickich. Dziadek miał przed wojną przedsiębiorstwo budowlane i po przyjeździe na Ziemie Zachodnie pracował przy odbudowie Dolnego Śląska.
00:25:05 Praca w energetyce. Boh. nie mówił w pracy o swojej przeszłości – wizyta w Felsztynie, współczesne wykorzystanie budynku, który należał do dziadka. Boh. spotkał szkolną koleżankę swojej matki.
00:28:53 Podczas pobytu na zesłaniu boh. nic nie wiedział o zbrodni katyńskiej. Rodzina dostała jedną paczkę z babci.
00:30:32 Nazwisko ojca figuruje na Ukraińskiej Liście Katyńskiej. W marcu 1940 r. aresztowano siedem osób w miasteczku, m.in. ojca, komendanta policji, starostę i sędziego – o żadnej z tych osób nie było wiadomości. Dopiero w 2012 r. boh. dowiedział się, gdzie ojciec zginął.
00:33:33 Wywózka 10 lutego – droga saniami na stację w Starym Samborze. Warunki w wagonie podczas podróży na zesłanie i podczas drogi do Polski. Śmierć w wagonie podczas deportacji – pochówek przy torach.
00:36:54 Matka pracowała w mleczarni i czasem przynosiła mleko. Wróżenie Kazaszkom, których mężowie byli na froncie – jedzenie za wróżby. Poszukiwanie cebulek rosnących w stepie oraz łowienie przez dzieciaki ryb w rzece. Boh. chodził do ogrodów, by kraść warzywa i arbuzy. Żywność za pracę. Matka nie przyjęła radzieckiego paszportu i siedziała kilka dni w areszcie, w tym czasie boh. z bratem nie dostali jedzenia. Rodzina wróciła do Polski w 1946 r. [+]
00:43:24 Boh. poszedł do szkoły podstawowej w Strzelcach Świdnickich. Po śmierci matki brat trafił do domu dziecka w Świdnicy, a boh. wyjechał do szkoły we Wrocławiu – stypendium socjalne. Spotkania z bratem w domu babci w Strzelcach.
00:45:07 Boh. zaczął studia na Politechnice Wrocławskiej – powody, dla których ich nie ukończył.
00:47:13 Wiadomość o amnestii – przyjazd księdza, który odprawił mszę. Zmiana nastawienia Rosjan do Polaków. Boh. bawił się z miejscowymi dziećmi. W Aktiubińsku boh. z bratem sprzedawali wodę na targu, a za zarobione pieniądze kupowali chleb. Matka przynosiła zupę z pracy.
00:49:50 Boh. przyjechał do Wrocławia w 1951 r. – ruiny miasta. Młodzież odgruzowywała ulicę, przy której była szkoła. Podczas zabawy granatem zginęło dwóch uczniów technikum. Zadowolenie z wybranej drogi zawodowej.
00:53:15 Energetyka nie mogła strajkować, ale pracownicy należeli do Solidarności. Żona wpuściła do domu dwóch chłopaków, którzy uciekali przed ZOMO podczas starć na ulicy Legnickiej.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.